Volksgezondheid Seidell wil collectieve oplossing obesitas

Inwoners van een dorpje aan een rivier moeten steeds drenkelingen uit het water redden. Dat verloopt steeds gestroomlijnder, tot iemand de groep verlaat en stroomopwaarts ontdekt dat er een brug kapot is. Het dorp besluit stroomopwaarts de brug te repareren. De bewoners losten op die manier de oorzaak van het drenkelingenprobleem op en hoefden niet meer voortdurend met de gevolgen om te gaan.

Volksgezondheidsdeskundige Jaap Seidell opende met deze metafoor uit zijn boek Het Voedsellabyrint de 5^e Publiekslezing van de Nederlandse Academie voor Voedingswetenschappen (NAV). Samuel Sarphati, de Amsterdamse arts die door de hygiëne van Amsterdam te verbeteren het leven van Amsterdammers gemiddeld met 15 jaar wist te verlengen, blijkt zijn grote inspirator. “Zoiets hebben we nu weer nodig”, zegt Seidell.

Rol voor de overheid
Seidell richt zich al jaren op het aanpakken van de, zoals hij dat noemt, obesogene omgeving waarin we leven. Overal en altijd worden mensen volgens Seidell verleid tot het eten en drinken van ultrabewerkt voedsel. Onderzoeken laten zien dat juist die, veelal van bekende merken voorziene, voedingsmiddelen tot overgewicht, obesitas en andere welvaartsziekten leiden. Seidell wil behalve communicatie over gezonde voeding ook nadrukkelijke aandacht voor wat ongezond is.

Vergaand geïndividualiseerde voedingsadviezen op basis van DNA-profielen zijn volgens een groeiende stroom wetenschappers en beleidsmakers de manier om ongezonde voeding tegen te gaan. Seidell noemt het zonder omhaal een 'stroomafwaartse aanpak'.

Hij vindt dat de overheid de belangrijkste rol heeft om daar voor te zorgen door middel van regulering. Dat kan bijvoorbeeld door ongezonde producten op scholen wettelijk te verbieden. Nu is gezonde voeding in het nadeel. Seidell: “Zolang er zoveel verleidingen zijn voor ultrabewerkte producten, is het moeilijk om te kiezen voor de gezonde variant. Het bedrag wat bedrijven uitgeven aan marketing van ongezonde producten is 3000x hoger dan voor het marketingbedrag voor wat gezond is.”

Collectief probleem
Obesitas is geen individueel probleem, maar een collectief probleem dat integraal aangepakt moet worden, benadrukt Seidell. Dat betekent wat hem betreft dat betere voeding om welvaartsziekten te bestrijden een vraagstuk is dat collectief moet worden aangepakt. Om die reden verzet hij zich tegen personalized nutrition als oplossing. Vergaand geïndividualiseerde voedingsadviezen op basis van DNA-profielen zijn volgens een groeiende stroom wetenschappers en beleidsmakers de manier om ongezonde voeding tegen te gaan.
Seidell noemt hun keuze zonder omhaal een 'stroomafwaartse aanpak'. “Dat is leuk voor mensen die toch al veel met voeding bezig zijn en er veel geld aan uitgeven." Seidell gelooft niet dat personalized nutrition de explosie van te dikke mensen in landen als Mexico en India ook maar in het minst kan voorkomen.

Niettemin wijst hij maatregelen gericht op individuele preventie niet af. "Je moet", zegt hij, "een drenkeling natuurlijk wel redden en mensen leren zwemmen". Bijvoorbeeld door gezinnen in achterstandswijken te leren over gezondheid, voeding en zelf-management. “Als we goed luisteren naar hoe mensen leven, kunnen we leren wat mensen nodig hebben. Daarmee kunnen we dingen veranderen”, aldus Seidell.


Sleutelrol voor diëtisten en voedingswetenschappers
De uitvoering van stroomopwaarts beleid moet volgens Seidell gebeuren op verschillende niveaus tegelijk, van ouders tot scholen en van gemeentes tot de levensmiddelenindustrie. Er ligt een collectieve verantwoordelijkheid die vergeten wordt door de nadruk op individuele verantwoordelijkheden en oplossingen. Seidell ligt de vinger op de plek waar het volgens hem zeer doet: er is geen beroepsgroep die de op een gestructureerde manier verantwoordelijk is voor de stroomopwaarste aanpak. Seidell bepleit een samenwerking tussen overheid, voedingswetenschappers, diëtisten en artsen. "Stop met symptoombestrijding en sla de handen ineen om de achterliggende oorzaken van ongezond voedingsgedrag aan te pakken." Met dat politieke advies sloot hij zijn academie-lezing af.