'De vrije markt' is de eerste documentaire van de hand van Marleine van der Werf. De film legt gedurende drie jaar van binnenuit vast hoe in Rotterdam de 'langste' openluchtmarkt van Europa verandert, terwijl direct naast de markt de grootse overdekte markthal van Europa verrijst. Afgelopen week zond de NPO de documentaire van KRO-NCRV en RTV Rijnmond uit.

Machteloosheid
Kaasboer Hans, visbakster Carla en groente- en fruithandelaar Ayfer staan al hun hele leven op de langste markt van Europa. Met de komst van de Markthal breken onzekere tijden voor ze aan. In de film maakt Van der Werf inzichtelijk hoe sommigen strijd leveren tegen het systeem en anderen proberen mee te gaan met hun tijd. De één bloeit op, de ander legt het loodje met met de komst van de Markthal. "De machteloosheid is me het meest bij gebleven", aldus Van der Werf. "Ze wisten lange tijd niet waar ze aan toe waren en dat heeft een aantal de kop gekost."



Volgens NRC-recensent Hans Beerekamp doet de "sterke debuutfilm van Van der Werf meerdere dingen tegelijk, op een geraffineerde manier". Het is een strak vormgegeven documentaire, aldus de criticus, die gedetailleerd blootlegt waar het misgaat in de communicatie tussen de lagere overheid en de burger.

Er zit weinig leven in
Gewijzigde indeling
Niet alleen buiten de Markthal broeit het, ook binnenin. Volgens de oorspronkelijk opzet moest de Markthal een overdekte versmarkt worden met 70 vers-stands, maar dat liep anders. Al snel na de opening klonk het eerste gemopper, en inmiddels zijn er zelfs al rechtszaken geweest. Twee jaar na de opening staan binnen diverse units leeg. Door de bezoekersstroom die voor 80% uit toeristen en dagjesmensen bestaat lopen de horeca, delicatessenzaken en snackunits prima, maar de versunits niet.

Vers versus horeca
Rotterdammers zelf mijden de overdekte marktvloer, zodat verschillende groente- en fruitverkopers, slagers en bloemenkramen die zich er vestigden over de kop gingen. De versondernemers voelen zich beperkt in hun ondernemen en hebben zich verenigd in het Collectief Ondernemersbelangen Markthal (COM).

COM noemde de versmarkt waarvoor de Markthal eigenlijk gebouwd is onlangs "volledig mislukt". De controverse spitst zich toe op de vraag waar de Markthal voor bedoeld is. Voor de verse, dagelijkse boodschappen van de Rotterdammers, of voor de horeca-ervaring van dagjesmensen en toeristen. Uitbater Klépierre houdt vast aan een strikte scheiding tussen de twee en remt daarmee creatieve mogelijkheden.

'Coulance'
Volgens Markthal-architect Winy Maas zijn beide prima te combineren, in de Markthal. "Elke kraam kan op zijn dak een restaurantje bouwen. Je hoeft dan alleen maar een trap toe te voegen. Zolang de begane grond maar grotendeels voor de kooplieden blijft, voor de verkoop van producten", zegt hij in het AD. Ook Laurens Sloot, hoogleraar retailmarketing aan de Rijksuniversiteit van Groningen, pleit voor flexibiliteit en 'coulance'. "Geef de ondernemers de ruimte. Rotterdam moet trots zijn op de Markthal. Een publiekstrekker van jewelste. Maar het kan ook snel mislopen, als er straks minder mensen naar binnen komen. Want ik zie de wal het schip al keren.''

Als een slager niet kan bestaan van de verkoop van vlees, maar ook horeca wil bedrijven, roep dan niet 'nee'. Denk mee met ondernemers
Té mooi
De Deense Toverhalle was een van de voorbeelden voor de Markthal. Het AD sprak met een van de mannen achter de Toverhalle, Mikkel Sarbo. Hij vindt 'onze' Markthal misschien een beetje té mooi. "Er zit weinig leven in." Sarbo adviseert de exploitant, Klépierre, niet strikt vast te houden aan regels, maar open te staan voor alternatieven. "Als een slager niet kan bestaan van de verkoop van vlees, maar ook horeca wil bedrijven, roep dan niet 'nee'. Denk mee met ondernemers. Sta bijvoorbeeld toe dat zo'n slager één broodje mag verkopen. Maar dan wel het beste broodje pulled pork van de stad", aldus Sarbo. "Als iemand bij jullie vertrekt, moet er niet worden gekeken wie er op de wachtlijst staat. Het gaat erom wie het best past; wat er nog niet is in de Markthal. Diegene moet je vervolgens actief benaderen. Alleen dan blijf je verrassend."
Dit artikel afdrukken