6 miljoen ton
Dat is onder meer te danken aan de hoog ontwikkelde diervoedersector in Nederland. Die speelt dankzij continue innovatie en gebruik van reststromen een sleutelrol bij de productie van vlees, zuivel en eieren. Jaarlijks levert de verwerking van grondstoffen in de Nederlandse verwerkende industrie zo'n 6 miljoen ton aan reststoffen, co-producten of reststromen* op. Let wel: dat zijn géén afvalstoffen, die mogen namelijk niet voor veevoer of humane voeding gebruikt worden.
Het verhaal draait om de zogeheten residuals, reststoffen of bijproducten die 'overblijven' bij de productie van levensmiddelen. Dat zijn bijvoorbeeld primaire producten als aardappel- of wortelstoomschillen en tarwegries of olieschroot, maar ook verwerkingsrestanten als slachtafval, snijresten, gebroken koekjes of oud brood. En zelfs proceswater - zoals 'grijs zetmeel', uiensap, maisweekwater - waar nog zetmeel en andere nutriënten in zitten, is gewild als ingrediënt voor mengvoer. Veevoerfabrikanten als Nijsen, FeedValid en Duynie kopen die grondstoffen in. Die verwerken ze tot hoogwaardige ingrediënten, waar mengvoerproducenten als De Heus en Agrifirm veevoermixen van maken. En die gaan vervolgens naar varkens-, kippen-, kalver- en melkveehouders in ons land en daarbuiten.
Dag circulaire landbouw!
Juist de korte afstanden en goede logistiek zijn een voorwaarde om efficiënt met reststromen om te kunnen gaan, zegt Derk van Manen. Hij is al 30 jaar werkzaam bij Duynie Group, een onderdeel van bieten- en aardappelcoöperatie Cosun die zich richt op het verwaarden van natte plantaardige co-producten van levensmiddelenbedrijven en producenten van biobrandstoffen. Hij zag de afzet van co-producten de afgelopen 20 jaar stabiel meegroeien met de groei van de levensmiddelenindustrie in Noordwest-Europa en Nederland in het bijzonder.
Het betekent dat we dag kunnen zeggen tegen de ambities die ons ministerie van Landbouw onder minister Schouten formuleerde voor een circulaire landbouwMaar niet langer. "Ik verwacht dat levensmiddelenbedrijven die nu co-producten afzetten richting de veehouderij, die zelf gaan vergisten," gooit Van Manen de knuppel meteen in het hoenderhok. Daarmee bedoelt hij dat ze de energie die ze daarmee opwekken, gaan gebruiken voor hun eigen fabrieken en vrachtwagens. "En dan kun je de producten, die nu bijdragen aan lokale circulariteit, niet meer voeren aan de dieren en zul je meer moeten gaan importeren van buiten de EU." Dat betekent in concreto dat we dag kunnen zeggen tegen de ambities die ons ministerie van Landbouw onder minister Schouten formuleerde op het gebied van circulaire landbouw en CO2-reductie.
De nieuwe Europese Renewable Energy Directive gooit drastisch roet in het eten. De leden van de Europese Unie moeten versneld van het gas en andere fossiele energiebronnen af en in 2030 minstens 42,5% van hun energie uit hernieuwbare bronnen halen, en liever nog 45%.
35 miljard kubieke meter biogas
Om aan die doelstelling te voldoen, moet de EU per jaar 35 miljard kubieke meter gas uit biomassa gaan produceren. Daar is een enorme hoeveelheid biomassa voor nodig. Het is de bedoeling om daar wasmachines, elektrische auto's, warmtepompen en airco's op te laten draaien via de productie van elektriciteit uit biogas. Ter vergelijking: in 2000, toen van sluiting van de aardgasvelden in Groningen nog geen sprake was en Nederland nog volop gas exporteerde, produceerde Nederland ongeveer 61,4 miljard kubieke meter aardgas.
"Volgens rapporten van de EBA (de European Biogas Association, nvdr) is dat volume voorhanden, maar daar kun je op zijn minst vraagtekens bij zetten," zegt Van Manen. "En het betekent dat we veel circulaire grondstoffen kwijt zullen raken voor de veehouderij." Dat gebeurt als de groot-producenten van reststromen hun vergisters eenmaal beginnen te bouwen. Staan die er eenmaal, dan moeten ze letterlijk gevoed worden en zullen de beschikbare biomassa naar zich toe trekken tot ze zijn afgeschreven.
Dat beaamt ook Henk Flipsen, directeur van veevoerbrancheorganisatie Nevedi. "Nu al wordt er nauwelijks nog varkensvet in het voer verwerkt, omdat het veel meer oplevert als biobrandstof," zegt hij. Bedrijven die bijproducten hebben, zoals slachtafval of frituurvet, dat rechtstreeks verwerkt kan worden tot biobrandstof, zijn natuurlijk wel gek als ze dat niet voor de hoogste prijs verkopen. "Als grondstoffen beter betaald worden, kan het zomaar om tientallen procenten gaan die wegvallen uit het jaarlijkse aanbod van 6 miljoen ton," aldus Flipsen. Daar komt nog eens bij dat de EU het toch al moeilijk krijgt met pellets van houtpulp, die andere vorm van biomassa waar toch natuurbos voor gekapt blijkt te worden. Het is niet ondenkbaar dat daar een stop op komt. Als dat scenario zich voltrekt, zal de vraag van energieproducenten naar biomassa vanuit voedselreststromen verder toenemen.
Nu al wordt er nauwelijks nog varkensvet in het voer verwerkt, omdat het veel meer oplevert als biobrandstofLadder van Moerman
Energie wek je op door te vergisten of te verbranden. Beide zijn vanuit ecologisch oogpunt een slecht idee, als je kijkt naar de 'Ladder van Moerman', een bekend duurzaamheidsmodel om voedselverspilling tegen te gaan en nutriënten zoveel mogelijk binnen de voedselketen te houden. Volgens de ladder gaat (her)gebruik van voor mensen ongeschikt voedsel en reststromen als veevoer vóór het gebruik voor energieopwekking. In dat laatste geval ben je niet aan het upcyclen, maar aan het downcyclen: je haalt voedingsstoffen uit de voedselketen en maakt die niet langer beschikbaar voor de meest wezenlijke levenscyclus op aarde.
Volgens de principes van Moerman verbrand je alleen restmateriaal dat geen beter nut meer heeft. Afgezien van de vraag of je met vergisting ook nog voeding voor het land overhoudt, schampert Van Manen meteen: "moet je je voorstellen wat zo’n enorme hoeveelheid digestaat doet op die toch al overvolle Nederlandse mestmarkt!" Digestaat is het restproduct van de vergisting van biomassa tot gas. Het kan weer gebruikt worden als meststof maar die bevat geen voor de bodemvruchtbaarheid belangrijke organische stof meer. Die bestaat uit koolstof die wordt verbrand en gebruikt als energie.
Meer landgebruik en geen organische mest
Vooralsnog merken de veevoerbedrijven nog weinig van minder aanbod, maar ze vrezen voor de toekomst. "Laten we er vooral voor zorgen dat we ons unieke systeem niet weggooien," zegt Paul Damen van De Heus. "Dit is echt het ding waarin Noordwest-Europa wereldwijd mee voorop loopt. Iets verder weg in Europa opereren voedselbedrijven in omgevingen waar zich het systeem zoals het in onze streken bestaat nog niet heeft ontwikkeld. Zij hebben nog volop kansen om veel meer te doen met hun reststromen. Als we onze aanpak ook naar andere landen kunnen brengen, houden we meer land over voor voedselproductie."
Bierbostelbrood heeft vaak een nootachtige smaak en een stevige textuur die het onderscheidt van traditioneel tarwebrood. De Renewable Energy Directive dreigt er gas en vervolgens elektra voor buurmans Tesla van te makenDamen vreest het ongelijke speelveld dat de energietransitie creëert. De landbouwsector en met name de dierhouderij wordt beduidend minder welwillend behandeld dan de energiesector. Omdat de politieke wind van de dag er liever vanaf wil, is het risico dat een niet langer gewaardeerde maar wel degelijk milieu- en klimaatvriendelijke industrietak de nek wordt omgedraaid.
Geen brood en ingrediënten?
De mengvoerindustrie krijgt de 'schuld' van meer landgebruik omdat de dierhouderij in een kwaad daglicht staat, terwijl juist de Nederlandse voerindustrie in staat is heel circulair te opereren. Om in een beter blaadje te komen, zoekt bijvoorbeeld Duynie naar co-producten die het bedrijf zelf kan upcyclen zoals de al vaak genoemde bierbostel. Het restproduct van bier valt ook te raffineren, vertelt Van Manen. Je splitst het in eiwitten en vezels, de eiwitten gebruik je voor humane consumptie en de vezels als ballaststof in veevoer en petfood, én je kunt ze verbranden om de brouwerij energieneutraal te maken. Je kunt er ook koekjes en speciaal brood van bakken.
Bierbostel geldt als een gezonde toevoeging. Bakkerijen mengen bierbostel met bloem om een smaakvol en voedzaam brood te maken dat populair is bij consumenten die op zoek zijn naar duurzame, gezonde en anders smakende broodsoorten. Bierbostelbrood heeft een nootachtige smaak en een stevige textuur die het onderscheidt van traditioneel tarwebrood. De Renewable Energy Directive dreigt er - vermoedelijk onbedoeld, maar niettemin toch - gas en vervolgens elektra van te maken voor buurmans Tesla of zo'n betaalbare Chinese concurrent.
Wat zijn de verschillen tussen die drie begrippen? Een reststroom is een overblijfsel uit een productieproces dat primair is gericht op het produceren van een hoofdproduct. Zo zijn aardappelstoomschillen een reststof uit de aardappelverwerking. Sojaschroot en sojaolie zijn co-producten: sojaschroot maakt zo'n 80% uit van de totale opbrengst van een sojaboon, 18,5% van de resterende 20% is sojaolie voor humane consumptie. Veevoederbrancheorganisatie Nevedi hanteert als uitgangspunt "dat je een veevoergrondstof geen reststroom mag noemen als de veevoercomponent de belangrijkste economische drijfveer is voor het productieproces."
Op 3 augustus krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Ik heb gisteren al een kritische noot geplaats bij het artikel https://www.foodlog.nl/artikel/energiebeleid-gooit-zand-in-het-circulaire-voedselsysteem/ dit artikel was aan mijn aandacht ontglipt en had ik niet nog niet eerder gelezen. Vanuit mijn ervaring in zowel de landbouw, energie, chemie en biobased materialen sector wil ik toch hier ook mijn inbreng leveren. Het kwartje viel voor mij bij de zin: "Ik verwacht dat levensmiddelenbedrijven die nu co-producten afzetten richting de veehouderij, die zelf gaan vergisten,". Deze zin en de volledige focus in het vervolg op biovergisting als kwade genius roept bij mij de vraag op of er kennis is van de achterliggende gedachte van deze beweging? Ik kom graag nog een keer terug om info aan te leveren waarom vergisting weldegelijk een goede bijdrage kan leveren aan de verduurzaming van onze samenleving en waarom digestaat zeker niet slechter is dan drijfmest. Maar ik breng graag even dat ander inziet in.
De reden dat grote levensmiddelenbedrijven hun reststromen zelf gaan omzetten in energie voor hun eigen productie proces is een duidelijk gevolg van het ingezette klimaatbeleid. (energiebeleid en circulariteit zijn daar een onderdeel van) Meer en meer wordt in onze maatschappij gestuurd op duurzaamheid en dit vertaald zich een op een in CO2- footprint die volledig gestuurd wordt met CO2-credits. Het EU RED III directive is het systeem waarin de rekenregels en afspraken vastgelegd zijn. Maar de basis waar bedrijven op afgerekend worden zitten in het ETS, non-ETS en de vrije koolstofmarkt. Dit zijn de kaders waarbinnen de bedrijven hun duurzaamheidsbeleid vormgeven en afgerekend worden. Afhankelijk van de sector en/of bedrijf heb je te maken moet verplichtingen. Maar ook steeds meer bedrijven kiezen uit eigen overtuiging en ambitie om aan strengere duurzaamheid te voldoen. Dus verplicht of vrij willig, bedrijven moeten dan op zoek naar welke maatregelen ze kunnen nemen om de CO2-footprint te verlagen. En ja, dan is energie een van eerste en belangrijkste knop waaraan gedraaid kan worden. En omdat niet allen energie processen op electronen uit zon, wind of kernenergie kunnen draaien, zijn er ook vormen van duurzame energie nodig die op moleculen zijn gebaseerd.
En dat vergisting dan meer en meer om de hoek komt kijken ligt voor de hand. Via vergsiting kun je groen gas maken en dat groen gas kan ingezet worden voor hoog temperatuur processen die moeilijk te elektrificeren zijn of voor Bio-LNG als duurzame transport brandstof. (zie in dit kader de aankondiging van een van de transporteurs van AH die 62 Bio-LNG truck en 7 elektrische trucks heeft aangeschaft. Puur om aan de binnen stedelijke duurzaamheidseisen te voldoen. https://www.transport-online.nl/54156/62-nieuwe-volvo-fh-trekkers-en-7-volvo-fm-electric-trucks-voor-cornelissen-groep/)
Dat bierbrouwers op termijn de afweging gaan maken om bierborstel niet meer te leveren als veervoer maar om zelf om te zetten in groen gas, zal puur een kwestie zijn van de ontwikkeling van de ETS CO2 prijs. In dit kader kun je je ook af gaan vragen of inzet van deze biogrondstof voor de productie van een CO2 neutrale biobrandstof of groen gas qua CO2 efficientie niet duurzamer is als inzet als veevoer voor de productie van dierlijk eiwit. We staan nog maar aan de vooravond van dit soort vraagstukken en ik verbaas me er over dat er in de agro en food keten nog zo weinig visie ontwikkeld wordt op deze ontwikkeling.
Bedenk wat het betekend dat we met elkaar de afspraak gemaakt hebben om in 2050 C02 neutraal te produceren. Laat duidelijk zijn dat de landbouw nooit en te nimmer zonder CO2 uitstoot kan produceren. De landbouw heeft dus zelf ook CO2 credits nodig in de toekomst. En het kan nu voor de korte termijn een interessante inkomsten bron zijn om je biogene koolstof in de vorm van CO2 credits via duurzame energie te verkopen, op de langere termijn zul je ze zelf nodig hebben.
Ook de veevoersector heeft schijnbaar nog onvoldoende beeld van wat er in de industrie allemaal gaande is op het gebied van implemantatie van klimaatbeleid. Er zijn bedreigingen, maar er zijn ook heel veel kansen. Kijk eens naar de grote hoeveelheden fossiele koolstof die we nu nog importeren. Een groot deel zal vervangen worden door electonen uit zon, wind en kernenergie, maar er blijft een gigantische behoefte aan koolstof voor bepaalde onderdelen van onze energie mis en voor chemie- en bouwmaterialen. We zullen dus niet ontkomen aan meer en meer import van biogrondstoffen. En voor wie de ilussie heeft dat we gaan stoppen moet telen het telen biogrondstoffen voor non-food toepassingen, die moet ik teleurstellen. ( in Duitsland gaat al jaar en dag 14 tot 16 % van het cultuurareaal als biogrondstof de energie en chemie in. En hebben ze in Duitsland een voedsel tekort of hogere voedselprijzen ?) Als we invulling willen geven aan de duurzame doelstelling, dan zullen we wereldwijd meer en meer duurzaam biogrondstoffen moeten gaan telen. In mijn beleving hebben we dit te veel verwaarloos en ligt de focus vooral op goedkoop voedsel in overvloed produceren. Er moet echt een verandering van focus komen, urgentie is er genoeg.
Een gewas op een perceel telen waarvan de helft bemest is met dierlijke mest en de andere helft met digestaat. En je komt te weten of er wel of geen verschil is in opbrengst. Alleen digestaat toepassen is gokken.
FF de economie erbij. Nu al periodes met negatieve stroom prijzen door disbalance op het net. Dan laat ik de aansluit kosten/capaciteit beschikbaarheid er nog buiten. Gelukkig schiet die Rus Alle centrales in Oekraine uit de lucht anders zal het nog veel meer zijn. Die biovergisters zijn slecht af teschakelen van het net zoals gas WKK's. In de pen voorlopig nog veel zon en wind in aanbouw dus beter wordt het niet met positieve APX prijzen. OK de warmte zou naar wijk kunnen gaan maar ja dan staat dat stinkding in een nieuwbouw wijk met als bij effect transport bewegingen. Nee ik denk dat die koe zo gek nog niet is.
Wouter, de vergelijking gaat niet over digestaat <>kunstmest, maar over digestaat <> echte mest (die ook in verschillende varianten komt natuurlijk).
Ik vind het in ieder geval een heel zinvol onderwerp, dat zoals Ellen-Maureen al aangeeft, mogelijk erg van de context én het perspectief afhangt als er zo'n spreiding van resultaten is.
Over digestaat kunnen we ook ‘rationeel’ zijn. Waarom zou digestaat slechter zijn dan kunstmest? Sterker nog, het lijkt mij logisch dat digistaat ergens tussen echte mest en kunstmest inzit.
#14 zo is het. Energiegewassen: snel mee stoppen!