Wetenschapsjournalist Maarten Keulemans van de Volkskrant ploos het na. Wie de krant van zaterdagochtend las, weet nu dat Diederik Stapel niet over het vleeshufteronderzoek viel, maar over een heel pak leugens dat daaraan voorafging
Drie studenten ontmaskerden hem. Kim, de gefingeerde naam van een van Stapels klokkenluidende studenten, zegt dat ze is cynischer was geworden. Toch kiest ze voor de wetenschap, zegt ze, omdat ze weet dat de wetenschap ook schoonheid kent.
Bij toeval, zo toont Keulemans aan, viel Stapels ontmaskering samen met de ontmaskering van de flauwekulligheid van het vleeshufteronderzoek. Op deze site maakte Jan van Rongen duidelijk hoe hij de Nijmeegse professor dr. Roos Vonk, de opdrachtgever van het hufteronderzoek, confronteerde met bewijs dat het onderzoek niet kon kloppen. Ze sloeg het in de wind. Merkwaardig, want daarmee veegde ze hooggeleerd elementaire statistiek van tafel. Ze zette dom door en kwam op het ongelukkige moment van Stapels totale ontmaskering met haar persbericht. Wist zij veel, terwijl ze beter had kunnen en moeten weten. Daarom kon wie eraan twijfelde in de pers en op de radio rekenen op haar knauwen. Onterecht zoals bleek. Schielijk noemde ze haar voormalige vriend en zeer gewaardeerde collega opeens een gemene leugenaar.
Stapel hangt. Terecht. Hij was als een verslaafde die leugen op leugen stapelde om aan dope te komen en kon de weg terug niet meer vinden. Nadat hij werd opgeknoopt aan de hoogste bomen, werd zijn lijf gevierendeeld. De delen worden nog steeds door de lanen gesleurd. Hij was het, niet de wetenschap zeggen zijn studenten en de journalist. Hij bleek een knappe leugenaar. Vonk bleek volstrekt incompetent. Een persoon bovendien die misbruik maakt van haar positie als hoogleraar om onwetenschappelijke privémeningen te verkopen aan het publiek. Waarom mocht zij wél blijven zitten?
Nederland werd door het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Nature geprezen voor zijn snelle en open aanpak van de zaak Stapel, schrijft Keulemans.
Vanmiddag liep ik langs het Academiegebouw van mijn eigen Utrechtse universiteit. Het mooie motto rond het wapen trof me - sol iustitiae illustra nos (‘zon der gerechtigheid, verlicht ons’). Daar werd ik nou cynisch van. De Nijmeegse universiteit als geheel maakte een potje van gerechtigheid in de wetenschap.
Keulemans, er ligt nog meer werk op je te wachten. Als je tenminste recht wilt doen aan alle feiten.
Fotocredits: sol iustitiae illustra nos, Dick Veerman
Dit artikel afdrukken
Bij toeval, zo toont Keulemans aan, viel Stapels ontmaskering samen met de ontmaskering van de flauwekulligheid van het vleeshufteronderzoek. Op deze site maakte Jan van Rongen duidelijk hoe hij de Nijmeegse professor dr. Roos Vonk, de opdrachtgever van het hufteronderzoek, confronteerde met bewijs dat het onderzoek niet kon kloppen. Ze sloeg het in de wind. Merkwaardig, want daarmee veegde ze hooggeleerd elementaire statistiek van tafel. Ze zette dom door en kwam op het ongelukkige moment van Stapels totale ontmaskering met haar persbericht. Wist zij veel, terwijl ze beter had kunnen en moeten weten. Daarom kon wie eraan twijfelde in de pers en op de radio rekenen op haar knauwen. Onterecht zoals bleek. Schielijk noemde ze haar voormalige vriend en zeer gewaardeerde collega opeens een gemene leugenaar.
Stapel hangt. Terecht. Hij was als een verslaafde die leugen op leugen stapelde om aan dope te komen en kon de weg terug niet meer vinden. Nadat hij werd opgeknoopt aan de hoogste bomen, werd zijn lijf gevierendeeld. De delen worden nog steeds door de lanen gesleurd. Hij was het, niet de wetenschap zeggen zijn studenten en de journalist. Hij bleek een knappe leugenaar. Vonk bleek volstrekt incompetent. Een persoon bovendien die misbruik maakt van haar positie als hoogleraar om onwetenschappelijke privémeningen te verkopen aan het publiek. Waarom mocht zij wél blijven zitten?
Nederland werd door het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Nature geprezen voor zijn snelle en open aanpak van de zaak Stapel, schrijft Keulemans.
Vanmiddag liep ik langs het Academiegebouw van mijn eigen Utrechtse universiteit. Het mooie motto rond het wapen trof me - sol iustitiae illustra nos (‘zon der gerechtigheid, verlicht ons’). Daar werd ik nou cynisch van. De Nijmeegse universiteit als geheel maakte een potje van gerechtigheid in de wetenschap.
Keulemans, er ligt nog meer werk op je te wachten. Als je tenminste recht wilt doen aan alle feiten.
Fotocredits: sol iustitiae illustra nos, Dick Veerman
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Vonk moet gewoon actievoerder zijn, maar niet meer in combinatie met haar wetenschapsbaan. Spannend verhaal trouwens in de VK. Een beetje opleuken en je hebt een mooi filmscript.
Soms bekruipt mij het gevoel dat ooit iemand zal ontdekken dat al die wetenschap gebaseerd op correlaties via statistische analyses helemaal niet deugt. En moeten we dus toch meer rekening houden met Popper.
Henk, ik denk dat personen doen wat ze niet laten kunnen, maar dat kritische geesten een beetje moeten letten op waar de grenzen liggen.
Sociale wetenschappen hebben overigens hun eigen - niet-natuurwetenschappelijke - methoden en die kunnen als wetenschappelijk te kenmerken kennis opleveren.
Het valt me eerlijk gezegd tegen hoe lang Stapel zijn gang heeft kunnen gaan. Is nu werkelijk niemand eerder zo nuchter geweest eens door te vragen? Ook de drie studenten vind ik nogal traag en schichtig. Ruim een jaar lang hadden zij vermoedens voordat ze ermee naar buiten kwamen. Hun verhaal verliest aan glans, doordat Roos Vonk hun primeur voor de neus wegkaapte.
@pieternel - ik ben het niet helemaal met je eens. Deze drie jonge promovendi hadden wel wat meer te doen dan alle statistiek narekenen. Als promovendus heb je veel minder vrijheid dan als student. En dus minder tijd voor projecten die niets met je eigenlijke onderzoek te maken hebben.
Bij het narekenen van de statistiek (dat heb ik bij een aantal artikelen van Stapel ook geprobeerd) is steeds de grote handicap dat de oorspronkelijke data niet beschikbaar is. Veel kan je alleen op basis van de volledige data berekend worden, zoals Cronbach's alfa score. En met opmerkingen als: "deze getallen zijn wel erg onwaarschijnlijk" toon je fraude niet aan.
@Henk - neem de thriller "Over the High Side" van Nicolas Freeling (1971), over een man die alle schepen achter zich verbrandt en een wereld binnen gaat waarin zijn ratio de onze niet meer is. Aan het eind van dat boek weten we nog steeds niet precies wat hem dreef. Het is een verhaal van louter verliezers. Verander zijn drie dochters in drie promovendi en de commissaris van der Valk in Zeelenberg. Et voila, het verhaal was er al.
@Henk, wat serieuzer, dat gevoel over het ge- of misbruik van statistiek heb ik ook al heel lange tijd en is door deze affaire en de daaruit volgende discussies alleen maar versterkt. We hebben dus kennelijk collectief afgesproken dat de waarheid maar 95% waar hoeft te zijn, en dat we het een op de twintig keer mis mogen hebben. De praktijk om het te doen zoals we het doen kwam echter uit een praktische toepassing: kwaliteitscontrole. Stel je produceert schroefjes en de steekproeven (kwaliteitsmetingen) geven aan dat met 95% waarschijnlijkheid de machine niet meer goed is afgesteld. Dan wordt het opnieuw stellen van de machine wellicht goedkoper dan het weggooien van hele partijen die buiten de specificaties vallen.
Maar moeten we in de wetenschap dan ook alleen zo'n kosten-baten argument een rol laten spelen? Ik vind van niet. "Denken aan vlees maakt mensen hufteriger", dat was als idee al dermate ongebruikelijk, dat het m.i. eerst nodig is om een plausibel mechanisme te vinden. Daarna kun je de stelling proberen statistisch te onderbouwen, maar niet andersom.
De wetenschappelijke artikelen uit de sociale psychologie die ik nu gelezen heb vervullen mij met wantrouwen. Het statistisch "bewijzen" van feitjes zonder veel theorie-vorming, en ook niet uitnodigen tot een diepgaand vervolgonderzoek.
In de voedingswetenschappen zou hetzelfde fenomeen wel eens aan de hand kunnen zijn. In een inmiddels frauduleus gebleken onderzoek zijn twee glazen rode wijn per dag goed voor je, in andere onderzoeken zijn ze juist niet goed voor je, en in een heel groot onderzoek in de buurt van Kampen blijken alle matig drinkende bejaarden gemiddeld 5 jaar ouder te worden dan de niet-drinkers.
Maar waarom is het allemaal geen toeval? Kennelijk kunnen veel mensen niet omgaan met de gedachte dat ze niet alles onder controle hebben.
Roos Vonk heeft een mening over vleeseters. In de bestaande literatuur vond ze een idee waarmee haar mening kon worden gestaafd. In plaats van heel hard te gaan roepen dat vleeseters hufters zijn en dat zij nu weet waarom dat zo is, besloot ze dit idee eerst te toetsen met een serie experimenten. Ze besloot samen te werken met een van de meest vooraanstaande sociaal psychologen ter wereld: Diederik Stapel. Het is dat wij nu weten dat Stapel een charlatan is, maar Roos Vonk deed tot zover niets onwetenschappelijks.
Waar Vonk de bocht uit vloog, is dat zij in een persbericht heel hard begon te roepen dat vleeseters hufters zijn voordat zij zelf de ruwe data had gezien en nog voordat er een wetenschappelijk artikel was geschreven en was beoordeeld door zogeheten peer reviewers. Ik vind dit erg onzorgvuldig, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat Vonk lang niet de eerste prof is die dit doet en ze zal ook niet de laatste zijn. Ja het was dom, maar het is bij lange na geen reden om iemand met een anderszins goede staat van dienst te ontslaan.
@Jan. Deugdelijke psychologen kennen heel goed het gevaar van 'spurious results' en zullen niet gauw op basis van 1 enkele statistisch significante studie denken dat ze de waarheid hebben ontdekt.