Midden deze maand komt op het ministerie van LNV het zogenaamde Consumentenplatform bijeen om daar te praten over de toekomst van eiwitten.
Hans Schepers van Wageningen Universiteit en Research Center suggereerde de redactie om voorafgaand aan die discussie op foodlog.nl een gesloten debat onder enkele zgn. kennisdragers en meer dan gemiddeld geinformeerde mensen te organiseren rond de vraag hoe we in de toekomst in onze eiwitbehoefte – die we nu voor een belangrijk deel uit dieren halen – kunnen voorzien.
Als gevolg van de economische groei in het Verre Oosten en Zuid-Amerika zal de vraag naar vlees waarschijnlijk zo explosief stijgen dat de aarde niet zonder meer aan de productie ervan kan voldoen. In dat geval zullen alternatieven moeten worden gezocht in plantaardige eiwitbronnen en dierlijke bronnen die een kilo plant in meer vlees weten om te zetten dan de huidige. Onderstaand twee teksten. Hans Schepers lanceert enkele stellingen om het debat te openen.
Professor Lucas Reijnders (Universiteit van Amsterdam) geeft op basis van enkele milieufeiten aan dat minder vlees het milieu spaart.
NB: in dit debat kunnen alleen genodigden reageren. Het loopt t/m 14 september.
Eiwittransitie of eiwitstagnatie?
– Hans Schepers
Voedsel levert energie en bouwstoffen voor het lichaam. Koolhydraten en vetten leveren vooral de energie. Eiwitten en een aantal zgn. essentiële vetten fungeren als bouwstof. In ons dagelijkse Westerse modeldieet zit ca 100 gram eiwit. In volgorde van belangrijkheid halen we daarvan ca. 35% uit vlees en de rest uit graanproducten, zuivel en groente. (Amerikaanse) vegetariërs halen 70% van hun eiwitbehoefte uit brood en zuivel. Bij een gelijke inname van energie als mensen die wel vlees op het menu zetten, blijken zij met 20% minder eiwit toe te kunnen.
Vlees levert eiwit in geconcentreerde vorm en doet dat in een nagenoeg volledige aminozuursamenstelling. Het geniet in bijna alle culturen een voorkeursstatus in het dieet. Daarom is te verwachten dat de vleesconsumptie bij stijgende welvaart toenemen. Volgens een niet al te zwart scenario zal die gemiddelde welvaart per persoon over 50 jaar ongeveer vier keer zo hoog zijn als nu, terwijl er dan 3 miljard meer mensen zullen zijn. Verwacht mag worden dat de vraag naar vlees enorm zal toenemen. Om aan die vraag te kunnen voldoen zullen enorme hoeveelheden land (voor het veevoer), water en energie nodig zijn. De intensiteit van de dierhouderij zal hoog moeten zijn (mogelijk iets lager dan nu in het Westen gebruikelijk, maar toch). Vanuit de perspectieven van zowel milieu als dierenwelzijn moeten we ons afvragen of deze ontwikkelingen geen (volstrekt) nieuwe productie- en consumptie-breuken
vereisen die wij als mensen, met ons grote pro-actieve redeneervermogen, nu moeten benoemen en nastreven. Kunnen we het op z'n beloop laten en straks wel zien of moeten we daar nu op gaan sturen?
Stellingen
1. Een grote verschuiving in voedselpatronen in de wereld (minder vlees/zuivel) is wenselijk, maar onwaarschijnlijk. Prijzen voor dierlijke (en daarmee wellicht alle) voedselproducten zullen dus sterk stijgen.
2. Acceptatie van ofwel nieuwe consumptiepatronen, ofwel nieuwe (en intensieve) productievormen, of beide is een essentiële factor. De technologische bijdragen aan consumptieverschuivingen (smaak- en textuurverbeteringen van "vleesvervangers" en ontwikkeling van wellicht weefselkweekproducten, insectenproducten, planten- en algen etende kweekvis) of aan de productieverbeteringen (dierhouderijsystemen, genetische optimalisatie) blijven vandaag de dag echter nog beperkt door culturele traagheid van consumenten en burgers.
3. Publieke debatten zijn onontbeerlijk voor mobilisatie van culturele progressiviteit, waaraan naast "de consument, burger, journalist en onderzoeker types", juist ook de mensen uit de agro- en voedselsector participanten moeten meedoen: werknemers, managers, investeerders, beleidsambtenaren en politici.
Een meer vegetarische voeding spaart het milieu - Lucas Reijnders
Er is thans wereldwijd een sterke toename in de consumptie van dierlijke producten. Deze hangt deels samen met de vergroting van de wereldbevolking en deels met een verschuiving binnen het dieet. De vergrote consumptie van dierlijke producten leidt op zijn beurt tot een vergrote milieubelasting. In de onderstaande tabel wordt de milieubelasting van doorsnee soja-eiwit en een gelijkwaardige hoeveelheid doorsnee vleeseiwit met elkaar vergeleken. Voor het gemak is de milieubelasting van soja-eiwit steeds op 1 gesteld
Door de relatief grote milieubelasting draagt de groei in de consumptie van dierlijke voedingsmiddelen stevig bij aan het verlies van natuur, toenemende krapte in de watervoorziening en klimaatverandering.
De relatieve milieubelasting verschilt overigens per soort vlees. Voor kip is deze als regel gunstiger dan voor rundvlees. Ook is de milieubelasting van vlees verschillend van die van andere dierlijke producten. Zo is de milieubelasting van koeienmelk naar schatting dubbel zo groot als die van soja melk.
Duidelijk is wel dat de milieubelasting van dierlijke producten in doorsnee relatief groot is vergeleken met die van plantaardige tegenhangers. Een meer vegetarische voeding spaart dan ook het milieu.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Een steen in de vijver.
De kortste conclusie uit beide teksten luidt: wat wenselijk is, zal niet gebeuren.
Als gevolg van nieuwe rijkdom zal de vleesvraag per gemiddelde aardbewoner viervoudigen, terwijl het aantal mensen grofweg verdubbelt. Dat betekent dus een verachtvoudiging van de vraag. Uitgaande van een kilo of zes bruto input aan plantmateriaal voor de productie van een gemiddelde kilo vlees, is er dus zo'n 48 keer zoveel productie aan graan en ander plantaardig materiaal nodig om aan de vraag te kunnen voldoen. We hebben 50 jaar om dat voor elkaar te krijgen, maar de aarde is er te klein voor.
Dat klinkt als een ramp. Maar is het wel zo? Misschien denken we in de verkeerde soorten vlees. Inefficiente. Nu we allemaal koning zijn of worden, kunnen we niet allemaal meer als koningen grote beesten eten.
Kweekmosselen hebben voeromzettingen die - vergis ik me? - rond de 2 liggen (2 kilo plant per kilo vlees). Voeren we ze met algen, dan kunnen we die op hun beurt voeren met CO2, die we anders als uitstoot nutteloos de lucht in zouden blazen. Zo maken we 'bevroren' energiepotentieel (o.m. olie uit oeroude tijden) weer los als voer en voegen we dus zelfs 'landbouwareaal' toe zonder dat het ruimte kost.
Insecten hebben een conversie die nadert tot 1. Ze zijn bovendien uitstekend genetisch te manipuleren, zodat hypereffciente bronnen van dierlijke eiwitten kunnen woren gecreeerd. Ook met vegetarische kweekvis kunnen uitstekende resultaten worden behaald. Ze reduceren het aantal benodigde kilo's plant zomaar tot een derde. Bij een volledig insectenmenu zou de vraag toename zelfs gelijk op kunnen gaan met de bevolkingstoename en het aangegeven menu van 100 gr. dagelijkse eiwitten. Als we ervan uitgaan dat de aarde bij een optimaal gebruik 6 tot 7 maal meer kan produceren, dan zou dat theoretisch kunnen. We hebben immers maar 1,5 meer nodig en moeten van de andere 4,5 tot 5,5 bestaande voedseltekorten uit de wereld helpen.
Dat is alle aanleiding om te concluderen dat we z'n minst deels moeten overwegen van grote landdieren over te stappen op de kweek van kleine beestjes die we met miljarden tegelijk verwerken tot populaire nugget-achtig vormen (ook in China populair). Achter deze overweging gaat een andere schuil: is de overgang op soja - DE plantaardige eiwitbron, grote voedingsconcerns zijn er zeer op gespitst op dit moment - gezondheidskundig wel gewenst? Er zijn immers aanwijzingen dat soja negatieve gezondheidsconsequenties heeft. Er exclusief voor kiezen is dus op z'n minst een gok. Toch zal een plantenetende mens aan een dergelijk gewas moeten, omdat we anders veel meer gewicht aan plant dan aan vlees moeten eten om er voldoende eiwitten aan te kunnen ontrekken. Planten bevatten nou eenmaal maar weinig eiwit per gewichtseenheid vergeleken met vlees. Maw: plantenetende mensen nemen een deel van de inefficiency van het dier dat zij vroeger aten over. Of ze het nou willen of niet. Alleen menu-vreemde gewassen als soja helpen ons uit dit probleem, maar brengen mogelijk (forse?) gezondheidskundige nadelen met zich mee.
Conclusie: in bovenstaande bijdragen wordt geen rekening gehouden met de evolutie van het menselijk lichaam dat zich vooralsnog omnivoor voedt. Bij een stijgende bevolking en welvaart moeten we zo slim zijn om niet alleen - grote stappen gauw thuis - op planten over te gaan. We moeten naar de teelt en verwerking van goed te exploiteren kleine beestjes met een optimale voerconversie.
Stelling 1: intensieve varkens- en kippenhouderij moet grotendeels overstappen op kweek van vis en insecten.
Stelling 2: vleesverwerkende bedrijven krijgen concurrentie van de grote voedingsmiddelen concerns die goed zijn toegerust om er merkartikelen van te maken, die populair te maken en verder te vermarkten (zo komen we weg uit wat Schepers aanduidt als de 'culturele traagheid' van mensen; marketingcommunicatie heeft de rol van cultuurvormer overgenomen en kan die 'achterlijkheid' door taal- en betekenismanipulatie snel aan 'modern times' aanpassen)
Ik zou nog een derde stelling toe willen voegen. Het overgrote deel van de aarde is ongeschikt als landbouwgrond. Niettemin leven er voor ons eetbare dieren in de daarin bestaande biotopen. Daarom:
Stelling 3: het eiwitproducerend potentieel van de aarde kan worden vergroot door een op duurzaam dierbeheer (jacht) gebaseerde natuurexploitatie. Daarin mag ook de zee worden meegerekend. We eten slechts een paar soorten vis, terwijl er nog vele andere zijn die we in afwisselende patronen kunnen eten zodat de natuurlijke productie van de totale soortenrijkdom kan worden gegarandeerd.
OK, misschien werd het een stoeptegel ;-) Waar bazel ik in het bovenstaande?
Geen gebazel, me dunkt. Maar wel lijdend aan een ernstig aanboddenken. Nog even los van het feit dat dit verschijnsel zich in de grote belangstelling mag verheugen van Nutreco (opening academisch jaar WU 2008, Dekker); er zijn een flink aantal trends die niet alleen laten zien dat voederconversies de juiste kant op gaan, maar ook dat de interproducent spreiding qua conversies nogal wat ruimte voor verbetering laten zien. In het huidige systeem, maar dat moge duidelijk zijn. Voorts maakt het nogal uit welk vlees er in de kuip ligt. Kip heeft een veel vriendelijker excusez le mot) conversie dan varken of rund. Ergo uit verschuivingen in consumptie is nog veel te winnen. Daarnaast nog de potentie in vis, inderdaad Dick, maar dan niet zozeer de 'oneetbare' soorten maar vooral de nieuwe generatie kweekvis(sen). Heb de eer gehad er een te dopen: de diepzeewolf. Beestje uit arctische zee, zo koud dat ie vrolijk in het kweekbassin blijft liggen en slechts beweegt (lees: hapt en slikt) om te eten. Conversie 1, inderdaad, en niet kieskeurig. Vanwaar deze gegevens? a) er zit rek in het huidige systeem, b) alles extrapolerend hebben zowel Hans als Dick gelijk qua culturele traagheid, maar fact of life is dat we vooral in incrementele stapjes verandering zullen zien in consumptie. En who's driving: Otto Normalverbraucher. En die kijkt langs diverse lijnen. Die van Duurzaam komt eraan maar is nog lang geen gemeengoed, die van Gezondheid doet al mee, en die van Prijs zal uiteindelijk als botte wal het onwillige cultureel trage schip wellicht niet geheel keren, maar wel bijsturen.
@Dick:
Stelling 1: dat doen ze graag als Otto er aan toe is;
Stelling 2: laat maar komen, maar zelfs in marketingland is de wereld niet maakbaar;
Stelling 3: ik geloof eerder in op alg gebaseerd vleesalternatief (jazeker onze Belgische vrienden hebben weer eens een mooier woord) dan op het (nog) verder uitnutten van de zee qua vis.
@Hans:
Stelling 1: inderdaad, toevoeging: en daarmee komt de verschuiving op gang (cultureel traag maar financieel vlot);
Stelling 2: ik denk dat we om een serieuze kennisbrug naar daadwerkelijke toepassingen voor eiwit uit welke bron dan ook (leuk, sojamelk, maar liever iets van eigen bodem, alfalfa, lupine, of good-old erwt) inclusief gezondheid- en veiligheidsaspecten nog keihard aan de slag moeten gaan. De "culinaire traagheid" van nu maakt dat geen bedrijf er hard instapt; immers de tijdhorizon naar productintroduktie is schat ik een jaar of 10. Kennismarktfalen zou ik het willen noemen, en daarmee is er een duidelijke rol voor de overheid weggelegd.
Stelling 3: waarvan akte.
@Lucas: hoe verhoudt erwtenmelk zich tot sojamelk?
Stelling 4: we kunnen nog veel leren van het bedienen van de vrolijke marktniche der veganisten.
Kees, ik chargeer en zoek - het moet ook maar eens - het heil in de marketende voedingsindustrie. Die weet uitstekend knollen voor citroenen te verkopen. Waarom dan nu geen insecten-, mossel- en koudediepzeewolfnuggets voor kip? Vooruit dus voor een keer, leugens om bestwil, al ben ik er wars van en zal ik niet aarzelen om er later wat aan doen.
Hoe dan ook, als we binnenkort massaal aan de winegums met omega-3 gaan, waarom dan ook niet aan de nep-maar-wel-duurzame-weet-ik-wat-nuggets-voor-het-goede-doel. Sta nou gewoon toe dat we Otto misleiden. Hij is zijn autonomie al lang geleden verloren. Otto is als was in de handen van een goed marketende overheid en bedrijfsleven.
Maar ... heel belangrijk: waar is je standpunt over de plotseling door onze samenleving warende, tamelijk exclusieve keuze voor plantjes? Beestjes kunnen wel degelijk (vergis je niet: ik ben een dierenrechtenmens, maar kan er geen rationeel argument voor vinden - alleen ethische). Er zijn zat beestjes te bedenken en zootechnisch te construeren met een conversie van 1 + een heel klein beetje. Ik ben bang dat ze moeten: we zijn wie we zijn. Omnivoren. Naast planten blijft dierlijk eiwit en vet nodig om pragmatische gezondheidskundige redenen.
Ik at laatst een geknutselde doorontwikkeling van de tilapia. Helaas: smakeloos en dus respectloos.
Dick, nee toch. Hierboven staat heus dat we prachtige citroenen voor knollen gaan verkopen! Als we mosselen kunne kweken op jouw manier, dan moeten ze echt als mossel over de toonbank, en zeker niet als nugget!
Mijn redenering is dat we nog zeer grote stappen moeten kunnen zetten voordat we van eiwitje 1 uit willekeurige bron naar product 2 kunnen gaan. Die benodigde tijd moet overbrugd met efficientiestappen binne het huidige systeem.
En de planten: hoog tijd voor de PvdP, inderdaad.
Absoluut: mosselen moeten als mosselen!