3 min
Landbouwdenker Sicco Mansholt wordt in eigen land weinig geëerd. En als we dat toch doen, dan benadrukken we zijn roep om kleinschaligheid aan het slot van zijn carrière. We vergeten zijn verdiensten voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid en zijn - geschrapte - plan voor een sociaal boerenbestaan. Dat zegt Martijn de Groot, die Mansholt in 1976 uitgebreid interviewde.
Landbouwpoliticus Sicco Mansholt wordt in ons land niet overdadig geëerd. Waar dat wel gebeurt, is het meestal om zijn late zorg over de gevolgen van schaalvergroting. Toch wordt hem daarmee geen recht gedaan. Roepen om kleinschaligheid was heel gewoon toen Mansholt zich daartoe bekende. Dat hij eerder een nationaal en Europees landbouwbeleid tot stand bracht, en een plan voor een sociaal boerenbestaan in Europa, was veel minder gewoon.
'Bekering'
Deze herfst brachten zowel Vrij Nederland (75 jaar) als Elsevier (70 jaar) een jubileumnummer uit met beschrijvingen van markante landgenoten. In beide bladen kreeg Mansholt een verhaal. De foto was hetzelfde, maar daar hield de overeenkomst op. De manier waarop naar de politicus werd gekeken, vertoonde zelfs geen overlap. Waar Elsevier Mansholts verdiensten beschrijft als minister van Landbouw en Europees commissaris, concentreert Vrij Nederland zich op de ‘bekering’ aan het einde van zijn loopbaan.
Massaal afgewezen
Mansholts ommezwaai was destijds natuurlijk opvallend, maar niet revolutionair. Het was immers de tijd van de Kabouterbeweging, van het rapport ‘Grenzen aan de groei’ van de Club van Rome en van E.F. Schumachers beroemde essay ‘Small Is Beautiful’. De Eurocommissaris was er dus vroeg bij voor iemand in zijn positie maar hij sloot zich aan bij een bestaande, snel groeiende denkstroming. Dat was anders bij de dingen die hij voor die tijd in beweging had gebracht. Als minister ontwierp Mansholt na de oorlog een volkomen nieuw landbouwbeleid, met een belangrijke rol voor de overheid in de landbouwmarkten die niettemin open en vrij bleven. Daarbij opereerde hij eigenlijk in zijn eentje. Zijn partij, de PvdA, had niets met boeren en die afkeer was wederzijds. Als Europees commissaris speelde Mansholt vanaf 1958 een belangrijke rol bij het tot wasdom brengen van de gloednieuwe Europese commissie – bekend is het verhaal dat hij potlood, papier en een gum zelf moest gaan kopen in een winkel om de hoek. Tegelijkertijd ontwierp hij, samen met zijn vaste secondant Berend Heringa, het Europese landbouwbeleid naar het evenbeeld van het Nederlandse. Hij kreeg het erdoor in een Gemeenschap van zes lidstaten waarvan de agrarische belangen hemelsbreed uiteenliepen. En toen hij zag dat zijn beleid een onhoudbaar beroep op de Europese schatkist deed zonder dat dat voor de meeste boeren een goed levenspeil meebracht, kwam hij met zijn beruchte Plan Mansholt. Ook niet bepaald mainstream. Het werd door boeren massaal afgewezen.
Anders dan zij dachten en ook nu nog velen denken, was dat plan niet bedoeld om boeren tot schaalvergroting te dwingen. Dat deed de economie zelf namelijk wel. Mansholt zag dat, en begreep dat zijn ambitie om boeren aan een sociaal aanvaardbaar bestaan te helpen, met prijsbeleid te duur zou worden. Daarom stelde hij voor om met subsidies middelgrote bedrijven tot ‘tweemansbedrijven’ te laten uitgroeien: bedrijven die aan twee gezinnen inkomen, vakantie en vrije dagen konden bieden. De kleinste bedrijven zouden ‘warm’ worden gesaneerd, waarbij aanvullend regionaal beleid moest zorgen voor alternatieve werkgelegenheid. Het ging hem er dus niet om schaalvergroting te bevorderen, maar om de gevolgen ervan voor boeren sociaal aanvaardbaar te maken. Dat hij daar spijt van zou hebben gekregen kan ik nergens bevestigd krijgen. Wèl dat hij het erg vond dat de sociale aspecten uit zijn plannen later werden geschrapt of niet werden uitgevoerd. Dat heb ik in 1976 zelf uit zijn mond opgetekend in een interview dat onlangs weer is opgedoken.
Hoger voetstuk
Er bestaat in ons land een standbeeld voor Sicco Mansholt. Het is niet al te groot en staat op een sokkel die bijna wegzakt in de zompige grond waar bijna niemand het kan vinden: tussen de gapend lege percelen van het mislukte ontwikkelingsproject Blauwe Stad in Groningen. Op deze plek symboliseert het treffend Mansholts veelgeroemde ‘bekering’ in het licht van de geschiedenis: kleinschalig en onopvallend. Zonder te beweren dat zijn politiek goed of fout was zou ik zelf Mansholt een standbeeld toewensen dat meer recht doet aan zijn formaat als groot en onafhankelijk denker, als leidend en gedreven politicus met een diepgaande kennis van de Europese landbouw, een enorm politiek uithoudingsvermogen en een sociaal hart. Op een andere plaats, in Den Haag of Brussel bijvoorbeeld. En wat mij betreft op een hoger voetstuk.
Deze tekst plaatste Martijn de Groot afgelopen vrijdag op zijn weblog; wij vonden dat de tekst een bredere verspreiding verdient, mede gezien de actualiteit van een plan voor boeren die niet meer met de markt mee kunnen.
Fotocredits: Martijn de Groot
Dit artikel afdrukken
'Bekering'
Deze herfst brachten zowel Vrij Nederland (75 jaar) als Elsevier (70 jaar) een jubileumnummer uit met beschrijvingen van markante landgenoten. In beide bladen kreeg Mansholt een verhaal. De foto was hetzelfde, maar daar hield de overeenkomst op. De manier waarop naar de politicus werd gekeken, vertoonde zelfs geen overlap. Waar Elsevier Mansholts verdiensten beschrijft als minister van Landbouw en Europees commissaris, concentreert Vrij Nederland zich op de ‘bekering’ aan het einde van zijn loopbaan.
De meeste herdenkers koesteren het beeld van ‘de man die de moed had oude overtuigingen te herzien’.Die laatste invalshoek is tegenwoordig het populairst. Zo worden bijvoorbeeld Sicco Mansholtprijzen uitgereikt aan een multifunctionele boer of de duurzaamheidsbeweging Slow Food. De afgelopen twee zomers trok ook een toneelstuk door het land, met Helmert Woudenberg in de rol van de politicus – treffend, sympathiek en met zin voor geschiedenis. Maar wel weer dat éne stukje geschiedenis dat velen het liefst lijken te onthouden: daar waar Mansholt vragen gaat stellen over de wenselijkheid en de gevolgen van schaalvergroting en het uitputten van de aarde. De meeste herdenkers koesteren het beeld van ‘de man die de moed had oude overtuigingen te herzien’, zoals Trouw hem in 1999 beschreef.
Massaal afgewezen
Mansholts ommezwaai was destijds natuurlijk opvallend, maar niet revolutionair. Het was immers de tijd van de Kabouterbeweging, van het rapport ‘Grenzen aan de groei’ van de Club van Rome en van E.F. Schumachers beroemde essay ‘Small Is Beautiful’. De Eurocommissaris was er dus vroeg bij voor iemand in zijn positie maar hij sloot zich aan bij een bestaande, snel groeiende denkstroming. Dat was anders bij de dingen die hij voor die tijd in beweging had gebracht. Als minister ontwierp Mansholt na de oorlog een volkomen nieuw landbouwbeleid, met een belangrijke rol voor de overheid in de landbouwmarkten die niettemin open en vrij bleven. Daarbij opereerde hij eigenlijk in zijn eentje. Zijn partij, de PvdA, had niets met boeren en die afkeer was wederzijds. Als Europees commissaris speelde Mansholt vanaf 1958 een belangrijke rol bij het tot wasdom brengen van de gloednieuwe Europese commissie – bekend is het verhaal dat hij potlood, papier en een gum zelf moest gaan kopen in een winkel om de hoek. Tegelijkertijd ontwierp hij, samen met zijn vaste secondant Berend Heringa, het Europese landbouwbeleid naar het evenbeeld van het Nederlandse. Hij kreeg het erdoor in een Gemeenschap van zes lidstaten waarvan de agrarische belangen hemelsbreed uiteenliepen. En toen hij zag dat zijn beleid een onhoudbaar beroep op de Europese schatkist deed zonder dat dat voor de meeste boeren een goed levenspeil meebracht, kwam hij met zijn beruchte Plan Mansholt. Ook niet bepaald mainstream. Het werd door boeren massaal afgewezen.
Anders dan zij dachten en ook nu nog velen denken, was dat plan niet bedoeld om boeren tot schaalvergroting te dwingen. Dat deed de economie zelf namelijk wel.Sociale aspecten geschrapt
Anders dan zij dachten en ook nu nog velen denken, was dat plan niet bedoeld om boeren tot schaalvergroting te dwingen. Dat deed de economie zelf namelijk wel. Mansholt zag dat, en begreep dat zijn ambitie om boeren aan een sociaal aanvaardbaar bestaan te helpen, met prijsbeleid te duur zou worden. Daarom stelde hij voor om met subsidies middelgrote bedrijven tot ‘tweemansbedrijven’ te laten uitgroeien: bedrijven die aan twee gezinnen inkomen, vakantie en vrije dagen konden bieden. De kleinste bedrijven zouden ‘warm’ worden gesaneerd, waarbij aanvullend regionaal beleid moest zorgen voor alternatieve werkgelegenheid. Het ging hem er dus niet om schaalvergroting te bevorderen, maar om de gevolgen ervan voor boeren sociaal aanvaardbaar te maken. Dat hij daar spijt van zou hebben gekregen kan ik nergens bevestigd krijgen. Wèl dat hij het erg vond dat de sociale aspecten uit zijn plannen later werden geschrapt of niet werden uitgevoerd. Dat heb ik in 1976 zelf uit zijn mond opgetekend in een interview dat onlangs weer is opgedoken.
Hoger voetstuk
Er bestaat in ons land een standbeeld voor Sicco Mansholt. Het is niet al te groot en staat op een sokkel die bijna wegzakt in de zompige grond waar bijna niemand het kan vinden: tussen de gapend lege percelen van het mislukte ontwikkelingsproject Blauwe Stad in Groningen. Op deze plek symboliseert het treffend Mansholts veelgeroemde ‘bekering’ in het licht van de geschiedenis: kleinschalig en onopvallend. Zonder te beweren dat zijn politiek goed of fout was zou ik zelf Mansholt een standbeeld toewensen dat meer recht doet aan zijn formaat als groot en onafhankelijk denker, als leidend en gedreven politicus met een diepgaande kennis van de Europese landbouw, een enorm politiek uithoudingsvermogen en een sociaal hart. Op een andere plaats, in Den Haag of Brussel bijvoorbeeld. En wat mij betreft op een hoger voetstuk.
Deze tekst plaatste Martijn de Groot afgelopen vrijdag op zijn weblog; wij vonden dat de tekst een bredere verspreiding verdient, mede gezien de actualiteit van een plan voor boeren die niet meer met de markt mee kunnen.
Fotocredits: Martijn de Groot
Nog 5
Je hebt 0 van de 5 kado-artikelen gelezen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_480_289_84_s_c1.jpg)
_480_289_84_s_c1.jpg)
In Wageningen stond vroeger een standbeeld van een boer die met de hand zaaide uit een voorschootzak op zijn heup, tegenover het hoofdgebouw aan de Heerenstraat, DeZaaier heette het in de volksmond. Dat zou inderdaad beter vervangen kunnen worden door een standbeeld van onze eigen grote Mansholt, misschien kan het beeld in Groningen alsnog verplaatst worden? Want idd, Blauwe Stad?, om je in je graf om te draaien! Treurig!
Groot man en tragisch figuur. Net als de grote Liebig, uitvinder van de kunstmest, op eind van je leven je afvragen of, wat je in gang gezet hebt en goed was in proporties, door overijverige leerlingen met oogkleppen op doorgezet tot in extremo nog wel zo goed is......, nee natuurlijk, is altijd fout! Het oude liedje van de tovenaarsleerling; wel de spreuk weten voor het water halen, maar niet meer die voor het stoppen. -Ontmaken wat men maakt is vaak moeilijker dan dat maken zelf-, zei een vd figuurtjes uit de strips van Marten Toonder, zo is het maar net!
Wat een wijsheden achteraf. Denk je de visie en innitiatieven van Mansholt eens in met de kennis van toen. Een groot visionair, denker en politicus. En als mens geweldig gezien zijn acties in WOII ten behoeve van de inwoners van de Wieringermeer en de rest van Noord Holland. Naderhand niet meer zo'n visionair en doortastend persoon op landbouw gehad in Nederland en de EEG. En gezien de mechanisering in de industrie en rest van de samenleving was het erg logisch en ook gewenst dat dit ook in de landbouw zou plaats vinden. De reactie van Piet Hoogland over paarden en trekkers en de rol van Mansholt daarin classificeer ik als ondermaats en vergelijkbaar met de argumenten die ik vroeger op verjaardagsfeestjes hoorde met allemaal veehouders in de familie. Veehouders vanuit de traditie van het familiebedrijf, die de wereld niet verder konden overzien dan dat van hun eigen bedrijf en dat van de sociale omgeving. Ik dacht toen ook dat Mansholt een tegenstander van mijn vader was maar als Mansholt er niet was geweest hadden we nu al geen agrarische bedrijfstak meer die voor een positief handelsoverschot zorgt. En dat hij verliefd en beinvloed werd door de latere oprichtster van " Die Grunen" in Duitsland heeft er mede voor gezorgd dat hij achteraf ging twijfelen over zijn beleid. Wie twijfelt nooit over wat ie aan het doen is. Een standbeeld voor Mansholt in Den Haag of beter in Brussel, desnoods in de Wieringermeer of Wageningen of elders in Groningen maar niet bij het mislukte project Blauwe Stad project van anti-agrariers.
Dat dictatoriaal was natuurlijk wat te zwaar aangezet Huib, maar ik denk dat je wel aanvoelt waar mijn twijfels vandaan komen, terecht of onterecht. Volwaardig lid zit bij mij niet in krankjorum vakanties (ik hoop dat dat in Parijs op de agenda staat), integendeel, wel in zorg voor het eigen straatje en landschap, in concreto die grutto weer (achteruitgang had ook direct met Mansholt beleid te maken, ondanks zijn late spijt hierover).
Dirk, ik kan me niet voor stellen dat Mansholt persé wilde dat boeren op vakantie zouden gaan - tegen hun uitdrukkelijke wil in. Als die boerin had gezegd: "Uiteraard kunnen wij wel op vakantie maar we blijven veel liever op onze boerderij", dan had Mansholt dat wel aanvaard.
Maar het ging hem er om dat boeren, net als burgers in de positie waren dat ze op vakantie konden, hun kinderen naar school konden sturen (op dat moment nog niet iets vanzelfsprekends) enz. Kortom dat ze volwaardig lid van de maatschappij konden zijn.
Maar Huib, had Mansholt wel eens ooit boeren gepolst over die vakanties? Een vliegreisje naar Madeira of Bonaire? Of luieren aan het strand in Thailand? Uit het programma Boer zoekt Vrouw krijg ik de indruk dat boeren zich doodongelukkig voelen als ze in Reyckjavik of Helsinki s'morgen aan een mallotig ontbijtje met glaasje prosecco zitten in een 5 sterrenhotel, ze willen het liefst weer zo snel mogelijk naar huis, en bellen constant hoe het er in de stal aan toe gaat. Hier was Mansholt toch aardig dictatoriaal!