Obesitas is (g)een geconstrueerd probleem

“Er komen steeds meer dikke mensen en dikke mensen zijn vaker ziek, jagen zorgkosten omhoog en gaan eerder dood!” Dat zijn beleidswoorden, zoals Roel Pieterman ze hoort. Hij is rechtssocioloog en vindt dat de overheid zich laat opjutten door activistische wetenschappers en overreageert. Met regels en wetgeving zou ze zich met het leven van individuen bemoeien en die hun zelfbestemming en integriteit ontnemen, terwijl daar geen goede reden voor is. Dat meent Pieterman te mogen concluderen uit een wetenschappelijk onderzoek naar obesitas.

Volgens Pieterman koloniseert de bemoeizucht van de staat de gehele samenleving. In een eerder gesprek op Café Weltschmerz met wetenschapsjournalist Simon Rozendaal protesteerde hij tegen obesitas als construct om mensen te dwingen tot een ander leven.

Jaap Seidell, hoogleraar volksgezondheid aan de VU en nationaal en internationaal adviseur van beleidsmakers, was het mikpunt van kritiek (en zelfs spot) in die uitzending. Hij is het volstrekt oneens met Pieterman. De overheid heeft volgens hem de taak om te interveniëren in de ontwikkeling van leefstijlen die leiden tot overgewicht en ziekte omdat er meer dan voldoende bewijs is dat mensen door falend bestuur dik, ziek, ongelukkig en hulpbehoevend worden.

Het was een moeizaam gesprek. Pieterman bleek zich te baseren op epidemiologisch onderzoek. Seidell maakte duidelijk dat je daar altijd ook wat anders van kunt vinden, maar dat er vele goed beschreven en overtuigende mechanistische bewijzen en experimenten zijn die laten zien waarom mensen in onze moderne samenleving dik, ziek en ongelukkig worden. Seidell vindt het op basis van feitelijke inzichten een morele plicht van de overheid om door middel van preventief beleid in te grijpen. Hij ziet juist geen misbruik van staatsmacht en/of economische motieven als de overheid zich inspant om een minder dikmakende leefomgeving tot stand te brengen. Zijn eigen activisme wordt bepaald door diezelfde morele motieven.

In het - niet opgenomen nagesprek - ontdekte Pieterman dat Seidell zich baseert op kennis van mechanismen en overtuigende experimenten waarmee hij epidemiologie leest en bepaalde interpretaties daarvan afwijst. Seidell ontdekte een tegenstander die een beeld van hem bestreed vanuit een louter epidemiologisch zicht op de voedingswetenschap en de volksgezondheid.



(Geen) schuld
Afgelopen weekend schreven Jaap Seidell en Jutka Halberstadt een opinietekst in Het Parool. Daarin zeggen ze dat leefstijlinterventies geen direct traceerbare oorzakelijke effecten zullen hebben, maar dat veel mensen er baat bij zullen hebben omdat evident is dat ze mensen gezonder laten leven. En als ze niet werken, dan mag het individu daar niet verantwoordelijk voor worden gehouden. Pieterman vreest dat mislukkingen juist wel onze schuld worden, door wat hij ziet als de kolonisering door de Staat van ons leven: we moeten gezond blijven, zodat wie faalt om gezond te blijven schuld treft. Seidell bijkt een andere afslag te nemen.