Colruyt, Lidl en Carrefour testen de Eco-Score, maar wie bepaalt het rekenmodel?

De Eco-Score is doelbewust ontworpen om te lijken op het in opdracht van de Franse overheid ontwikkelde voedingskeuzelogo Nutri-Score. Het logo maakt met vijf gekleurde blaadjes (donkergroen, groen, geel, oranje en rood) en een letter van A tot E in een oogopslag duidelijk in welke mate een product het milieu belast. Beide voedselkeuzelogo's zijn van oorsprong Frans. De methodologie is openbaar en werd ontwikkeld door onder meer Eco2, Yuka en Open Food Facts. Het werd in januari 2021 gelanceerd. In Zwitserland was al jaren eerder een 'Eco-Score' ontstaan vanuit het restaurantwezen die nog meer op de Nutri-Score lijkt.

De Belgische supermarktformule Colruyt besloot als eerste met de gekleurde blaadjes van de Eco-Score te werken, in maart 2021. Het bedrijf voorzag dat de milieu-impact van voedingsmiddelen een belangrijk criterium zou worden voor de keuze van consumenten. De Nederlandse Lidl en Carrefour volgden later. Lidl heeft een eerste pilot inmiddels verlengd.

Nog geen transparantie
Twee aspecten bepalen de uiteindelijke score: factoren die gedurende de levenscyclus van het product invloed hebben op het milieu enerzijds en extra plus- en minpunten zoals transport, certificeringen, recyclebaarheid van verpakkingen anderzijds. Het zijn niet de individuele producten, maar 2.500 productcategorieën die qua milieu-impact inzichtelijk gemaakt zijn. Het logo claimt bijvoorbeeld de milieu-impact van vlees en zuivel vergelijkbaar te maken.

Marjolein Hanssen, analist consumer foods bij de Rabobank, zegt in VMT dat grootschalige invoering van het logo zal leiden tot directe concurrentie tussen bedrijven op het gebied van duurzaamheid, maar niet alleen dat. In tegenstelling tot de Nutri-Score, waarbij alle informatie al op de verpakking staat, is bij de milieu-impact veel minder sprake van transparantie. Die moet groeien naar gelang meer bedrijven gaan werken met de Eco-Score.

De angst voor op de wereldbeelden van experts en deelperspectieven gebaseerde rekenmodellen, is de reden voor een Europees burgerinitiatief dat zich op 30 juni officieel heeft geregistreerd

Eén in plaats van vele labels
Volgens onderzoeksbureau Innova Market Insights hebben consumenten behoefte aan één label dat de totale milieu-impact van een product weergeeft. Meerdere labels tegelijk zijn verwarrend omdat consumenten een eenvoudig ja/nee antwoord willen op de vraag of een product verantwoord is. Nog maar een klein deel van de levensmiddelen heeft een Eco-Score omdat niet alle parameters voor de score openbaar zijn. In het geval van de Nutri-Score is dat eenvoudiger omdat een algoritme aan de hand van de ingrediëntendeclaratie gemakkelijk een score kan vaststellen. Volgens Innova heeft reeds 77% van de levensmiddelen een Nutri-Score.

In 2020 vroeg het Agentschap voor Ecologische Transitie van de Franse overheid om inspiratie voor logo’s die het consumenten makkelijk moeten maken om duurzame producten te herkennen. Daar kwam vanuit biologische hoek de Planet-Score naar voren. Het logo werd in de zomer van 2021 getest onder het publiek. De Planet-Score geeft net als de Eco-Score één score, maar verbijzondert ook de prestaties van een product naar het gebruik van pesticiden, dierenwelzijn en de effecten op biodiversiteit en klimaatverandering. En, net als in het geval van Eco-Score, was er ook al een andere 'Planet-Score', speciaal gemaakt voor de verpakkingsindustrie.


Zorg: andere uitgangspunten en perspectieven
Terwijl supermarkten de Eco-Score al implementeren, zijn er dus ook andere logo's in ontwikkeling. Hoewel de Eco-Score en de Planet-Score beide gebaseerd zijn op rekenmodellen en data van het Franse Agentschap voor ecologische Transitie, is dat een punt van zorg. Gebaseerd op andere uitgangspunten en waarden van variabelen, zullen zich tegenstrijdige rekenmodellen en daarop gebaseerde logo's ontwikkelen. Waar de een zuivel schadelijk vindt en de consumptie van kip veel klimaatvriendelijker, daar spreken andere experts dat tegen op basis van andere uitgangspunten zoals dit recente Nederlandse wetenschappelijke onderzoek van WUR-experts laat zien. Een snelle check van het Eco-Score algoritme doet me vermoeden dat de Nederlandse experts het niet eens zijn met de zuivelscore van de Eco-Score.

De angst voor op de wereldbeelden van experts en deelperspectieven gebaseerde rekenmodellen, is de reden voor een Europees burgerinitiatief dat zich op 30 juni officieel heeft geregistreerd. Het roept op tot de invoering van één Europese eco-score (met een geheel ander logo) om verwarring en wildgroei te voorkomen. Het burgerinitiatief begon eind juli 2021 met het verzamelen van handtekeningen. Van de 1 miljoen benodigde handtekeningen zijn er op dit moment nog maar 4.000 binnen. Onder het publiek lijkt de belangstelling voor de normering van wat we straks met een goed geweten mogen eten nog niet zo groot. Toch zal die normering - in de vorm van logo's - bepalen wat we straks eten en hoe het gemaakt wordt, schreven we hier al eerder.