Wat gebeurt er wanneer je vele nieuwe chemicaliën, waarvan de meeste niet zijn getest op hun impact op de menselijke gezondheid of op ecosystemen, zorgeloos in rivieren loost of op akkers laat storten? Het lijkt erop dat de Britten vastbesloten zijn om er op de harde manier achter te komen.
De Britse regering stelt de Britten willens en wetens bloot aan een 'shitstorm' van chemicaliën, schrijft de Britse journalist-activist George Monbiot in The Guardian. Van de 350.000 geregistreerde synthetische chemicaliën ter wereld is ongeveer een derde onmogelijk te beoordelen, omdat hun samenstelling 'vertrouwelijk' is of 'vaag beschreven' is. Alleen al in de EU moet van 80% van de geregistreerde chemicaliën de gezondheids- en milieueffecten nog beoordeeld worden. In Groot-Brittannië is het nog erger: "Na Brexit heeft de Britse regering besloten om de veiligheidsinformatie die chemische bedrijven moeten verstrekken te minimaliseren tot een 'onvermijdelijk minimum', aldus Monbiot.

Vervuild slib naar de boer
Al in 2017 publiceerde de Britse Environment Agency een rapport over de vervuiling van het rioolslib dat door de geprivatiseerde Britse waterbedrijven aan boeren wordt verkocht of ter beschikking gesteld als meststof.

Uit het rapport bleek dat een radicale aanpassing van de regels om industriële afvalstoffen af te voeren tot ongewenst gedrag van bedrijven heeft geleid zonder dat de overheid daar gepast op heeft gereageerd. Chemische fabrikanten leveren hun afval nu in bij rioolwaterzuiveringsinstallaties in plaats van het naar gespecialiseerde afvalverwerkingsfaciliteiten te brengen.

'Chemische shitstorm'
Twee verschillende afvalstromen - menselijke uitwerpselen en industrieel afvalwater - worden nu opzettelijk gemengd. Deze vuile cocktail wordt verder versterkt met afwateringswater van wegen, bouwplaatsen, bedrijven en huizen dat ook vol troep zit, van bandenstof tot PFAS (de zogenoemde forever chemicals). Wanneer deze "chemische shitstorm" in het rioleringssysteem terechtkomt, wordt het ofwel direct in rivieren geloosd via illegale lozingen door watermaatschappijen, of als rioolslib vastgehouden.

En wat gebeurt daar dan mee? Nou, signaleert Monbiot, er zijn "een aantal hiaten in het begrip van de Environment Agency over wat waterbedrijven doen met aangeleverde industriële afvalstoffen, hoe ze ermee omgaan en de bestemmingen van gegenereerd slib". Een wildgroei aan "afvalmakelaars, aannemers en onderaannemers" maakt tracking van bron tot bestemming vrijwel onmogelijk, op overdrachts- en opdrachtbonnen ontbreken de industriële afvalstoffen in het slib of waar het naartoe gaat. Wel is duidelijk dat "een groot deel van het gemengde slib bestemd is voor landbouwgrond". Dat is niet verrassend: ongeveer 87% van het rioolslib wordt gebruikt als meststof.

Maar dit rioolslib, bestemd voor landbouwgrond, is inmiddels verworden tot een giftig en complex zooitje, vol polychloorbifenylen, dioxines, furanen, ftalaten, forever chemicals, antibiotica, microplastics en vele andere verbindingen. Groot-Brittannië kent geen wettelijke limieten voor deze gifstoffen in het op landbouwgrond verspreide rioolslib. De rapportage van het Environment Agency suggereert dat de werkelijke mate van vervuiling waarschijnlijk veel erger is dan wat uit hun onderzoek blijkt. Sinds 1989 zijn de testregels voor rioolslib niet meer bijgewerkt en deze beperken zich tot zware metalen, fluoride en ziekteverwekkers.

Britse landbouwgrond is een stortplaats geworden voor gevaarlijk industrieel afval en waarschijnlijk besmet met een cocktail van milieugifstoffen. Wat daar de effecten van zijn? Niemand die een idee heeft
Monbiot concludeert dat Britse landbouwgrond een stortplaats is geworden voor gevaarlijk industrieel afval en waarschijnlijk besmet is met een cocktail van milieugifstoffen. Wat daar de effecten van zijn? Niemand die een idee heeft. De gronden waar het slib op terecht komt, worden slechts eens in de 20 jaar getest, zo al niet minder vaak, en niet op de nieuwe verontreinigende stoffen. Monbiot citeert een bron bij de Environment Agency die zegt dat de werkelijke mate van vervuiling in sommige gevallen nog veel erger is en 'fenomenale' risico's voor de menselijke gezondheid kan opleveren. Zou een dergelijke mate van vervuiling op bouwland voorkomen, dan mocht je er geen huizen bouwen. "Maar je kunt er wel gewassen verbouwen en dieren houden voor menselijke consumptie!"

Het rapport uit 2017 verdween in een la. In 2020 wist Greenpeace het daar weer uit te krijgen. Maar de Britse overheid deed niets behalve tijdrekken. Na 6 jaar zonder actie van overheidswege start Monbiot een juridische campagne, Fighting Dirty, en een crowdfundingsactie om de Britse overheid voor de rechter te dagen wegens het niet naleven van de regelgeving rond het verspreiden van rioolslib op landbouwgrond. "Deze rechtszaak is mogelijk de enige manier om onze landbouwgrond, levende systemen en gezondheid te beschermen," schrijft hij.

De EU werd het afgelopen week eens over de Richtlijn Milieucriminaliteit die los van bestaande vergunningen en legaal optreden van bedrijven, diezelfde bedrijven een zorgplicht oplegt. Als ze op basis van nieuwe inzichten konden weten dat hun legale activiteiten schadelijk zijn, kunnen ze vervolgd worden voor de gezondheids- en milieuschade die ze veroorzaken ook als de wet daar nog niet op aangepast is. Bedrijven als Chemours (Pfas) en TATA (hoge kankerincidentie in IJmuiden) zullen daardoor voorzichtiger omgaan met hun omgeving. Hetzelfde zou hebben gegolden voor de geprivatiseerde Britse waterbedrijven. Maar het Verenigd Koninkrijk is uit de Unie gestapt.