De berg van niet door consumenten teruggevraagd statiegeld is uitgegroeid tot minstens €340 miljoen. Dit bedrag, dat is opgebouwd uit de statiegeldbijdragen van consumenten die hun flesjes en blikjes niet retourneren, ligt nu bij Verpact, een stichting voor de inzameling en recycling. Ondanks de bedoeling dat dit geld gebruikt wordt voor verbetering van het systeem, komt daar in de praktijk nog niet veel van terecht.
Voor het eerst is er inzicht in de enorme geldstromen die achter de schermen van het statiegeldsysteem rondgaan, schrijft het FD. De stichting Verpact (het voormalige Afvalfonds Verpakkingen, waarin zowel supermarkten als producenten vertegenwoordigd zijn) zit bovenop de gelden die via twee stromen binnenkomen. Enerzijds door de statiegeldbijdragen op elk verkocht flesje en blikje, dat Verpact weer hoort uit te keren aan de consument als die het flesje/blikje inlevert, anderzijds door een extra bijdrage van producenten per verkochte eenheid.

Omdat consumenten lang niet altijd hun flesje of blikje retourneren - volgens Verpact ligt het inzamelpercentage voor blik op circa 55% tot 60%, terwijl de stichting mikt op 75% -, blijft het geld van niet ingeleverde statiegeldverpakkingen bij Verpact liggen en liggen er tientallen miljoenen aan statiegeld op de plank. Vanwege de grote hoeveelheid niet uitgekeerd geld heeft Verpact in januari besloten de bijdrage van producenten met meer dan 10% te verlagen.

De kritiek op het systeem groeit, met name door de inefficiëntie in de inzameling. Waar de wet vereist dat 90% van de verpakkingen wordt ingezameld, bleef dit in 2022 steken op slechts 68%, toen nog voor flesjes. Dat komt met name doordat er niet genoeg inzamelpunten zijn. Sinds 1 april 2023 zit er ook statiegeld op blik en zijn er 2,5 miljard in te zamelen blikjes met statiegeld bijgekomen. Door die toename moeten er meer automaten in de publieke ruimte komen, zoals op stations, op sportlocaties en in fastfoodrestaurants, zei demissionair staatssecretaris Vivianne Heijnen dit najaar al.

Verpact claimt het niet-geïnde statiegeld te willen investeren in een verbeterd inzamelsysteem, maar uit onderzoek van het FD blijkt dat er bij de grootste statiegeldautomaatbouwer Tomra tot nu toe nog niet veel nieuwe apparaten zijn besteld. Zo zijn er in december nog geen 20 nieuwe inzamelautomaten besteld ter waarde van totaal €260.000. Waar de rest van het geld heen gaat is onduidelijk. Volgens Verpact zijn voor "het verbeteren van het inzamelsysteem ‘honderden miljoenen’" nodig.

De Tweede Kamer heeft vanmiddag een motie aangenomen, ingediend door GroenLinks-PvdA en D66, die meer inzicht in de financiën van Verpact eist. De directeur van Verpact zegt snel meer openheid te willen geven over de financiële huishouding, maar zegt te wachten op de verklaring van de accountant. Die zou twijfelen of hij de buffer als bezit of als schuld op de balans moet zetten.