"Ronduit teleurgesteld" is demissionair staatssecretaris Vivianne Heijnen (Milieu) over de inzameling van blikjes en flesjes met statiegeld. Zó teleurgesteld, dat het kabinet nu maatregelen eist van het Afvalfonds verpakkingen. Om te beginnen moeten er veel meer inzamelpunten komen. Bijvoorbeeld op de NS-stations, want daar zijn er nu nog maar 5.
Statiegeld is al een dure oplossing als je zwerfafval wil voorkomen en meer wilt recyclen. Ik snap niet waarom de overheid altijd kiest voor de oplossing die voor haarzelf makkelijk is, door de problemen neer te leggen bij de burger en industrie.
In Nederland geldt sinds juli 2021 een statiegeldregeling van €0,15 op kleine flesjes en sinds april 2023 ook op blikjes. Jaarlijks gaan er in ons land 900 miljoen kleine flesjes en 2,5 miljard blikjes over de toonbank. De statiegeldregeling moest zorgen voor een retourstroom van 90% zodat de hoeveelheid zwerfafval en dus de plasticvervuiling drastisch omlaag gaan.
Begin augustus bleek dat die doelstelling bij lange na niet gehaald wordt.
In 2022 werd 68% van de flesjes ingeleverd. Het inleveren van blikjes blijkt een chaos, met vastlopende en plakkerige machines, ellenlange rijen en door statiegeldjagers leeggehaalde vuilnisbakken en troep op straat tot gevolg.
Daarom riep demissionair staatssecretaris Vivianne Heijnen van Milieu het Afvalfonds, dat namens de producenten van flesjes en blikjes verantwoordelijk is voor de statiegeldsystematiek, op het matje. Het moet 'heel snel heel veel beter', was de strekking van dat gesprek. Volgens Heijnen is de oplossingsrichting dat er meer inleverpunten komen. "Er zijn nu gewoon niet genoeg inzamelapparaten”, zegt ze in het AD. Een statiegeldsysteem werkt alleen als het laagdrempelig is.
Dat standpunt deelt 'Zwerfinator' Dirk Groot in de Volkskrant. Weliswaar constateert hij een forse afname van rondzwervende blikjes ("ik vind nu 75 procent minder blikjes op straat dan voorheen"), toch pleit ook hij voor meer inleverpunten. "Er is tegenwoordig drie keer zo veel om in te leveren, maar er zijn bijna geen inleverpunten bijgekomen", zegt Groot beleefd. Het zijn vriendelijke woorden voor 'dat was misschien wel te verwachten'.
Uit een eerder onderzoek door het AD bleek bijvoorbeeld dat er maar op 5 van 400 NS-stations inleverautomaten staan. Stations zijn typisch plekken waar veel blikjes en flesjes gekocht worden. Groot vindt dat er ook op sportlocaties, fastfoodrestaurants en andere plekken waar flesjes en blikjes te koop zijn inzamelapparaten moeten komen.
Daarmee is de kous echter niet af. "Meer inleverpunten maakt het systeem nog kostbaarder’, zegt Peter Rem, hoogleraar recycling en resources aan de TU Delft in de Volkskrant. "Statiegeld is al een dure oplossing als je zwerfafval wil voorkomen en meer wilt recyclen. Ik snap niet waarom de overheid altijd kiest voor de oplossing die voor haarzelf makkelijk is, door de problemen neer te leggen bij de burger en industrie." Rem ziet het Singaporese model als goedkoper en succesvoller: spreek mensen aan die blikjes niet netjes weggooien. Omdat maar een kleine groep overblijft die niet meewerkt, belast een dergelijke aanpak niet de hele bevolking met statiegeld. Statiegeld is dan niet nodig.
Pikant in dit verband is dat het statiegeld van niet-ingeleverde flesjes en blikjes bij Statiegeld Nederland belandt, een stichting die gelieerd is aan het Afvalfonds Verpakkingen. In 2022 ging het om €84 miljoen, nu ook op blikjes statiegeld zit, loopt dat bedrag waarschijnlijk snel op. Dat geld gaat, volgens Afvalfonds-directeur Hester Klein Lankhorst, naar "nieuwe automaten, campagnes en andere maatregelen om het systeem te verbeteren. Het statiegeldsysteem is duur.” Maar hoe het precies besteed wordt, weet zelfs Heijnen niet. "De rapportage die het Afvalfonds jaarlijks in moet sturen over de inzamelcijfers gaat hier niet specifiek over," aldus een woordvoerder van de staatssecretaris.
Tweede Kamerlid Kiki Hagen legt de bal op de stip in het AD: "Dit geld moet op zijn minst naar uitbreiding van inzamelingspunten, verbetering van inzamelpunten en het tegengaan van zwerfafval gaan”. Heijnen is het daarmee eens: "Gezien de cijfers over 2022 lijkt het me evident en noodzakelijk dat het Afvalfonds vol inzet op de verbetering van het systeem. Dit zal ongetwijfeld ook een fikse aanvullende investering vragen, waarvoor de producenten ook het niet geïnde statiegeld kunnen gebruiken.”
Begin augustus bleek dat die doelstelling bij lange na niet gehaald wordt.
In 2022 werd 68% van de flesjes ingeleverd. Het inleveren van blikjes blijkt een chaos, met vastlopende en plakkerige machines, ellenlange rijen en door statiegeldjagers leeggehaalde vuilnisbakken en troep op straat tot gevolg.
Daarom riep demissionair staatssecretaris Vivianne Heijnen van Milieu het Afvalfonds, dat namens de producenten van flesjes en blikjes verantwoordelijk is voor de statiegeldsystematiek, op het matje. Het moet 'heel snel heel veel beter', was de strekking van dat gesprek. Volgens Heijnen is de oplossingsrichting dat er meer inleverpunten komen. "Er zijn nu gewoon niet genoeg inzamelapparaten”, zegt ze in het AD. Een statiegeldsysteem werkt alleen als het laagdrempelig is.
Dat standpunt deelt 'Zwerfinator' Dirk Groot in de Volkskrant. Weliswaar constateert hij een forse afname van rondzwervende blikjes ("ik vind nu 75 procent minder blikjes op straat dan voorheen"), toch pleit ook hij voor meer inleverpunten. "Er is tegenwoordig drie keer zo veel om in te leveren, maar er zijn bijna geen inleverpunten bijgekomen", zegt Groot beleefd. Het zijn vriendelijke woorden voor 'dat was misschien wel te verwachten'.
Uit een eerder onderzoek door het AD bleek bijvoorbeeld dat er maar op 5 van 400 NS-stations inleverautomaten staan. Stations zijn typisch plekken waar veel blikjes en flesjes gekocht worden. Groot vindt dat er ook op sportlocaties, fastfoodrestaurants en andere plekken waar flesjes en blikjes te koop zijn inzamelapparaten moeten komen.
Daarmee is de kous echter niet af. "Meer inleverpunten maakt het systeem nog kostbaarder’, zegt Peter Rem, hoogleraar recycling en resources aan de TU Delft in de Volkskrant. "Statiegeld is al een dure oplossing als je zwerfafval wil voorkomen en meer wilt recyclen. Ik snap niet waarom de overheid altijd kiest voor de oplossing die voor haarzelf makkelijk is, door de problemen neer te leggen bij de burger en industrie." Rem ziet het Singaporese model als goedkoper en succesvoller: spreek mensen aan die blikjes niet netjes weggooien. Omdat maar een kleine groep overblijft die niet meewerkt, belast een dergelijke aanpak niet de hele bevolking met statiegeld. Statiegeld is dan niet nodig.
Pikant in dit verband is dat het statiegeld van niet-ingeleverde flesjes en blikjes bij Statiegeld Nederland belandt, een stichting die gelieerd is aan het Afvalfonds Verpakkingen. In 2022 ging het om €84 miljoen, nu ook op blikjes statiegeld zit, loopt dat bedrag waarschijnlijk snel op. Dat geld gaat, volgens Afvalfonds-directeur Hester Klein Lankhorst, naar "nieuwe automaten, campagnes en andere maatregelen om het systeem te verbeteren. Het statiegeldsysteem is duur.” Maar hoe het precies besteed wordt, weet zelfs Heijnen niet. "De rapportage die het Afvalfonds jaarlijks in moet sturen over de inzamelcijfers gaat hier niet specifiek over," aldus een woordvoerder van de staatssecretaris.
Tweede Kamerlid Kiki Hagen legt de bal op de stip in het AD: "Dit geld moet op zijn minst naar uitbreiding van inzamelingspunten, verbetering van inzamelpunten en het tegengaan van zwerfafval gaan”. Heijnen is het daarmee eens: "Gezien de cijfers over 2022 lijkt het me evident en noodzakelijk dat het Afvalfonds vol inzet op de verbetering van het systeem. Dit zal ongetwijfeld ook een fikse aanvullende investering vragen, waarvoor de producenten ook het niet geïnde statiegeld kunnen gebruiken.”
