In 2018 lanceerde toenmalig staatssecretaris Paul Blokhuis het Nationaal Preventieakkoord. In samenwerking met 70 partijen wilde de Nederlandse overheid bereiken dat er minder mensen roken, overgewicht hebben of problematisch alcohol drinken. Vandaag bracht het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) de eerste modelberekeningen naar buiten, over de voortgang tot nu toe. De in het Preventieakkoord afgesproken ambities voor 2040 blijken sowieso onhaalbaar.
Ja ja, zegt Jochen Mierau, hoogleraar economie van de volksgezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen, dat is tekenend voor de lakse houding waarmee de politiek met preventie omgaat
In het Nationaal Preventieakkoord staat dat het percentage rokers in 2040 maximaal 5% van de volwassen bevolking zou mogen zijn, idem voor problematische drinkers en dat maximaal 38% van de volwassenen en maximaal 9,1% van de kinderen (4 t/m 17 jaar) overgewicht zou hebben.

Voor het eerst berekende het RIVM uitgebreid - op basis van meer dan 200, vaak 'vage' afspraken - of die ambities voor 2040, met de voortgang tot nu toe, worden gehaald. Ter vergelijking rekende het RIVM ook door wat de situatie in 2040 zou zijn met én zonder de afspraken uit het Preventieakkoord.

De uitkomsten van die berekeningen stellen zwaar teleur. De ambities worden bij lange na niet gehaald. Naar verwachting zal het aantal rokers in 2040 op 10% uitkomen. Het aantal mensen met overgewicht zal naar verwachting uitkomen op 56%. Het percentage problematische drinkers zal de target van 5% vermoedelijk wel halen. Het percentage kinderen met overgewicht zal daarentegen nauwelijks dalen. Het aantal kinderen met overgewicht zal in 2040 ongeveer 14% (met de afspraken) zijn, in plaats van 15% zijn (zonder de afspraken), maar boven het doel van 9,1% blijven.

"Een wake-upcall", reageert demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen in de NRC. "We moeten veel meer doen om de doelen te halen die we met elkaar hebben afgesproken. [..] Daar kunnen politiek en samenleving niet voor wegkijken."

Ja ja, zegt Jochen Mierau, hoogleraar economie van de volksgezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen, dat is tekenend voor de lakse houding waarmee de politiek met preventie omgaat. "Als klimaatdoelen of normen voor begrotingstekorten niet gehaald worden, dan mag de minister direct tekst en uitleg geven in de Kamer en uitleggen welke maatregelen hij of zij neemt. Maar gezondheidsdoelen zijn allemaal veel te vrijblijvend. Haal je die niet dan is het ‘jammer’ en gaan we door met de orde van de dag. Je zou gezondheidsdoelen wettelijk moeten verankeren, zodat je bestuurders erop kunt afrekenen. Die stok achter de deur is hard nodig," zegt Mierau in de Volkskrant

Het RIVM benadrukt dat extra en stevigere maatregelen nodig zijn, waaronder prijsverhogingen en beperkingen op reclame. Gezondheidsexperts pleiten voor wettelijke maatregelen, zoals het verbieden van tabaksverkoop binnen 100 meter van supermarkten. Ook wordt aangedrongen op prijsverhogingen voor ongezonde producten en het goedkoper maken van gezonde keuzes.

Volgens voedselwaakhond foodwatch wordt overduidelijk dat "polderen en het maken van beleid waarbij de voedselindustrie aan de overlegtafel mag zitten en meebeslissen totaal niet werkt in het voordeel van de volksgezondheid" omdat de financiële belangen te groot zijn. Foodwatch wil al jaren de lobby en industrie van tafel, een suikertaks, btw-verlaging op groente en fruit en een verbod op kindermarketing. Nu wil de organisatie die in een 'harde wet' vastleggen.

Het rapport roept op tot een gezamenlijke inspanning van overheid, industrie en consumenten voor een integrale aanpak van preventie.

Supermarkten, die deel uitmaken van het Nationaal Preventieakkoord, benadrukken bij monde van supermarktkoepel CBL dat een gezondere leefstijl een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. Ze doen er al van alles aan om de consument te helpen betere keuzes te maken, door zout, suiker en vetten uit producten te halen, te pleiten voor de Nutri-Score (op alle producten) en wettelijke regulering van kindermarketing. "Samenwerking, een langetermijn aanpak en een breed pakket van maatregelen zou de kern moeten zijn van het preventiebeleid. Dit is precies waar het Nationaal Preventieakkoord voor staat en waar we graag aan blijven meewerken."

Vandaag maakte Albert Heijn bekend dat 55,7% van de omzet in 2023 van gezonde producten volgens de Nutri-Score kwam.