Bedrijven vertonen 'ontwijkgedrag' bij het nakomen van de regels die bedoeld zijn om het gebruik van wegwerpplastic te verminderen. In plaats van in te zetten op hergebruik, kiezen ze andere of minimaal aangepaste verpakkingsmaterialen. Daardoor dreigen de gestelde doelen niet gehaald te worden, waarschuwt de Inspectie Leefomgeving en Transport in een nieuw rapport.
In juli 2021 werd de EU-richtlijn over wegwerpplastic van kracht. De richtlijn moet de milieu-impact van eenmalig plastic verminderen en zwerfafval op land en in zee voorkomen. Na 2,5 jaar toezicht op de uitvoering van de richtlijn, constateert de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) dat in Nederland 'hergebruik' bepaald nog niet de norm is.
In plaats van zich in te zetten voor meer hergebruik, proberen bedrijven vooral de ontwijkmogelijkheden die de regelgeving biedt te benutten. Helaas kan tegen ontwijkgedrag niet worden opgetreden, treurt de ILT.
Sinds 2021 voerde Nederland stapsgewijs maatregelen in om het gebruik van herbruikbare verpakkingen te stimuleren. Die moeten de dagelijkse afvalberg van 19 miljoen plastic wegwerpbekers en -bakjes en 4,5 miljoen plastic flessen verminderen. Het kabinet kwam met een verbod op plastic voor eenmalig gebruik, een statiegeldregeling op kleine flesjes, statiegeld op blikjes en, sinds 1 juli, een plastictoeslag op meeneemverpakkingen. Omdat de laatste regeling een gedrocht was, nam de Tweede Kamer vorige week een motie aan om die weer af te schaffen.
Bedrijven blijken op grote schaal de strengere regels te omzeilen. Bijvoorbeeld door hun dranken niet meer in plastic flessen te stoppen, maar in drankkartons (waar geen statiegeld op zit). 'Zwerfinator' Dirk de Groot merkt het in zijn afvalregistraties: "Het jaar voor invoering van statiegeld was slechts 7 procent van de middelgrote pakken gevuld met water, limonade of vruchtensap, in 2023 was dit gestegen naar 47 procent", aldus De Groot in het AD. Of door een verpakking minimaal aan te passen, waardoor deze 'herbruikbaar' of 'afwasbaar' wordt. Maar ja, wie gaat zijn rietje afwassen?
Ook blijken andere verpakkingen bieden uitkomst. Knijpzakjes nemen bijvoorbeeld de plaats in van bakjes met een dekseltje en frietzakjes vervangen vormvaste bakjes. Verpakkingen die kreuken vallen namelijk niet onder de nieuwe regels, netzomin als wikkels van 'zacht' plastic, die ingezet worden om bijvoorbeeld eenpersoonsporties noten, salade, fruit of snoepgroenten te verpakken.
De ILT wordt er moedeloos van. "Plastic wordt zo met plastic vervangen’’, zegt een woordvoerder. "Wat ze doen is niet illegaal, maar wel ongewenst," aldus de organisatie die verantwoordelijk is voor de handhaving. Milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux is niet verrast door het rapport van de ILT. "Net als de ILT hebben wij al vroeg gewaarschuwd voor de zwaktes in de wetgeving", zegt Suze Govers van die organisatie op de NOS. Maar die waarschuwingen zijn in de wind geslagen, mogelijk door de sterke lobby vanuit de verpakkingsindustrie. "Maar uiteindelijk is het wel de regering die de wetgeving maakt," besluit Govers.
Het lijkt niet zo gek om te concluderen dat onprofessionele wetgeving niet inspireert tot goed gedrag.
In plaats van zich in te zetten voor meer hergebruik, proberen bedrijven vooral de ontwijkmogelijkheden die de regelgeving biedt te benutten. Helaas kan tegen ontwijkgedrag niet worden opgetreden, treurt de ILT.
Sinds 2021 voerde Nederland stapsgewijs maatregelen in om het gebruik van herbruikbare verpakkingen te stimuleren. Die moeten de dagelijkse afvalberg van 19 miljoen plastic wegwerpbekers en -bakjes en 4,5 miljoen plastic flessen verminderen. Het kabinet kwam met een verbod op plastic voor eenmalig gebruik, een statiegeldregeling op kleine flesjes, statiegeld op blikjes en, sinds 1 juli, een plastictoeslag op meeneemverpakkingen. Omdat de laatste regeling een gedrocht was, nam de Tweede Kamer vorige week een motie aan om die weer af te schaffen.
Bedrijven blijken op grote schaal de strengere regels te omzeilen. Bijvoorbeeld door hun dranken niet meer in plastic flessen te stoppen, maar in drankkartons (waar geen statiegeld op zit). 'Zwerfinator' Dirk de Groot merkt het in zijn afvalregistraties: "Het jaar voor invoering van statiegeld was slechts 7 procent van de middelgrote pakken gevuld met water, limonade of vruchtensap, in 2023 was dit gestegen naar 47 procent", aldus De Groot in het AD. Of door een verpakking minimaal aan te passen, waardoor deze 'herbruikbaar' of 'afwasbaar' wordt. Maar ja, wie gaat zijn rietje afwassen?
Ook blijken andere verpakkingen bieden uitkomst. Knijpzakjes nemen bijvoorbeeld de plaats in van bakjes met een dekseltje en frietzakjes vervangen vormvaste bakjes. Verpakkingen die kreuken vallen namelijk niet onder de nieuwe regels, netzomin als wikkels van 'zacht' plastic, die ingezet worden om bijvoorbeeld eenpersoonsporties noten, salade, fruit of snoepgroenten te verpakken.
De ILT wordt er moedeloos van. "Plastic wordt zo met plastic vervangen’’, zegt een woordvoerder. "Wat ze doen is niet illegaal, maar wel ongewenst," aldus de organisatie die verantwoordelijk is voor de handhaving. Milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux is niet verrast door het rapport van de ILT. "Net als de ILT hebben wij al vroeg gewaarschuwd voor de zwaktes in de wetgeving", zegt Suze Govers van die organisatie op de NOS. Maar die waarschuwingen zijn in de wind geslagen, mogelijk door de sterke lobby vanuit de verpakkingsindustrie. "Maar uiteindelijk is het wel de regering die de wetgeving maakt," besluit Govers.
Het lijkt niet zo gek om te concluderen dat onprofessionele wetgeving niet inspireert tot goed gedrag.
