Het eerste onttrekkingsverbod van oppervlaktewater is al van kracht in Brabant. Ondanks de natte maanden van winter en voorjaar is er nu al sprake van een fors neerslagtekort. Dat maakt waterbeheerders en boeren ongerust. De zomer is nog niet eens begonnen. In de zomer neemt het neerslagtekort vrijwel altijd toe.
Boerenorganisatie ZLTO luidt de noodklok. Volgens bestuurslid Janus Scheepers kan zelfs de voedselproductie voor mens en dier lager gaan uitvallen, omdat zaden 'droog in de grond' blijven en niet opkomen. Boeren zijn bang voor de oogst van bieten, de aardappelen, het graan, wortelen, erwten en bonen, aldus politiek verslaggever Hans van Soest in het AD.

De Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) stelt in de droogtemonitor van 3 mei dat het neerslagtekort - het verschil tussen verdamping en neerslag - in Nederland nu al 60 millimeter bedraagt en de komende weken nog verder omhoog gaat. Het KNMI voorspelt nu al dat dit voorjaar tot de 5% droogste voorjaren zal horen sinds het begin van de metingen in 1906. Dat zou van 2022 de vierde droge zomer in 5 jaar kunnen maken.

Niet verrassend, vindt Frans Klijn, hoogleraar watermanagement aan de TU Delft en expert rivierbeheer bij Deltares, het vroege tekort. "Grondwater heeft een geheugen, na een droog jaar moet er extra veel regen vallen om daarvoor te compenseren." En na een aantal droge jaren zijn de buffers danig uitgeput. Maar de ellende is dat neerslag niet gelijkmatig over het jaar heen valt. "Het lastige van water is dat het valt op plekken waar je het niet kan gebruiken, en op momenten dat je het niet kwijt kan," aldus Klijn. En als het dan regent, regent het zo hard dat het water niet goed de grond in kan trekken.

Dat komt onder meer doordat Nederland, dat van oudsher gekenmerkt wordt door een neerslagoverschot, "iets te snel is geworden in het afvoeren van water", zegt Ruud Bartholomeus van Wateronderzoeksinstituut KWR. Nederland moet in de wintermaanden en het voorjaar meer water vasthouden, om de buffers voor de droge perioden te vergroten. Door de klimaatverandering valt er ook nog eens meer regen juist in de koude maanden. En doordat de verdamping in de warme maanden toeneemt, neemt het tekort ook verder toe. Bartholomeus: "Te veel water komt en gaat ook weer snel. Maar als er een tekort is geweest, kan het jaren duren voordat de grondwaterstanden hiervan zijn hersteld. Het oppervlaktewaterpeil lijkt in orde, maar het grondwater niet."