Wereld Toilet Dag wil niemand achterlaten

“Net zoals het belangrijk is om toegang te hebben tot voedsel en water, is het voor de mens van belang om toegang te hebben tot een schoon toilet. Het brengt gezondheid, welzijn en menselijke waardigheid”, was getekend, de populaire Indiase mysticus Sadhguru. Vandaag, 19 november, is het Wereld Toilet Dag.

De dag is niet zozeer bedoeld om het taboe rond poepen en plassen te doorbreken, maar vooral om aandacht te vragen voor het tekortschieten van sanitaire voorzieningen wereldwijd. Nog steeds leeft namelijk het grootste gedeelte van de wereldbevolking, zo’n 4,2 miljard mensen, zonder veilige sanitaire voorzieningen. Met het thema ‘Leaving No One Behind’ richt de VN zich dit jaar op de kansarmen.

Eigen aangesloten WC
Een basic toilet is een WC die je niet hoeft te delen met andere huishoudens en die menselijke uitwerpselen hygiënisch afvoert. Die eigen WC is aangesloten op een goed functionerend riool of septic tank. In 2017 kon zo’n 45% van de wereldpopulatie daar gebruik van maken, valt op te maken uit een infographic in de Volkskrant. In het jaar 2000 was dat nog maar 28% van de wereldbevolking. Sinds de eeuwwisseling is bovendien het aantal mensen dat in de buitenlucht poept bijna gehalveerd, van 1,3 miljard naar 673 miljoen mensen.

Vooral in Zuid-Azië is wildpoepen een probleem. Daar poepen nog zo’n 382 miljoen mensen wild. India bouwde in de afgelopen vijf jaar wel 100 miljoen latrines om dit probleem aan te pakken. Maar hiermee voldoen de Indiërs nog steeds niet aan de omschrijving van een ‘basic toilet’. In Sub-Sahara Afrika doet 31% van de bevolking, 320 miljoen mensen, nog hun behoefte in een emmer of gat in de grond.

Bron van ziekten
Al met al mag je wel van vooruitgang spreken, maar met 1 op de 4 mensen die nog steeds geen toegang heeft tot een WC zijn we er nog niet. Met de Sustainable Development Goal 6 streeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) er naar in 2030 open defecatie de wereld uit te helpen en ervoor te zorgen dat iedereen toegang heeft tot duurzame sanitaire voorzieningen.

Dat betekent ook een goede afvoer én zuivering van het afvalwater, zodat uitwerpselen het drinkwater niet vervuilen. Zo’n 2 miljard mensen halen nog steeds hun drinkwater uit bronnen die besmet zijn met fecale materie. Dat is een bron van vele ziekten. Zo kan diarree, voor ons een voorbijgaande en vervelende aandoening, in grote delen van de wereld dodelijk zijn. Onvoldoende sanitaire voorzieningen veroorzaken naar schatting elk jaar 432.000 sterfgevallen door diarree. Mede door de grote besmettelijkheid is het in de sub-Sahara-landen en Zuid-Azië zelfs een van de belangrijkste doodsoorzaken voor kinderen van 5 jaar en jonger.

Benarde situatie sanitair personeel
'Niemand achterlaten' betekent ook aandacht voor de verborgen wereld van 'sanitation workers', sanitair personeel. Deze arbeiders, van poepscheppers tot schoonmakers, zorgen voor het goed functioneren van de sanitaire systemen wereldwijd en vervullen daarmee een belangrijke functie in de samenleving. Zij zorgen er voor dat wanneer wij het toilet verlaten, er ook een einde komt aan ons contact met menselijke uitwerpselen.

Wereldwijd is het een onzichtbaar en ondergewaardeerd beroep. Er zijn maar weinig ontwikkelingslanden die richtlijnen hebben opgesteld om deze categorie werknemers te beschermen. In landen als India, Bangladesh, Bolivia en Uganda worden deze, vaak kwetsbare, arbeidskrachten blootgesteld aan de gevolgen van slechte sanitaire voorzieningen: slopende infecties, verwondingen, sociaal stigma en zelfs de dood door hun dagelijkse werk. Wereldwijde statistieken zijn er niet, maar alleen al in India stierf er volgens officiële schattingen gemiddeld om de vijf dagen één 'sanitation worker'. Andere bronnen schatten het aantal sterfgevallen drie keer zo hoog.

De Wereldbank, WHO, Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), en WaterAid verkenden het probleem en vatten het samen in een rapport. De organisaties bundelen hun krachten om dit verwaarloosde probleem aan te kaarten en aan te pakken.

Beelden zeggen meer dan woorden
Fotograaf Sudharak Olwe geeft een inkijkje in het vuile werk van sanitairwerkers in Mumbai.