Frank Verhoeven heeft verstand van koeien, boeren en melk. Hij schreef een column in Melkvee waarin hij zich afvraagt wat Nederland moet denken van de filterverse melk die Melkunie onlangs heeft uitgevonden.

Die melk is langer houdbaar dan de ouderwetse gepasteuriseerde melk van FrieslandCampina en de huismerken van de supers. En toch moeten we geloven dat hij verser is. Hij is afgeroomd, wordt voortdurend gekoeld, door een fijn membraam gehaald en daarna weer koud gehouden. Zo worden, zegt eigenaar Arla van Melkunie, "nagenoeg alle bacteriën" die van nature in de melk zitten verwijderd, maar wordt de smaak van de melk niet aangetast. De room wordt wel op hoge temperatuur gepasteuriseerd en daarna weer met de door het heel fijne membraan gefiltreerde melk samengevoegd.

Het resultaat heet 'filterverse' melk en blijft gegarandeerd 7 dagen lang even vers smaken. De melk die we nu drinken zou te snel zurig gaan smaken en dan al door consumenten worden weggegooid. Dat komt omdat de verhitting door pasteurisatie onvoldoende bacteriën doodt. De beestje gaan aan de slag met je melk en laten die uiteindelijk zuur worden en schiften.

arla_versfilter


'Trap er niet in'
Verhoeven vraagt zich af of filtervers wel zo'n goed idee is. Lees maar:

Met veel bombarie presenteerde Arla onlangs melk die na het openen van het pak niet de gebruikelijke drie, maar zeven dagen vers blijft. Dijksma nam het eerste pak in ontvangst en bestempelde het als innovatief, onder het mom van minder verspilling. Ik zou zeggen: trap er niet in!
Jaarlijks verdwijnen miljoenen liters melk onnodig in de gootsteen, omdat de melk in korte tijd zuur wordt. Volgens Arla gaat het in Nederland jaarlijks om 70 miljoen liter. Met andere woorden: zo’n honderd melkveehouders produceren op dit moment voor de riolering? Te lezen is: ‘Om de betreffende bacteriën uit de melk te halen, heeft Arla het melkfilter aangepast en zijn de vullijnen vernieuwd. Er hangen speciale melktanks met extra gezuiverde lucht erin. De machine vult 14.000 literpakken per uur. Ze worden extra ontsmet met een vleugje waterstofperoxide. Daarna worden de pakken met warme lucht droog geblazen en smelt de machine de kunststof sluiting aan elkaar.’
Het klinkt nog aantrekkelijk met ‘een vleugje waterstofperoxide’, maar de melk wordt er volgens mij niet bepaald lekkerder van. Daarnaast is ‘lekkere melk’ en ‘lang houdbaar’ als vloeken in de kerk. Vers van de koe, onverkloot, recht in het pak, klinkt een stuk beter.

Goedkoper
Waarom doet Arla dit? Nou, voor Arla kunnen de logistieke kosten fors omlaag. Je hoeft minder vaak vrachtauto’s te laten rijden en winkels kunnen een grotere voorraad aanhouden. Dit gaat wel ten koste van de kwaliteit van de melk, de levende micro-elementen worden eruit gefilterd. De melk wordt feitelijk nog verder dood gemaakt en de smaak wordt ook anders. Arla zegt dat het een tegemoetkoming aan de klant is en dat ze zo verspilling bestrijden. Onzin, want zelfs alleenstaanden kunnen in drie dagen (de houdbaarheid van nu) makkelijk een halve liter melk wegwerken.

Liever korter houdbaar
Arla verarmt de melk, eiwitten en enzymen worden verder gedenaturaliseerd, de melk ‘roomt niet meer op’ en smaakt (zomer en winter) altijd hetzelfde. Sommige consumenten stellen terechte vragen over de (lange termijn) gezondheidseffecten van bewerkte melk. Want met al die bewerkingen kan een effect verwacht worden op aandoeningen zoals melkintolerantie en melkallergie. Bekend is dat het drinken van onbewerkte melk samengaat met een lager risico op eczeem, astma of andere allergische aandoeningen. Het drinken van rauwe melk draagt dus bewezen bij aan de opbouw van een robuuster immuunsysteem.
Als ik Arla was zou ik melk nog korter houdbaar en nog rauwer in het schap proberen te krijgen, goed voor de weerstand en met nog meer smaak. Voor de zekerheid kan er een waarschuwingssticker op: drinken op eigen risico. Misschien als we het hip vormgeven neemt Dijksma het ook weer in ontvangst, maar dan als innovatief slowfood.


Koel vermoord
Tot zover Verhoeven die het liefst weer terug wil naar melk zo van de koe. Terug nu naar de moderniteit.

Arla doet net alsof ze iets heel bijzonders hebben ontdekt met hun koude methode om melk steriel te maken. In werkelijkheid is het minder bijzonder. Het proces was allang uitgevonden; Arla speelt leentjebuur. In Frankrijk wordt het al jaren gebruikt, voornamelijk voor de productie van zachte kazen die daardoor niet van verhitte melk, die enigszins van smaak is veranderd, hoeven te worden gemaakt. Hoewel er kritiek op is van rauwe melkfanaten, zijn de camemberts en brie's van zogenaamde 'lait microfiltré' duidelijk wat frisser en romiger van smaak dan de kazen van gepasteuriseerde melk. Een smaakvoordeel dus, hoewel de beestjes kennelijk allemaal grondig en koeltjes zijn vermoord.

Smaakvoordeel
Omdat Fransen geen melk drinken, is gemicrofiltreerde melk slechts beperkt, maar toch steeds vaker in de vorm van koelverse melk bij de grote Franse supers te koop. In Frankrijk woonachtige Hollanders die melk zijn blijven drinken, kopen het graag omdat het inderdaad wat frisser smaakt. Zeker de volle variant - die in Frankrijk iets meer vet bevat dan bij ons - smaakt duidelijk fris-romig op een manier onze vetste melk - Boerenland van FrieslandCampina - niet kan evenaren. Ook daar geldt dus: het is niet alleen goedkoper, maar biedt ook een smaakvoordeel.

Maar wat krijgen we nou? Filtervers betekent dus ook 'veel doder dan verhitte (gepasteuriseerde) melk'. In ouderwetse Hollandse pakkenmelk zitten tenminste wat meer verse, levende beestjes. Versgefilterd is dus koud en dood versus heet en levend zoals we nu onze melk uit een pak drinken.

Of we er los van het smaakvoordeel blij mee moeten zijn, is een terechte vraag. Het hebben van een grote diversiteit aan goede bacteriën in onze darmen beschermt tegen ziekte en vermoedelijk zelfs tegen welvaartsziekten. Daar komen we steeds meer achter. Maar er is niemand die ons vertelt of die doodgemaakte beestjes in de melk misschien eigenlijk wel heel nuttig hadden kunnen zijn. Integendeel, Arla presenteert ze als de vijand.

Fotocredits: reclameposter Melkunie, Frank Verhoeven; pak melk op blauw fond, Arla; copyright cursieve tekst: Frank Verhoeven
Dit artikel afdrukken