Heb je last van een pijntje? Neem dan vooral paracetamol of een aspirientje. Die twee pijnstillers hebben de minste impact op de kwaliteit van het Nederlandse oppervlaktewater. Het RIVM wil dat artsen en consumenten zich bewust zijn van de kwalijke gevolgen voor de waterkwaliteit van ons pijnstillergebruik.
“Dat er te veel medicijnresten in het water terechtkomen wisten we wel”, zegt Caroline Moermond, beleidsmedewerker van het RIVM, in Trouw. Een paar jaar geleden bleek uit onderzoek dat er jaarlijks minstens 190.000 kilo aan medicijnresten in het oppervlaktewater terecht komt, in Limburg alleen al zeker 10.000 kilo.

In een nieuw onderzoek, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, richtte het RIVM zich specifiek op de milieurisico's van 5 veelgebruikte, vrij verkrijgbare pijnstellers: paracetamol, aspirine, naproxen, ibuprofen en diclofenac. Vooral diclofenac blijkt op veel meetplaatsen de Europese normen te overschrijden. Dat komt doordat deze pijnstiller meestal als gel op de huid gesmeerd wordt (je-weet-wel Voltaren voor je soepele spieren en gewrichten), en dan spoelt het grootste deel tijdens het douchen of wassen van de kleding rechtstreeks het riool in.

Ook Ibuprofen en naproxen vormen een risico. Voor het milieu is paracetamol beter: “Als je daarmee toekunt, heeft dat de voorkeur,” zegt Moermond. “Ook aspirine heeft een wat vriendelijker profiel.”

Rioolwaterzuiveringen kunnen medicijnresten niet goed uit het water halen, met risico's voor het watermilieu tot gevolg. Zo hebben medicijnresten in rivieren, kanalen en sloten een negatieve invloed op de voortplanting en ontwikkeling van waterorganismen, zoals vissen en kreeftachtigen. Ook bemoeilijken medicijnresten de drinkwaterbereiding. Dat alles vergroot de toch al bestaande druk op de waterkwaliteit, die ook te lijden heeft onder industriële lozingen en landbouwpesticiden.

Het RIVM vindt dat artsen en consumenten meer informatie moeten krijgen over de schade die medicijnresten veroorzaken en vaker voor milieuvriendelijke medicijnen moeten kiezen. Naar verwachting zal de Europese Unie in de Richtlijn stedelijk afvalwater een extra zuiveringsstap bij rioolwaterzuiveringen gaan verplichten. "De farmaceutische en cosmetische industrie moeten daar dan aan meebetalen. Maar die nieuwe wetgeving is er nog niet," zegt Moermond.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gebruikt het onderzoek voor het ontwikkelen van strategieën om de kwaliteit van het oppervlaktewater te verbeteren. Nederland moet, net als de rest van Europa, in 2027 voldoen aan de Kaderrichtlijn Water (KDR). Dat wordt buitengewoon lastig, want in Europa bungelt Nederland helemaal onderaan de waterkwaliteitslijst. Na de stikstofcrisis - die nog altijd niet is opgelost - moet ons land zich gaan opmaken voor de watercrisis.