Ik had eigenlijk nooit een idee hoe vaak dit soort waarschuwingen gelezen werd, tot ik aan deze van Unilever gisteren op mijn eigen site een woordje wijdde. In 24 uur kwamen er liefst 900 googelaars via de zoekterm "4-methyl benzofenon" bij mij terecht. Logisch, want de producent had de naam van het goedje in twee woorden gespeld in plaats van aan elkaar, zodat de zoekresultaten aanvankelijk alleen maar verwezen naar webpagina's die over dezxe waarschuwing gingen--in de eerste uren alleen maar het bericht van Unilever zelf. Later ontdekte ik dat je door "4-methylbenzofenon" in te tikken honderden extra hits kreeg, waarvan enkele met heel lezenswaardige informatie over het goedje zelf.

Ik pik er even drie elementen uit, en daarna zal ik me hardop iets afvragen. Iets waarop ik momenteel het antwoord nog niet weet.

Ten eerste is er het veelzeggende "een te hoge concentratie" in de waarschuwing van Unilever. Het probleem is dus niet dat het goedje in het product in zit, maar dat er "te veel" in terecht is gekomen. Zit het in andere producten ook, alleen dan in concentraties waarin het geacht wordt geen kwaad te doen? Wat is het eigenlijk? Die laatste vraag kon ik gelukkig beantwoorden doordat ik nogal veel naslagwerken heb staan. In één daarvan vond ik dat 4-methyl benzophenone (zoals het in het Engels heet) niet alleen een hulpstof in drukinkten is, maar ook a constituent of synthetic perfumes and as a starting material for the manufacture of dyes, pesticides and drugs (especially anxiolytic and hypnotic drugs). Wat het spul in drukinkt doet, is met inmiddels ook duidelijk: het voorkomt dat de bedrukking onder invloed van licht (zoals de tl-verlichting in supermarkten) gaat verkleuren. Het zit er dus in om de lokkende felle kleurtjes ook onder het akelige licht in de super in stand te houden, zodat de consument niet naar droevig verlepte taco's staat te kijken die vermoedelijk een realistischer beeld geven van wat er na het bij elkaar mikken van de inhoud van het vrolijke doosje op je bord ligt. Maar hoeveel is nu precies een "te hoge concentratie"? Je krijgt er de vinger niet achter.

Ten tweede is het niet de eerste keer dat er met dit goedje ongelukken gebeuren. Lidl moest nog maar een kleine twee weken eerder een aantal ontbijtgranen van de schappen halen wegens precies hetzelfde probleem met precies dezelfde hulpstof. Het Bundesinstitut für Risikobewerting (BfR) in Duitsland vond het reden genoeg om producenten ontraden om hun verpakkingen nog langer te bedrukken met drukinkt waarin 4-methylbenzofenon is verwerkt (hier het rapport in het Duits). In België is, hangende onderzoek, besloten dat er in voedingsproducten niet meer dan 600 μg 4-methylbenzofenon per kg mag voorkomen. In Nederland bestaat (nog) geen advies ter zake.
Is het gevaarlijk? Het antwoord daarop is dat we dat niet weten. Bij proeven op ratten is een enigszins verhoogde kankerincidentie bij mannelijke dieren vastgesteld. Over het effect op de mens is niets bekend--dat wordt nu onderzocht nu er problemen zijn opgetreden. De European Food Safety Authority heeft vandaag, naar aanleiding van het ontbijtgranenincident van twee weken geleden, een voorlopige verklaring afgegeven. Daarin staat ondermeer te lezen: "Based on the limited exposure data available and applying knowledge on the toxicity of a similar substance, benzophenone, EFSA concluded that short term consumption of contaminated breakfast cereals should not pose a risk to most people. However, if the contamination of food through the use of 4-methylbenzophenone in printing inks for food packaging were to continue, more data would be needed in order to carry out a full risk assessment".

Met andere woorden: eigenlijk weten we niets, maar nu het allemaal wat veel wordt, zullen we er eens naar kijken. "Not enough scientific evidence", heet het vooralsnog. Maar we denken dat het wel meevalt allemaal. Tenminste, voor de meeste mensen. Als je niet tot de meeste mensen hoort, moet je even afwachten tot ten vroegste eind mei de resultaten van grondig onderzoek binnen zijn.
Overigens is volgens de Belgische voedselautoriteit deze hulpstof "vrij gangbaar" in drukinkten die gebruikt worden voor voedingsproducten. En ook schijnt men daar nu tot het inzicht te zijn gekomen dat alleen een binnenverpakking van aluminiumfolie kan voorkomen dat de stof in het voedsel dringt. De modale K&K-consument eet dus zo te zien nog wel een tijdje 4-methylbenzofenon.

Ten derde heb ik hier het mailtje van mevrouw S. in Hilversum, wier echtgenoot en kinderen dol zijn op Knorr Wereldgerechten en waar ze dus ook regelmatig op tafel staan. Zij besloot na lezing van de waarschuwing naar Unilever te bellen. "Er staat dat ik het product moet weggooien". Ja, dat moest ze ook beslist doen. "Maar wat nu als we het al gegeten hebben?". Oh, dan hoefde ze zich totaal geen zorgen te maken. "Maar dus wel weggooien wat ik nog niet opgegeten heb?". Jaja, zéér beslist, en vooral niet meer opeten. Mevrouw S. in haar mailtje aan mij: "Intussen vraag ik me af of dit goedje misschien de uitslag op de benen van mijn dochter heeft veroorzaakt". Je kunt je er wat bij voorstellen, bij zoveel hypocrisie. Unilever heeft duidelijk nog het één en ander te leren als het om crisismanagement gaat.

Het zijn drie elementen in een verhaal dat mijn ochtendblad vandaag al niet eens meer de moeite waard vond. Maar ik blijf met vragen zitten, terwijl een stokoud reclamedeuntje van King Corn--heel eng brood dat probleemloos weken goed bleef--door mijn hoofd spookt: "het enige wat je weggooit, is de verpakking". We hebben het altijd over de inhoud en over hoe (on)verantwoord die is, maar wat doen de verpakkingen van industrieel voedsel eigenlijk met ons? Het lijkt me een hele klus om daar de vinger achter te krijgen. Moeten we maar gewoon luid en duidelijk gaan roepen dat deze episode nog maar eens een reden geeft waarom de enige echt bewuste keuze per definitie niet uit een pakje, zakje of bakje met vrolijke opdruk komt? Of wat? Ik weet het niet. Wie wel?
Dit artikel afdrukken