Een lekkere stamppot met rookworst. Als het aan de Europese Commissie ligt, eten we de rookworst zoals we 'm nu kennen binnenkort niet meer. De gebruikte rookaroma's liggen onder vuur na een beoordeling van de Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA). Woensdag stemt een speciale commissie over het verbod.
Zalm, worst, kaas, makreel, soep, saus, chips, amandelen, barbecuesaus en borrelnootjes: we zijn dol op smoky flavours. De supermarktschappen liggen vol met gerookte producten of producten met een rooksmaak. Jaarlijks rollen er 16 miljoen rookworsten van Unox uit de fabriek in Oss, waar ook de welbekende Hema worsten vandaan komen. De Unox worsten worden sinds de jaren '70 al niet meer traditioneel boven een houtvuurtje gerookt.
"Dat zou ook nu weer een optie kunnen zijn, maar Unox wil niet die kant op. Omdat het roken met hout ongewenste milieu- en gezondheidseffecten met zich mee kan brengen”, zegt een woordvoerder van Unilever in het AD. Daarom zijn rookaroma's hét alternatief geworden om voedingsmiddelen toch een rokerige smaak te geven. Om bijvoorbeeld van kookworst, rookworst te maken.
Liquid smoke
Voor een rookaroma wordt hout verbrand en de rook opgevangen in water. Zo krijg je liquid smoke. Die liquid smoke wordt bewerkt om de schadelijk chemische stoffen eruit te halen. Tot 1 januari 2024 waren in de EU 10 primaire rookaromaproducten toegelaten voor een periode van 10 jaar. Uit de (her)beoordeling met een bijgewerkte methodologie van 8 van deze producten die nog in de handel zijn (eerder dit jaar stopten 2 producenten er al zelf mee) door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) blijkt dat het bewerkingsproces niet waterdicht is. "We hebben geconcludeerd dat zes van de beoordeelde rookaroma's genotoxische stoffen bevatten en daarom veiligheidsproblemen opleveren. En we konden veiligheidsproblemen voor de andere twee niet uitsluiten vanwege een gebrek aan gegevens", aldus de Nederlander Wim Mennes van de EFSA.
Genotoxische stoffen
Ook na reinigen kunnen er nog genotoxische stoffen in het rookwater zitten. Genotoxiteit is het vermogen van een chemische stof om het genetisch materiaal van cellen te beschadigen. Veranderingen of mutaties in de genetische informatie in een cel kunnen het risico op het ontwikkelen van aandoeningen zoals kanker, erfelijke ziekten en onvruchtbaarheid vergroten. Met de nadruk dus op dat 'kunnen' want voor dit type toxiciteit is het niet mogelijk een veilig niveau te definiëren. De waarschijnlijkheid dat deze effecten optreden hangt ook nog af van verschillende factoren, zoals de genetica en voedingsgewoonten van individuen. De kans dat schadelijke effecten optreden als gevolg van de consumptie van voedingsmiddelen die op smaak zijn gebracht met rookaroma's, is niet door de EFSA onderzocht. Bij haar beoordeling is de EFSA uitgegaan van het ergste scenario. Daarom kan de autoriteit niet anders dan zeggen dat ze de bezorgdheid over genotoxiteit niet kan uitsluiten.
Voor de Europese Commissie reden om de toelating voor rookaroma-toevoegingen aan levensmiddelen niet opnieuw met 10 jaar te verlengen. De Commissie wil zelfs per 1 juli een verbod. Deze woensdag stemt een speciaal comité hierover.
Unox
De rookworst maakte Unox groot, is te lezen in het AD. Mocht er een verbod komen, dan verwacht een woordvoerder van moederbedrijf Unilever dat er een overgangstermijn zal komen. "Die geeft ons voldoende tijd om ofwel alternatieve rookaroma’s te ontwikkelen, ofwel andere oplossingen te bedenken om de huidige smaak te behouden”.
Traditioneel roken
Of het traditioneel roken van vlees en vis gezondere bereidingswijzen zijn, is volgens Mennes niet duidelijk. Dat is niet onderzocht. Al is bekend dat roken of het inademen van houtrook niet heel goed voor je is. Over het rookproces is bekend dat daar ook teer bij vrijkomt. Unilever geeft ook al aan dat traditioneel roken "niet hun voorkeur heeft".
De EC vindt dat op de verpakking van producten met een rooksmaak moet komen staan of ze op traditionele wijze gerookt zijn. Nu is dat nog niet altijd duidelijk, liet ook de Keuringsdienst van Waarde vorige maand zien. Op sommige producten staat enkel het woord ‘rook’, op andere verpakkingen weer ‘rooksmaak’, ‘natuurlijke rook’ of ‘natuurlijke rooksmaak’.
"Dat zou ook nu weer een optie kunnen zijn, maar Unox wil niet die kant op. Omdat het roken met hout ongewenste milieu- en gezondheidseffecten met zich mee kan brengen”, zegt een woordvoerder van Unilever in het AD. Daarom zijn rookaroma's hét alternatief geworden om voedingsmiddelen toch een rokerige smaak te geven. Om bijvoorbeeld van kookworst, rookworst te maken.
Liquid smoke
Voor een rookaroma wordt hout verbrand en de rook opgevangen in water. Zo krijg je liquid smoke. Die liquid smoke wordt bewerkt om de schadelijk chemische stoffen eruit te halen. Tot 1 januari 2024 waren in de EU 10 primaire rookaromaproducten toegelaten voor een periode van 10 jaar. Uit de (her)beoordeling met een bijgewerkte methodologie van 8 van deze producten die nog in de handel zijn (eerder dit jaar stopten 2 producenten er al zelf mee) door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) blijkt dat het bewerkingsproces niet waterdicht is. "We hebben geconcludeerd dat zes van de beoordeelde rookaroma's genotoxische stoffen bevatten en daarom veiligheidsproblemen opleveren. En we konden veiligheidsproblemen voor de andere twee niet uitsluiten vanwege een gebrek aan gegevens", aldus de Nederlander Wim Mennes van de EFSA.
Genotoxische stoffen
Ook na reinigen kunnen er nog genotoxische stoffen in het rookwater zitten. Genotoxiteit is het vermogen van een chemische stof om het genetisch materiaal van cellen te beschadigen. Veranderingen of mutaties in de genetische informatie in een cel kunnen het risico op het ontwikkelen van aandoeningen zoals kanker, erfelijke ziekten en onvruchtbaarheid vergroten. Met de nadruk dus op dat 'kunnen' want voor dit type toxiciteit is het niet mogelijk een veilig niveau te definiëren. De waarschijnlijkheid dat deze effecten optreden hangt ook nog af van verschillende factoren, zoals de genetica en voedingsgewoonten van individuen. De kans dat schadelijke effecten optreden als gevolg van de consumptie van voedingsmiddelen die op smaak zijn gebracht met rookaroma's, is niet door de EFSA onderzocht. Bij haar beoordeling is de EFSA uitgegaan van het ergste scenario. Daarom kan de autoriteit niet anders dan zeggen dat ze de bezorgdheid over genotoxiteit niet kan uitsluiten.
Voor de Europese Commissie reden om de toelating voor rookaroma-toevoegingen aan levensmiddelen niet opnieuw met 10 jaar te verlengen. De Commissie wil zelfs per 1 juli een verbod. Deze woensdag stemt een speciaal comité hierover.
Unox
De rookworst maakte Unox groot, is te lezen in het AD. Mocht er een verbod komen, dan verwacht een woordvoerder van moederbedrijf Unilever dat er een overgangstermijn zal komen. "Die geeft ons voldoende tijd om ofwel alternatieve rookaroma’s te ontwikkelen, ofwel andere oplossingen te bedenken om de huidige smaak te behouden”.
Traditioneel roken
Of het traditioneel roken van vlees en vis gezondere bereidingswijzen zijn, is volgens Mennes niet duidelijk. Dat is niet onderzocht. Al is bekend dat roken of het inademen van houtrook niet heel goed voor je is. Over het rookproces is bekend dat daar ook teer bij vrijkomt. Unilever geeft ook al aan dat traditioneel roken "niet hun voorkeur heeft".
De EC vindt dat op de verpakking van producten met een rooksmaak moet komen staan of ze op traditionele wijze gerookt zijn. Nu is dat nog niet altijd duidelijk, liet ook de Keuringsdienst van Waarde vorige maand zien. Op sommige producten staat enkel het woord ‘rook’, op andere verpakkingen weer ‘rooksmaak’, ‘natuurlijke rook’ of ‘natuurlijke rooksmaak’.
