In Noorwegen is de grootste afzetting van hoogwaardig fosfaatgesteente ter wereld ontdekt. "Geweldig nieuws", aldus de Europese Commissie. Want fosfaatgesteente staat op de lijst van Kritieke Grondstoffen van de EU. De nu ontdekte fosfaatafzetting omvat ten minste 70 miljard ton, verdubbelt de wereldvoorraad en kan de wereldvraag naar meststoffen, zonnepanelen en batterijen voor elektrische auto's voor de komende 50 jaar veilig stellen.
Fosfaatgesteente is een essentieel element dat wordt gebruikt bij de productie van fosfor voor de kunstmestindustrie, maar ook bijvoorbeeld voor autobatterijen en in medische toepassingen. Maar de voorraad fosfaatgesteente op aarde is eindig. Veruit de grootste voorraad ligt in Marokko, waar zo'n 50 miljard ton in de grond zit. China heeft 3,2 miljard ton, Egypte 2,8 miljard ton en Algerije 2,2 miljard ton. Jaarlijks verbruikt de wereld zo'n 50 miljoen ton van deze eindige, want niet aangevulde of vervangen, grondstof.

Veruit het leeuwendeel (90%) daarvan wordt gebruikt in de landbouw, maar fosfor wordt ook gebruikt bij de productie van zonnepanelen en lithium-ijzer-fosfaatbatterijen (LFP) voor elektrische auto's, voor halfgeleiders en computerchips - zij het in kleine hoeveelheden.

Afhankelijkheid
Voor high tech toepassingen haalde Europa tot voor kort het meeste fosfaatgesteente uit Rusland, dat over de zuiverste fosfaatgesteenteafzettingen beschikt en - ondanks beperkte voorraden - de vierde producent ter wereld is. Maar met de inval van Rusland in Oekraïne werd onmiddellijk duidelijk hoe kwetsbaar deze situatie is. Geen wonder dus dat de Europese Commissie afgelopen maart fosfaatgesteente opnam in het wetsvoorstel voor Kritieke Grondstoffen.

Tijd voor het Noorse bedrijf Norge Mining bij de Europese Commissie aan de bel trekken. Dat in 2018 opgerichte bedrijf ontdekte aan de zuid-west kust van Noorwegen een fosfaatgesteenteafzetting die ten minste 70 miljard ton omvat, plus strategische mineralen als vanadium en titanium (van belang voor onder meer de defensie- en luchtvaartindustrie). "De ontdekking is inderdaad geweldig nieuws, dat zou bijdragen aan de doelstellingen van het voorstel van de Commissie over de Wet Kritieke Grondstoffen," zei een woordvoerder in Euractiv. Zonnepanelen en autobatterijen zijn door de Europese Commissie aangemerkt als "van strategisch belang" voor het behoud van Europa's status als wereldmacht in de productie van belangrijke technologieën voor de groene en digitale transitie.

Vergunningen
"Daarom geloven we dat het fosfor dat we kunnen produceren belangrijk zal zijn voor het Westen - het zorgt voor autonomie," aldus oprichter Michael Wurmser. Daar is overigens nog wel een voorwaarde aan verbonden - en dat is ongetwijfeld de reden dat Wurmser zich meldde bij de EC. Want het verkrijgen van de vergunningen om het fosfaatgesteente te mogen gaan winnen, kan nog wel een aantal jaren duren. Tien tot 15 jaar tussen de ontdekking en de eerste commerciële winning is geen uitzondering.

Volgens Wurmser heeft de Noorse regering het project tot op heden "zeer gesteund" en is aan alle basisvoorwaarden voor het verkrijgen van de mijnbouwvergunningen voldaan, inclusief de economische haalbaarheidsstudies. Noorwegen heeft verklaard dat alle 'kritieke grondstofprojecten' een versnelde goedkeuring zouden krijgen. Maar in de EU ligt dat iets anders. Fosfor en fosfaatgesteente zijn 'kritieke', maar geen 'strategische' grondstoffen. En voor strategische grondstoffen gelden versnelde vergunningsregels. Dus zegt Wurmser: "Wat belangrijk is, is dat het strategische belang van deze grondstoffen wordt begrepen door de ambtenaren in Brussel."

Duurzame fosforwinning
De laatste troef die Wurmser uitspeelt is de duurzaamheid van het Noorse fosfor. Fosforraffinage is een zeer koolstofintensief proces. "Jaren geleden was er enige verwerking van het gesteente in Nederland, maar die is gestopt vanwege de zware vervuiling," zegt Wurmser. Het grootste deel van de industrie is momenteel geconcentreerd in China, Vietnam en Kazachstan. Maar Noorwegen kan aan strengere milieunormen voldoen dan die Aziatische concurrenten, door het toepassen van technologie voor koolstofafvang en -opslag. "Fosfor uit China, Vietnam of Kazachstan maakt van een zonnepaneel niet per se een groen product," aldus Wurmser. "Dat onderstreept dus ons concept dat duurzaamheid begint in de grond, bij het uitgraven." Als alles meewerkt, zou de eerste mijn in 2028 operationeel kunnen zijn.