Volgens het Internationaal Energie Agenschap (IEA) is het 'code rood' voor de Europese Unie. De lidstaten moeten ingrijpende stappen nemen om hun gasconsumptie zo snel mogelijk te verminderen. De verwarming op 19 graden en de airco op maximaal 25, zoals al uitlekte uit de plannen van de Europese Commissie, is niet genoeg, vindt het IEA. Nu het Russische staatsbedrijf Gazprom aan meerdere klanten heeft laten weten door 'overmacht' de gasleveringen niet meer te kunnen garanderen, is gasbesparing het devies. Het wordt een lakmoestest voor inter-Europese solidariteit en de kracht van de Unie.
De komende drie maanden moeten de EU-landen volgens de IEA zeker nog eens 12 miljard kubieke meter (130 tankers vol met vloeibaar aardgas) besparen op hun verbruik. De gasvoorraden moeten snel tot 90% van de capaciteit aangevuld worden en dan nog kan de EU tegen het einde van de winter in een kritische fase terecht kan komen als de Russische gasleveranties helemaal stoppen. De komende winter kan een "historische test worden voor de Europese solidariteit" en falen kan Europa zich niet veroorloven.

De Europese Commissie komt woensdag met een nieuw energieplan voor komende winter: Save gas for a safe winter. Kernpunt: de EU-landen moeten 15% minder gas gaan gebruiken. Als ze dat niet vrijwillig doen, dan overweegt Brussel 'bindende wetgeving'. Voor Nederland is minder gas waarschijnlijk niet zo'n probleem, zelfs als Rusland de gaskraan helemaal dicht draait, liet de Gasunie eerder al weten. "De leidingen liggen er, het maakt niet zoveel uit welk gas er doorheen gaat", zei het gastransportbedrijf in april. "Zolang het afsluiten van het gas geleidelijk gebeurt, is er bovendien nog tijd om elders extra gas te regelen."

Tegen die achtergrond ruikt Ghana zijn kans. "West-Afrika heeft enorme gasvoorraden én het ligt dichtbij," zegt Ben Asante, directeur van staatsgasbedrijf Ghana Gas in de Volkskrant. Pas in 2007 werden er voor de kust van Ghana grote olievoorraden ontdekt, mét aardgas. En dus heeft Ghana sinds ongeveer een decennium een eigen aardgasraffinaderij, die laagcalorisch gas voor elektriciteitscentrales, vloeibaar autogas en kookgas produceert. Naar schatting zal de Afrikaanse gasproductie van 260 miljard kubieke meter nu kunnen doorgroeien naar 335 kubieke meter in 2030, volgens het Noorse onderzoekscentrum Rystad Energy.

En dus kijkt West-Afrika naar Europa. "Het is simpel. Europa heeft gas nodig. En als Russisch gas wegvalt, zijn er niet veel alternatieven," aldus Asante. In een recente vergadering met collega's uit de regio zijn oude plannen om pijplijnen aan te leggen vanuit Nigeria, langs de West-Afrikaanse kust en dwars door de Sahara, al weer afgestoft. Want die infrastructuur ontbreekt vooralsnog. Net als die van lng-terminals, voor vloeibaar gas.

In vergelijking met Nigeria en Algerije, de grote gaslanden in Afrika, is Ghana een kleine speler. Toch tonen verschillende Europese landen - los van de EU - op dit moment interesse in het Afrikaanse gas. En dat is niet alleen een oorlogseffect. "Ook al zou de oorlog met Rusland vandaag eindigen, ik denk niet dat de scepsis verdwijnt als het gaat om een betrouwbare aanvoer van Russisch gas. Dus ze zullen blijven zoeken naar alternatieve bronnen. En West-Afrika staat klaar om dat tekort op te vangen," zegt Asante.

Maar hoe zit dat dan met de afspraken van Glasgow om van fossiele brandstoffen af te stappen? Dan zou je toch juist niet moeten investeren in infrastructuur als pijpleidingen of nieuwe olie- en gasvelden? De Ghanese milieuactivist Chibeze Ezekiel, in 2020 winnaar van de Goldman Environmental-prijs (dit jaar binnengesleept door Urgenda-directeur Marjan Minnesma), spreekt van een dilemma. "Het liefst wil ik natuurlijk dat we meteen de sprong maken naar hernieuwbare energie. In de praktijk is dat nog erg lastig." Gas is en blijft vooralsnog nodig zolang zon- en windenergie in Ghana nog maar op kleine schaal bijdragen aan de energievoorziening. "We hebben nu eenmaal energie nodig voor onze industrie. Energie voor de armen en kwetsbaren onder ons. Wat moeten we anders, terug naar het bos om hout te kappen?" Ezekiel is pragmatisch: "ik denk dat we deze kans maar moeten omarmen, al is het maar tijdelijk."

Opmerkelijk: van gas uit Qatar is geen sprake meer. Dat komt omdat we vinden dat het land de mensenrechten niet eerbiedigt. In het zicht van de winter gaan we zien of Ghana genoeg gas kan leveren en anders komt er vast ook gas uit andere landen waaronder mogelijk Qatar. Eén ding blijft wat ongezegd: als gas nog eens in prijs verdubbelt of zelfs verdriedubbelt, wie kan het gebruik ervan dan nog betalen? Uiteindelijk is het met gas namelijk net als met tarwe: er is geen schaarste, maar alleen een prijscrisis. Niet voor niets glijdt de euro langzaam maar zeker onderuit: zonder gas ligt de Europese maakindustrie op zijn gat en gaat het licht uit.