Uitgewoond stuk grond
Steeds meer akkerbouwers gaan daarom over tot het zogenaamde 'diepploegen', een drastische en slechts tijdelijke oplossing die de bodem nog één keer net zo vrucht- en bewerkbaar maakt als hij was. Daarna is het afgelopen en resteert een uitgewoond stuk grond. Een belangrijke oorzaak van de achteruitgang is dat alle schakels in de agrarische keten geen gezamenlijke verantwoordelijkheid nemen bij het beheer van de bodem. Dat is merkwaardig, want het probleem wordt wel erkend. Dat blijkt uit de recent verschenen publicatie ‘Van bodemdilemma’s naar integrale verduurzaming’ van de Wetenschappelijke Raad voor Integrale Duurzame Landbouw en Voeding (RIDLV) , die zojuist aan Gedeputeerde Bert Gijsberts van Flevoland is overhandigd.
Gevende en nemende gewassen
Ik sprak met Edith Lammerts van Bueren, voorzitter van de RIDLV. Wat is er aan de hand? "Bij het ingebruiknemen van de akkers van Flevoland is meer en meer uit zicht geraakt dat er zorgvuldig met de bodem moet worden omgegaan. Er moet een goede balans zijn tussen gevende en nemende gewassen. Graan, peulvruchten en gras verrijken de bodem en wonen die niet uit. Peen, aardappelen, bieten en uien juist wel. De verschillen in opbrengst per hectare belopen echter een factor 1:10. Waar graan € 2.000 oplevert, leveren groenten en aardappelen tot het tienvoudige op. Omdat de pachtprijzen hoog zijn, zijn boeren gedwongen voor die gewassen met hoge opbrengsten te kiezen. Met alle gevolgen van dien. We dreigen de vruchtbaarste tuin van Europa te verknoeien", zegt Lammerts.
In deze polders is iets gebeurd dat boeren heeft laten handelen tegen hun gevoel voor de natuur inIn één generatie er doorheen gejaagd
Wat zijn die gevolgen dan? "Om het heel simpel te zeggen: we dreigen de vruchtbaarste, totaal nieuwe en nog nooit eerder gebruikte zeer productieve gronden van Flevoland er in één generatie door te jagen. Dat is onvoorstelbaar en zou door oudere generaties boeren nooit zijn gedaan. Zij zouden het meerjarig rendement van de bodem hebben laten prevaleren boven de noodzaak er hun kosten op korte termijn uit te dekken. In deze polders is iets gebeurd dat boeren heeft laten handelen tegen hun gevoel voor de natuur en tegen het belang van de instandhouding van hun belangrijkste productiemiddel in. Dat is iets om heel ernstig bij stil te staan."
De case study is uitgevoerd in opdracht van de Wetenschappelijke Raad voor Integrale Landbouw en Voeding en gefinancierd met bijdragen van Triodos Foundation, provincie Flevoland en Waterschap
Zuiderzeeland. Het rapport is geschreven door Sjef Staps, Coen ter Berg, Anton van Vilsteren, Edith Lammerts van Bueren en Theo Jetten en is te downloaden via ridlv.nl en louisbolk.org
Fotocredits: Tulpen in de Flevopolder, Ingo Ronner
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Klinkt als tijd voor Herstellende Lanbouw in Nederland.
Mark Shepard, die al 18 jaar herstellende landbouw bedrijft, laat zien hoe we onze voedselvoorziening kunnen omvormen tot een veerkrachtig, duurzaam geheel: door meerjarige gewassen te telen. Die kunnen ons blijven voeden in de toekomst, wanneer er minder hulpbronnen beschikbaar zullen zijn. Het is heel goed mogelijk ons basisvoedsel aan koolhydraten, eiwitten en vetten duurzaam te verbouwen.
Nu ook in het Nederlands verkrijgbaar.
http://permacultuuronderwijs.nl/herstellende-landbouw-boek-mark-shepard/
@ Huib : wat betreft raad van voorlichters of de bank: 20 jaar geleden heb ik ooit in een ingezonden brief naar Boerderij me afgevraagd of het wel zo verstandig was meer dan 300 kg N op grasland te geven, antwoord: ja, want daarbij kreeg je nog altijd 7 kg d.s. of meer per kg N extra (ipv 25 kg in vroeg traject, en MC<MR). Ook weer logisch natuurlijk, want zelfs in agrarische economie leer je rekenen met geld op korte (beter: kortzichtige, bijziende) termijn, landhuishoudkunde is al 50 jaar uit in NL (in Duitsland heet landbouw trouwens nog steeds LandWIRTschaft, er is dus nog hoop, en we hebben nog een Lammerts van Buren!)
Piet, de overheid doet constant aan beïnvloeding. Maar sturing is op korte termijn wel mogelijk maar niet op langere termijn.
In een andere lijn beweerden jij en HJK dat de landbouweconomie onontkoombaar is. Dat geldt dan met name ook voor de overheid. Rusland en Argentinië hebben getracht de graanprijzen laag te houden. Dat kan natuurlijk: het zijn immers graanexporteurs. Maar als je de grenzen dicht gooit gaan boeren iets anders produceren (Arg tarwe -> sojaproductie) of helemaal niets en komt land braak te liggen (Rusland).
Over het effect van landruil:
half jaren '80 had ik de DLV hier om het bouwplan door te rekenen. In die tijd waren gegevens bekend over teeltintensiviteit en het effect op de oogsten
aardappels bieten graan
1 op 3 100 100 100
1 op 4 105 103 100
1 op 5 108 105 100
1 op 6 109 105 100
Extensivering geeft dus hogere opbrengsten. Maar dat gebeurt door lager salderende teelten toe te voegen. Het bedrijfssaldo daalt dus. Het advies was derhalve om 1 op 3 te telen. Maar dan boer je de grond toch uit? Ja, maar toch was dat het advies.
Wat een ontnuchterend advies! Dat de economie niet leidt tot goed rentmeesterschap maar tot uitboeren. Die opbrengstdepressie bij aardappels kwam door structuurverslechtering. Later kwam daar nog aardappelmoeheid (aaltjes) bij. Ik ben toen gaan rekenen aan een landruiloptie.
Wat blijkt: bedrijfseconomisch komt 1 op 4 + landruil beter uit dan 1 op 3 zonder landruil. Want je hebt dan een grotere oppervlakte aardappels. Plus ook een extensiever bouwplan.
Dus teelten als gras en graan hoeven helemaal niet ten koste te gaan van het inkomen, niet op korte en lange termijn.
Maar het klopt: het aller-allerbeste blijft bijv 1 op 3 met landruil.
Rond Espel gingen boeren 20 jaar terug nog intensiever telen: alleen aardappels, bieten, uien en wortels - 100 % intensief. Dat gaat lang goed: zo'n 20 jaar.
Huib, bij landruil 5 ha aardappelland in gebruik bij de melkveehouder en 7,5 ha land aan dezelfde melkveehouder in gebruik geven betekent dat je als akkerbouwer 2,5 ha grond inlevert en daar ook geen geldelijke opbrengst van krijgt. Die ingeleverde 2,5 ha als opbrengst van graan is € 5000,- minder omzet. Op die 5 ha gehuurd aardappelland moet de akkerbouwer dan € 1000,- extra omzet per ha generen om dezelfde bedrijfsomzet te behalen wanneer hij alles op eigen grond zou telen.
En de overheid doet vrijwel dagelijks ingrepen om landbouwmarkten te beïnvloeden. De rol van de overheid is prominent aanwezig om boereninkomens te beïnvloeden. De overheid zegt dat ze geen invloed op landbouwmarkten wil hebben, maar in daad zijn ze daar elke dag mee bezig.
Zeggen en doen zijn twee.
"landruil bij 1 op 1,5 ha is alleen gunstig voor de melkveehouder. De akkerbouwer schiet er niks mee op, dat kun je wel berekenen."
Welnee, het is juist andersom: je kunt berekenen dat die er wel behoorlijk mee op schiet.
Van het saldo van 1 ha graan kun je de grondlasten van 1 ha niet betalen. Van 0,65 ha aardappels of uien kun je wel de grondlasten van 1 ha betalen.
"Krimp van de Nederlandse akkerbouw wordt in het buitenland ogenblikkelijk weer opgepakt. Wat dat betreft kan de akkerbouw wel uit Nederland verdwijnen. Daar wordt politiek gezien ook op aangestuurd. Het is de vraag of we dat wel willen."
Het klopt dat als de productie hier krimpt ze elders gaat groeien. Of het de vraag is of we dat willen? Ik zou zeggen dat het volledig irrelevant is of er groei of krimp is.
Ons deel van Flevoland was ooit een zuiver akkerbouwgebied. In de loop der jaren zijn er heel wat melkveehouders gekomen [in tegenspraak tot het mechanisme dat Dirk Zavel aangeeft waarbij vee op de marginale gronden terecht komt]. Akkerbouwers hebben daar gemengde gevoelens bij. Onder andere jaloezie speelt daarbij een rol. Want akkerbouwers willen ook groeien.
Wordt er op aangestuurd dat de akkerbouw uit Nederland verdwijnt? Welnee. De politiek zou wel aan het stuur willen zitten, bijvoorbeeld om voedselprijzen laag te houden. Maar dat kan ze helemaal niet. Of beter gezegd: op het moment dat de productiecapaciteit nog ruim voldoende is werkt dat proces om prijzen laag te houden ogenschijnlijk perfect. Maar als in de toekomst (20? 30 jaar?) er een andere fase komt zal blijken dat de overheid letterlijk helemaal niets te sturen heeft - op wat gerommel in de marges.
Ik weet het Piet, jij en Hendrik (en ook Dick V.) zijn het eens dat de overheid voedselprijzen laag wil houden. Maar het is net andersom: de overheid wil niet (langer) ingrijpen om boereninkomens op niveau te houden. Mansholt is dood, zijn visie is begraven.
Boeren moeten economische zekerheden hebben om te produceren, zei je ergens Piet. Die komen niet van de overheid. Maar wel van de consument. Er is letterlijk geen enkel product waar de consument zo'n sterke noodzaak heeft om het af te nemen: voedsel.