Op 13 september verscheen een persbericht van het UMC Utrecht: ‘Tumoren ongevoelig door visolie’. De landelijke media pikten het vrijwel allemaal op:
ANP / Telegraaf – Gebruik geen visolie bij chemotherapie
NOS – Visolie kan effect chemotherapie opheffen
Trouw / Volkskrant - Gebruik visolie tijdens chemo sterk afgeraden
[BBC / Wall Street Journal - Fish oils block chemotherapy drug]
Belangrijkste feit is dat in het Utrechtse onderzoek niet één kankerpatiënt één druppel visolie heeft gehad. [1] Toch adviseren de onderzoekers geen visoliesupplementen te gebruiken bij chemo. Het bericht verspreidde zich linea recta vanuit het Utrechtse laboratorium de wereldpers in.
In de studie werd aangetoond dat stamcellen van muizen endogeen een vetzuur [C16:4(n-3)] aanmaken als reactie op en bescherming tegen toxische chemo. De onderzoekers hebben willekeurig slechts twee visoliesupplementen (van de vele die er op de markt zijn) geanalyseerd en vonden daarin hetzelfde vetzuur (niet verwonderlijk want het zit er van nature in, tenzij het eruit is gezuiverd). De muizen kregen éénmalig een hoeveelheid visolie toegediend (hoeveel C16:4(n-3) werd niet vermeld) en de werking van de chemo bleek geremd.
De vertaalslag naar ‘klinische relevantie’ wordt als sluitstuk van de resultatensectie op een bijzonder ingewikkelde manier beschreven. Eenvoudiger ging blijkbaar niet. Stamcellen van drie gezonde vrijwilligers werden ingespoten bij muizen met kanker; de stamcellen in de muizen gingen na blootstelling aan chemo het C16:4(n-3) aanmaken. Weer in een andere opzet werd bij tien kankerpatiënten, na toediening van chemo, hetzelfde vetzuur endogeen aangemaakt.
Eén van de onderzoekers reageert desgevraagd per mail: ‘Wij hebben ons onderzoek uitgevoerd in muizen, en daarin zien we dat het gebruik van 2 geteste visoliën de werking van chemotherapie vermindert. Dit wijten wij aan een specifiek vetzuur dat in deze 2 visoliën aanwezig is. Omdat het effect bij muizen zo sterk is, raden wij visolie gebruik bij patiënten af, in afwachting van onderzoek bij mensen. Ik wil benadrukken dat het resistentie-opwekkende effect van visolie niet bij mensen aangetoond is.’
Daarvan acte. Opmerkelijk is dat over vis op het Nederlandse menu met geen woord wordt gerept. Als dit specifieke vetzuur in visolie zit, zit het hoe dan ook in vis. Ook in het artikel verder geen woord over externe validatie van de bevindingen. Niet één studie wordt genoemd, terwijl die er wel degelijk zijn waaruit blijkt dat visoliesupplementen juist een gunstig effect hebben samen met chemotherapie.[2-5] Het Utrechtse onderzoek is een muizenstudie waarin slechts gekeken is naar één klein deelaspect, één vetzuur gemaakt door één type cel in het afweersysteem (stamcellen).
Het is duidelijk dat de onderzoekers bewust de publiciteit hebben gezocht om hun negatieve advies ten aanzien van visoliesupplementen de wereld in te helpen. Dat is gelukt. Maar is dit gerechtvaardigd op basis van hun onderzoek, waarin geen enkele kankerpatiënt één capsule visolie heeft gehad? Nog maar eens dat opvallende citaat uit de mail van een van de onderzoekers: ‘Ik wil benadrukken dat het resistentie-opwekkende effect van visolie niet bij mensen aangetoond is’. Zet dat eens af tegen de kop van het Utrechtse persbericht: ‘Tumoren ongevoelig door visolie’.
Is dit minder erg dan de ‘casus Stapel en Vonk’, waar willens en wetens frauduleus lijkt te zijn gehandeld? Is het een variant? Of onderhand normaal gebruik in de wetenschap én in de kritiekloze pers?
1. Roodhart JM, Daenen LG, Stigter EC, Prins HJ, Gerrits J, Houthuijzen JM, Gerritsen MG, Schipper HS, Backer MJ, van Amersfoort M, Vermaat JS, Moerer P, Ishihara K, Kalkhoven E, Beijnen JH, Derksen PW, Medema RH, Martens AC, Brenkman AB, Voest EE. Mesenchymal Stem Cells Induce Resistance to Chemotherapy through the Release of Platinum-Induced Fatty Acids. Cancer Cell 2011; 20(3):370-83
2. El-Mesery ME, Al-Gayyar MM, Salem HA, Darweish MM, El-Mowafy AM. Chemopreventive and renal protective effects for docosahexaenoic acid (DHA): implications of CRP and lipid peroxides. Cell Division 2009; 4:6
3. Huaiyu Ma, Tapas Das, Suzette Pereira, Zhijian Yang, Ming Zhao, Pradip Mukerji and Robert M. Hoffman. Efficacy of Dietary Antioxidants Combined with a Chemotherapeutic Agent on Human Colon Cancer Progression in a Fluorescent Orthotopic Mouse Model. Anticancer Res 2009; 29: 2421–2426
4. Yam D, Peled A, Shinitzky M. Suppression of tumor growth and metastasis by dietary fish oil combined with vitamins E and C and cisplatin. Cancer Chemother Pharmacol 2001; 47(1): 34-40
5. Murphy RA, Mourtzakis M, Chu QS, Baracos VE, Reiman T, Mazurak VC. Supplementation with fish oil increases first-line chemotherapy efficacy in patients with advanced nonsmall cell lung cancer. Cancer 2011; 117(16): 3774-80
Dit artikel afdrukken
De vertaalslag naar ‘klinische relevantie’ wordt als sluitstuk van de resultatensectie op een bijzonder ingewikkelde manier beschreven. Eenvoudiger ging blijkbaar niet. Stamcellen van drie gezonde vrijwilligers werden ingespoten bij muizen met kanker; de stamcellen in de muizen gingen na blootstelling aan chemo het C16:4(n-3) aanmaken. Weer in een andere opzet werd bij tien kankerpatiënten, na toediening van chemo, hetzelfde vetzuur endogeen aangemaakt.
Eén van de onderzoekers reageert desgevraagd per mail: ‘Wij hebben ons onderzoek uitgevoerd in muizen, en daarin zien we dat het gebruik van 2 geteste visoliën de werking van chemotherapie vermindert. Dit wijten wij aan een specifiek vetzuur dat in deze 2 visoliën aanwezig is. Omdat het effect bij muizen zo sterk is, raden wij visolie gebruik bij patiënten af, in afwachting van onderzoek bij mensen. Ik wil benadrukken dat het resistentie-opwekkende effect van visolie niet bij mensen aangetoond is.’
Daarvan acte. Opmerkelijk is dat over vis op het Nederlandse menu met geen woord wordt gerept. Als dit specifieke vetzuur in visolie zit, zit het hoe dan ook in vis. Ook in het artikel verder geen woord over externe validatie van de bevindingen. Niet één studie wordt genoemd, terwijl die er wel degelijk zijn waaruit blijkt dat visoliesupplementen juist een gunstig effect hebben samen met chemotherapie.[2-5] Het Utrechtse onderzoek is een muizenstudie waarin slechts gekeken is naar één klein deelaspect, één vetzuur gemaakt door één type cel in het afweersysteem (stamcellen).
Het is duidelijk dat de onderzoekers bewust de publiciteit hebben gezocht om hun negatieve advies ten aanzien van visoliesupplementen de wereld in te helpen. Dat is gelukt. Maar is dit gerechtvaardigd op basis van hun onderzoek, waarin geen enkele kankerpatiënt één capsule visolie heeft gehad? Nog maar eens dat opvallende citaat uit de mail van een van de onderzoekers: ‘Ik wil benadrukken dat het resistentie-opwekkende effect van visolie niet bij mensen aangetoond is’. Zet dat eens af tegen de kop van het Utrechtse persbericht: ‘Tumoren ongevoelig door visolie’.
Is dit minder erg dan de ‘casus Stapel en Vonk’, waar willens en wetens frauduleus lijkt te zijn gehandeld? Is het een variant? Of onderhand normaal gebruik in de wetenschap én in de kritiekloze pers?
1. Roodhart JM, Daenen LG, Stigter EC, Prins HJ, Gerrits J, Houthuijzen JM, Gerritsen MG, Schipper HS, Backer MJ, van Amersfoort M, Vermaat JS, Moerer P, Ishihara K, Kalkhoven E, Beijnen JH, Derksen PW, Medema RH, Martens AC, Brenkman AB, Voest EE. Mesenchymal Stem Cells Induce Resistance to Chemotherapy through the Release of Platinum-Induced Fatty Acids. Cancer Cell 2011; 20(3):370-83
2. El-Mesery ME, Al-Gayyar MM, Salem HA, Darweish MM, El-Mowafy AM. Chemopreventive and renal protective effects for docosahexaenoic acid (DHA): implications of CRP and lipid peroxides. Cell Division 2009; 4:6
3. Huaiyu Ma, Tapas Das, Suzette Pereira, Zhijian Yang, Ming Zhao, Pradip Mukerji and Robert M. Hoffman. Efficacy of Dietary Antioxidants Combined with a Chemotherapeutic Agent on Human Colon Cancer Progression in a Fluorescent Orthotopic Mouse Model. Anticancer Res 2009; 29: 2421–2426
4. Yam D, Peled A, Shinitzky M. Suppression of tumor growth and metastasis by dietary fish oil combined with vitamins E and C and cisplatin. Cancer Chemother Pharmacol 2001; 47(1): 34-40
5. Murphy RA, Mourtzakis M, Chu QS, Baracos VE, Reiman T, Mazurak VC. Supplementation with fish oil increases first-line chemotherapy efficacy in patients with advanced nonsmall cell lung cancer. Cancer 2011; 117(16): 3774-80
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Doodse stilte hier. Allemaal eens dus?
de wetenschap deugt niet en de journalistiek deugt ook niet. Dat is het gevoel wat blijft hangen na nu al maandenlang relletjes over vlees, melk. Een bericht als hierboven is een goede poging dit aan de kaak te stellen. Waarvoor dank.
Het helpt hopelijk een beetje richting de onderzoekers en pers. Het helpt alleen niet richting het publiek, omdat het het wantrouwen vooral versterkt.
"Zie je wel. De farmaceuten deugden toch al niet. Visolie en chemo? wil ik niks mee te maken hebben. tégen visoliesupplementen? mooi, worden die commerciele supplementen-verkopers ook eens aangepakt. En ik geloof helemaal niemand meer, behalve wie er net zo over denkt als ik."
Ok. En nu?
Draag ik zelf steentje bij voor de statistieken :) . Kan iemand een reactie van de Utrechtse onderzoekers ontlokken?
Josien. ALLES deugt dus niet. Dit riekt aardig naar vooroordelen en draagt niets bij aan de discussie waarvoor foodlog nu juist in het leven is geroepen.
Gert, ik vind het een spectaculair stuk en was verbaasd over de stilte. Het is een geval van onderzoek in uitvoering dat zo haastig naar buiten wordt gebracht dat een drieling met het badwater wordt weggegooid.
Gezien de ophef - en schade in het vertrouwen in de wetenschap - die rond Willett's 'milkgate' is ontstaan, lijkt me een openbare reactie van de onderzoekers zeker op zijn plaats. Dit is ernstiger dan een 'Stapelgate'. Dit gaat over dingen die mensen gaan doen of juist gaan nalaten.