In de Telegraaf drukt energiecommentator Jilles van den Beukel van geopolitiek adviesbureau HCCS in Den Haag zijn zorgen uit over hoge energieprijzen. Hij verwacht niet dat de lage prijzen van de periode 2015-2020 gemakkelijk zullen terugkeren. Op dit moment zijn de gasprijzen weer betaalbaar, maar Europa is kwetsbaar door de afhankelijkheid van geïmporteerde fossiele energie en de geopolitieke spanningen waarin energie als wapen wordt gebruikt.
Voorlopig zien we vooral middelpuntvliedende krachten. Onderwijl bouwt het mondiale hyperconflict zich vooral op via de prijs van energie en de blokkades van handel - in onder meer voedsel - over de wereld.
De OPEC-olielanden richten zich niet langer op marktaandelen maar weten nu hun beleid te richten op het afknijpen van een te ruime markt; ze gaan voor hogere prijzen. De energietransitie is cruciaal voor minder afhankelijkheid van niet-Europese producenten maar vereist goed management van zowel het oude als het nieuwe energiesysteem. Dat houdt in: behoud van bestaande gasproductie en het afsluiten van langetermijncontracten voor gasimport. Dat is essentieel voor behoud van energiezekerheid en betaalbaarheid, ondanks geopolitieke spanningen. Het is cruciaal om zowel burgers als bedrijven door deze overgangsperiode heen te loodsen, zegt Van den Beukel.

In 2023 publiceerde de door zijn adviseurschap van François Mitterrand bekend geworden Franse geopolitiek denker Jacques Attali Le monde, modes d'emploi (vrij vertaald 'handleiding voor de wereld') waarin hij de drie meest bedreigende trends van onze wereld samenvat: 1. klimaatverandering, 2. het hyperconflict en 3. artificialisering.

Of klimaatverandering nu een geloof is - zoals Marcel Crok denkt (mogelijk minder onjuist dan we willen geloven omdat we hopen op een maakbare oplossing waarmee de veranderende natuur te beheersen is) - of een feit, feit is dat de natuur die ons omgeeft in hoog tempo verandert en we van haar afhankelijk zijn. Attali ziet de verandering en de manier waarop we daarmee omgaan. Schaarste, druk en minderen leiden overal tot conflicten en tot conflicten die elkaar versterken tot een groot mondiaal conflict: de derde wereldoorlog die niet meer lokaal wordt uitgevochten maar overal merkbaar is en impact heeft op mensen en hun gevoelens. We proberen de veranderende wereld die gepaard gaat met techniek tegen te gaan en beschikken over vergaande middelen om dat te kunnen. We creëren een een tweede, nieuwe en kunstmatige wereld. Maar wat we missen is wat techniek en ook Artifical Intelligence ons niet kan geven: het besef dat mensen een gezamenlijk doel moeten hebben om een samenleving te kunnen vormen, al helemaal een samenleving in verandering.

In het nieuws van de laatste dagen en weken zijn:
- de uitzichtloosheid van de situatie in Gaza die zich inmiddels uitstrekt tot de vaarroutes die grote commerciële vrachten verschepen tussen Azië en Europa;
- Francis Fukuyama - de man die in zijn End of History dacht dat de geschiedenis voltooid was - die het prestige van Westerse democratieën voor de ogen van de rest van de wereld onderuit ziet gaan;
- China dat met het verzwakte Westen en de verkiezingen op Taiwan in aantocht harder zegt dat het Taiwan terug wil bij het vasteland van China;
- Poetin die het Westen toch te slim af lijkt door het conflict met Oekraïne bestens te willen bevriezen en datzelfde Westen dat niet meer weet of het Oekraïne wil steunen of toch maar zijn ontstane lot zal overlaten.

Nederland is op nieuwsjaarsdag in de ban van een een verbod op bivakmutsen tijdens de jaarwisseling. Misschien is dat minder verwonderlijk dan het lijkt. De wereld is te ingewikkeld geworden voor serieuze kwesties die een brede massa kunnen bezighouden; anders dan die bivakmutsen zijn er geen beelden die tot de verbeelding spreken en mensen tot elkaar brengen rond de grote maar nog moeilijk grijpbare uitdagingen van deze tijd.

De zekerheden van onze oude werkelijkheid zijn gebarsten. Zonder gemeenschappelijk project dat menselijke energie weet te richten tot een vorm van gezamenlijkheid om met onszelf en onze leefwereld om te gaan zal dat nog wel een tijdje zo blijven. Voorlopig zien we vooral middelpuntvliedende krachten. Mensen kiezen voor hun eigen problemen, driften en genoegens in hun eigen omgeving. Onderwijl bouwt het mondiale hyperconflict zich vooral op via de prijs van energie en de blokkades van handel - in onder meer voedsel - over de wereld.

Toch is er wat aan te doen, zegt Rabobank-directeur Alex Datema met Attali en nog een andere wijze: maak dat gezamenlijke project.