Het Afvalfonds Verpakkingen kreeg dit jaar veel kritiek over zich heen. In plaats van de bij wet verplichte 90% ingezamelde plastic flessen, werd maar 68% ingezameld. Donderdag kondigde de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) aan een last onder dwangsom op te leggen om de uitbreiding van het aantal statiegeldmachines te versnellen. Volgens het begin december ingediende verbeterplan gaat het Afvalfonds ook in 2023, 2024 en 2025 het inzameldoel niet halen. Toch ziet directeur Hester Klein Lankhorst vol vertrouwen de toekomst tegemoet, want vanaf 1 januari gaan de 5 organisaties die het recyclen van onder meer plastic, papier en glas regelen, onder één vlag samen verder. Dat moet de hele operatie een stuk efficiënter maken.
Het is belangrijk dat het scheiden en inzamelen van afval niet langer per gemeente verschilt, zegt Hester Klein Lankhorst in de Volkskrant. Hoewel Nederland tot de top van Europa behoort als het over recyclen gaat - 90% van het glas en papier wordt bij ons gerecycled - blijft plastic daar ver bij achter. Nog niet de helft van het plastic afval in Nederland wordt gerecycled. Vanaf 1 januari gaat Klein Lankhorst zich als algemeen directeur van de nieuwe organisatie Verpact hard maken voor verbetering.

Samen met het Afvalfonds Verpakkingen werken de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de Nederlandse Vereniging van Afvalbedrijven (NVAf), de Nederlandse Vereniging van Recyclingbedrijven (NVR) en de Europese Vereniging voor Verpakkingsafvalbeheer (FEVE) vanaf 1 januari in de nieuwe organisatie Verpact aan het verhogen van de recyclingspercentages en verminderen van de hoeveelheid verpakkingsafval en het bevorderen van de circulaire economie.

Met verpakkingsafval is flink veel geld gemoeid. Jaarlijks gaat er in Nederland €1,2 miljard in om, aldus de Volkskrant, inclusief statiegeld. Juist bij dat laatste liep het dit jaar niet goed. In plaats van de wettelijk overeengekomen 90% kwam in 2022 maar 68% van de plastic flessen terug. Een eerste verbeterplan werd afgeschoten en ook over het nieuwe plan dat begin deze maand ingediend werd is de Inspectie Leefomgeving en Transport kritisch. "Onacceptabel" noemt de ILT het op NU.nl dat het tot eind 2026 moet duren om de beloofde extra 5.400 inzamelpunten te realiseren.

Dat zou Klein Lankhorst ook wel willen versnellen, maar verandering kost nu eenmaal tijd en de manier waarop in Nederland de afvalinzameling is geregeld helpt niet mee. "Kijk naar de Belgen, die doen dat beter," zegt ze. "Zij gebruiken in het hele land dezelfde zak voor pmd: plastic, metaal en drankenkartons. Dat schept duidelijkheid. In Nederland bepalen gemeenten van oudsher zelf hoe ze de afvalverwerking regelen, daarom kan het systeem per gemeente verschillen." In Denemarken en Noorwegen, die Klein Lankhorst tot voorbeeld stelt, duurde het 8 jaar om de 90% te halen. "We moeten sneller kunnen dan dat, daarom plaatsen we in het hele land duizenden extra inzamelpunten. Alleen vraag ik ook realisme. We blijven achter ons plan van aanpak staan."

Een andere complicatie bij het recyclen van plastic is dat het scheiden van plastic technisch niet altijd mogelijk is. Daar gaat Verpact ook in sturen. Nu is het nog zo dat jaarlijks, op grond van een vaste systematiek, bepaald wordt hoeveel bedrijven moeten betalen per kilo geproduceerd verpakkingsmateriaal. Met die opbrengsten wordt de afvalverwerking betaald. In twee jaar is de prijs gestegen van €0,70 naar €1,22 per kilo. Dat maakt het voor fabrikanten financieel onaantrekkelijk om plastic te gebruiken als dat niet hoeft. Vanaf volgend jaar komt er bovendien een regeling bij. Een producent die "moeilijk te recyclen verpakkingen maakt, gaat meer aan ons betalen. Wie gerecycled materiaal gebruikt, krijgt juist korting."