Na een verhit mondiaal debat nam het Europees Parlement woensdagmiddag nieuwe ambitieuze wetsregels aan om het gebruik van plastic en wegwerpverpakkingen te verminderen. 'Ongekende lobbypogingen' ten spijt, moeten kleine of eenmalige plastic verpakkingen van de Europese markt verdwijnen. Zodra de Europese Raad zijn standpunt vaststelt, beginnen de onderhandelingen met de lidstaten over de wet.
Een verbod op lichte plastic tasjes. Het aandeel gerecycled materiaal in plastic verpakkingen moet groter worden. De inzameling van plastic, papier en andere materialen moet eenvoudiger worden. Schadelijke stoffen zoals PFAS en Bisfenol A moeten verdwijnen uit voedselverpakkingen. De horeca moet meer met herbruikbare verpakkingen gaan werken en de mogelijkheid bieden om eigen bakjes en bekers mee te nemen.

Deze greep uit de maatregelen die moeten zorgen voor het verdwijnen van onnodige verpakkingen en veel meer recycling. Een aantal (tijdelijke) vrijstellingen vrijwaart bijvoorbeeld voor streekproducten en, na de Camembert-gate, ook verpakkingen van hout en was.

Concreet wil het Europees Parlement streven naar 5% vermindering van verpakkingen in 2030, 10% minder verpakkingen in 2035 en 15% minder in 2040.

Voor plastic verpakkingen is dat doel 10% minder in 2030, een reductie van 15% in 2035 en van 20% in 2040. Het parlement eist dat 90% van de verpakkingsmaterialen in 2029 door alle EU-landen gescheiden wordt ingezameld. Het moet de stijgende afvaltrend keren. Op dit moment veroorzaken EU-burgers volgens het Europese statistiekbureau Eurostat gemiddeld voor 188 kilo aan verpakkingsafval per persoon per jaar. Hun kleine huishoudelijk afval groeide in de afgelopen 10 jaar met 20%.

De regels werden woensdag niet zonder meer aangenomen, het is een van de meest besproken beleidskwesties in de recente geschiedenis. Voorafgaand aan de stemming was er een flinke discussie tussen Europarlementariërs. Een groot deel vindt dat Brussel met dergelijke regelgeving doorslaat in 'micromanagement'.

De verpakkingsindustrie en grote fastfoodketens maakten zich grote zorgen om de ambitieuze 'onwerkbare' regels en gingen flink aan de lobby. Volgens onderzoeksbureau DeSmog hielden leden van de voedsel- en verpakkingsindustrie tussen begin 2022 en begin april dit jaar meer dan 290 officiële bijeenkomsten met leden van het Europees Parlement over dit onderwerp, vergeleken met slechts 21 gelijkwaardige bijeenkomsten van NGO’s.

Onder de slogan “samen voor duurzame verpakkingen” probeerde een aantal grote plastic-, karton- en fastfoodspelers - onder meer McDonald's, Dunkin en KFC - parlementsleden en publiek te overtuigen om tegen te stemmen. Onder meer McDonald's nam het voortouw in de lobby en presenteerde een een rapport dat werd opgesteld door onderzoeksbureau Kearney; het zou bewijzen dat de Europese plannen juist tot meer afval en kosten zal leiden. Ze zouden bovendien kunnen leiden tot meer water- en energieverbruik.

Een groep kritische onderzoekers bekritiseerde deze en andere aangedragen studies in een open brief. Het Kearney-rapport zou data achterhouden; de onderzoekers riepen Europese beleidsmakers op om goed te letten op de grondslagen van de milieueffectrapportages die ze van alle kanten krijgen aangereikt omdat de vooronderstellingen de soms ronkende conclusies bepalen. Kleine variaties in aannames kunnen de resultaten volledig op hun kop zetten. Ook adviesbureau Eunomia bekritiseert de studies. En daar waren vervolgens NGO's weer blij mee.

177 lobbymomenten in 1 maand
In de maand na de publicatie van het Kearney rapport telde DeSmog 177 bijeenkomsten tussen vertegenwoordigers van de verpakkingsindustrie en leden van het Europees Parlement. Jean-Pierre Schweitzer, plaatsvervangend beleidsmanager voor circulaire economie bij het Europees Milieubureau (EEB), omschreef de wet dan ook als de ‘meest gelobbyde wet die veel mensen in het parlement hebben gezien’. Pascal Canfin, voorzitter van de milieucommissie van het Parlement bekritiseerde op Euractiv "de ongekende lobbypogingen" van de industrie: “Eerlijk gezegd begint dit op een grap te lijken.” Volgens hem en milieugroepen leidde de harde lobby tot een verwatering van het originele voorstel van de Commissie.

Vanwege de grote belangen en gecreëerde mist, blijkt het lastig om het spel met zinvolle cijfers te volgen. Uiteindelijk besloot het parlement met een ruime meerderheid te gaan voor milieuwinst. Over 10 jaar mag er niet nog eens 20% verpakkingsafval bijkomen. Met 426 stemmen voor, 125 tegen en 74 onthoudingen keurden de leden van het Europees Parlement het mandaat voor onderhandelingen over het voorliggende voorstel met de Europese lidstaten goed. Maar eerst zal de Europese Raad van landen en hun vakministers zijn standpunt bepalen. Het is de bedoeling dat er een akkoord ligt voor de Europese verkiezingen in juni komend jaar.

De grote vraag is hoe de wet in de praktijk uitpakt. Lees bijvoorbeeld hoe het single use verpakkingenbeleid in Frankrijk uitpakt. Het is niet ondenkbaar dat de afvalberg maar beperkt afneemt en deels vervangen wordt door een stroom nieuwe materialen, suggereert Euractive.