In Spaanse supermarkten ligt tegenwoordig de olijfolie aan de ketting. Letterlijk. Gingen een paar jaar geleden winkeldieven er vooral met dure alcoholhoudende dranken, cosmetica of luxe hammen vandoor, dit jaar betreft 80% van de winkeldiefstallen olijfolie.
Spanje is de grootste olijfolieproducent ter wereld. Tot 2022 konden de Spaanse olijfboeren rekenen op een oogst van meer dan een miljard kilo olijven. In 2018 was zelfs sprake van een recordoogst van 1,7 miljard kilo. Maar toen sloeg de droogte toe. In 2022 bleef de oogst steken op 663 miljoen kilo olijven. Voor 2023 wordt een opbrengst van 765 miljoen kilo verwacht.

De veel lagere oogsten dan gebruikelijk hebben tot gevolg dat de olijfolieprijs inmiddels is geëxplodeerd. Begin 2021 kostte een liter olijfolie gemiddeld iets meer dan €4, begin dit jaar was de prijs opgelopen naar zo'n €6 en inmiddels ligt de gemiddelde prijs op €9,24, schrijft het Financieele Dagblad; een inflatie van een dikke 230%.

Met ingrijpende maatregelen zoals kettingen en sloten, alarmen en digitale tags proberen supermarkten te voorkomen dat klanten zonder te betalen er met een of meerdere flessen olijfolie vandoor gaan.

Olijfoliediefstal is het nieuwe bank beroven
Het zijn niet alleen kruimeldieven die hun oog op de olijfolie laten vallen. Olijfoliediefstal is het nieuwe bank beroven, zegt de Spaanse politie. Georganiseerde bendes sloegen de afgelopen weken al vele malen toe, zoals bij de olijvenperserij Marin Serrano in Carcabuey, ten zuiden van Cordoba. Daar sloegen dieven in het holst van de nacht toe om 56.000 liter olijfolie te ontvreemden. "Het lijkt wel een misdaadfilm," zegt directeur Martin Parras. "Een vrachtwagen aansluiten op een volle tank olijfolie is niet eenvoudig. Alleen professionals weten hoe dat moet. Een leek zou grote ongelukken hebben gemaakt."

Spanje is overigens niet het enige land waar de prijsstijging van olijfolie speelt. Eerder deze zomer legde olijfolie-expert Gregor Christiaans op Foodlog uit hoe de olijfolieprijs tot stand komt. Hij voorspelde dat de olijfolieprijzen ook in andere landen hard op zouden lopen. Inmiddels is ook in Griekenland het verschijnsel olijfoliediefstal geen onbekende meer.

Naar verwachting zullen de prijsstijgingen nog tot ver in 2024 doorwerken, schrijft het FD. Dat komt onder meer doordat ook speculanten de olijvenhandel ontdekt hebben. Bovendien hebben landen als Marokko en Turkije om hun bevolkingen tegen de hoog oplopende wereldprijzen te beschermen respectievelijk een exportverbod en een bulkexportverbod ingesteld.

Overstappen op andere oliesoorten zit er voor de Zuid-Europeanen niet in, ontdekte het Amerikaanse landbouwministerie na een analyse van de olijfoliemarkt. "Culturele voorkeuren maken het in Zuid-Europa moeilijk om olijfolie te vervangen, ondanks overvloedige voorraden andere plantaardige oliën, zoals zonnebloemolie." En dus blijft de wereldprijs hoog en bloeit de olijfoliecriminaliteit op kleine en grote schaal.