Klimaatverandering is niet de belangrijkste oorzaak voor de 'vuurtornado' die Hawaï vorige week trof. Er speelt nog een andere factor: invasief gras. Het werd door mensen in de jaren '50 bewust op Hawaï ingevoerd.
"Wereldwijd hebben klimaatveranderingen de omstandigheden die bijdragen tot het heviger worden van bosbranden 'aangescherpt', maar het is onduidelijk hoe groot de rol is die dat gespeeld heeft bij de Maui-brand," zei Gavin Schmidt, directeur van het NASA Goddard Institute for Space Studies, op ABC News. Want ja, het is ontegenzeggelijk zo dat het klimaat op Hawaï verandert: er valt minder regen, het wolkendek is gemiddeld dunner geworden en de temperatuur stijgt (gemiddeld met iets meer dan één graad sinds 1950), aldus de NRC. Maar over de relatie tussen klimaatverandering en natuurbranden is nog veel onduidelijkheid.

Buffelgras
Op Hawaï zou 'vergrassing' wel eens een grote rol gespeeld hebben, in combinatie met een 'flash drought'. In de jaren '50 werden op Hawaï nieuwe, snelgroeiende en droogteminnende grassoorten ingevoerd, zoals het oorspronkelijk uit Afrika stammende 'buffelgras' (pennisetum ciliare). Met de beste bedoelingen, blijkt uit een rapport uit die tijd: "Op drooglandweiden, waar langlevende voedergrassen zeldzaam zijn, is buffelgras belangrijk vanwege zijn vermogen om te overleven en te groeien onder droogteomstandigheden. [..] Buffelgras is belangrijk omwille van zijn hoge smakelijkheid en voedingswaarde. [..] Het eiwitgehalte van buffelgras varieert van 10,69 tot 13,50 procent (droge stof)."

Ook in Europa zijn pennisetum-grassen geïntroduceerd, zoals bijvoorbeeld de soort fraai lampenpoetsergras (Pennisetum setaceum) die wel 150 centimeter hoog wordt en bloeit met paarsachtige bloeiaren. Maar sinds augustus 2017 staat fraai lampenpoetsergras op de Unielijst die behoort bij Verordening (EU) 1143/2014, wat betekent dat de soort niet langer geïmporteerd, verhandeld of verspreid mag worden. Het siergras verdringt andere planten en door zijn extreme brandbaarheid vergroot het de intensiteit en verspreiding van bosbranden.

Suikerrietplantages
Tot het begin van deze eeuw was de Hawaïaanse landbouw grotendeels gericht op suikerrietplantages. De laatste suikerrietplantage stopte in 2016, en de meeste worden niet of nauwelijks meer beheerd, laat staan dat er begrazing plaatsvindt. Geen wonder dus dat de vergrassing oprukt, want buffelgras verspreidt zich gemakkelijk en verdringt inheemse graassoorten zoals sourgrass. In het hierboven genoemde rapport wordt er al gewezen op de noodzaak van een 'intensief begrazingsprogramma'. Inmiddels is ongeveer een kwart van het oppervlak van Hawaï met grassen overwoekerd, inclusief op moeilijk bereikbare en rotsachtige plekken.

Daar komt bij dat op Hawaï dit voorjaar eerst een periode van gematigd weer heerste, waarin het gras snel kon groeien (tot wel 15 centimeter per dag). Maar half juni trad een plotselinge droogte op, een 'flash drought'. Vorige week was 83% van het eiland Maui al droog tot zeer droog. "De atmosfeer wordt dan zo droog dat vocht bijna letterlijk uit de bodem en planten wordt weggezogen. Dit soort snel opkomende extreme droogtes zullen volgens klimaatwetenschappers vaker voorkomen nu het steeds warmer wordt," aldus de NRC.

En dan doet het eigenlijk niet meer toe wie of wat de brand veroorzaakte. Het was letterlijk een vonk in het kruitvat vol droog, extreem brandbaar, gras. Voor de Hawaïaanse branddeskundige Clay Trauernicht is het een uitgemaakte zaak. Niet de klimaatverandering, maar de verwaarlozing van het landschap ligt aan het verhoogde brandrisico ten grondslag. "We zijn aangeland in het post-plantagetijdperk", schreef hij op X (voorheen Twitter).