Vandaag was het de wereldwijde Earth Overshoot Day, de dag waarop de wereldbevolking als totaal het voedsel en de grondstoffen die de aarde in een jaar duurzaam kan voortbrengen verbruikt heeft. Het wereldgemiddelde heeft inmiddels 1,7 aardes nodig. Dutch Overshoot Day, de Nederlandse variant was al op 12 april. Bijna 4 maanden eerder. Als iedereen zou leven als Nederland zou de wereld dan ook 3,6 aardes nodig hebben. Het klinkt logisch, maar volgens De Correspondent is het flauwekul.
De internationale onderzoeksorganisatie Global Footprint Network en het Wereld Natuur Fonds (WWF) berekenen jaarlijks de Earth Overshoot Day per land en voor de wereld als totaal op basis van een gestandaardiseerde ecologisch voetafdruk.

Volgens duurzaamheidsexpert Joost Brinkman laat Earth Overshoot Day zien dat onze huidige economie en levensstijl ernstige gevolgen hebben voor de aarde, zoals klimaatverandering, natuurbranden, ontbossing, afnemende biodiversiteit en overbevissing. We gebruiken meer dan de aarde kan herstellen. Als we aan het eind van maand 7 (juli, augustus begint net) de aarde 'op' hebben, dan weet je zo'n beetje dat we:
  • óf 7/12 van de tijd (58%) uit moeten smeren over het hele jaar en de mondiale consumptie met 42% moeten reduceren
  • óf het aantal mensen met 42% moeten reduceren

Kijken we naar ons Nederlandse Overshoot-moment, dan zien we dat die zich grofweg al direct na het eerste kwartaal voordoet. Dat betekent dat ons grondstoffengebruik met circa 75% terug moet. Dat kan niet anders dan heel grote consequenties hebben voor onze manier van leven, produceren en welvaart. En die adviseert de organisatie achter de Overshoot dan ook.

Volgens het Global Footprint Network kunnen reeds in akkoorden overeengekomen maatregelen de overshoot van Nederland met 44% terugdringen.
Daar moet het land voor overgaan op koolstofvrije energie en het zou zijn voedingslandbouw moeten opgeven voor het produceren van biobased materialen. Verder zou Nederland alleen nog een landbouw moeten hebben die ons land circulair voedt en de bodem regeneratief in conditie houdt. En weg met zoveel mogelijk vlees, eieren en zuivel.

Opmerkelijk genoeg laat De Correspondent vandaag zien dat het hele concept Earth Overshoot maar een model is dat vanuit een nogal dubieus 'footprint'-idee is opgesteld. Overal op aarde zouden bijvoorbeeld aardappelen of tomaten evenveel grond, water, mest en energie kosten. Maar dat is niet zo, vertelt De Correspondent vandaag zijn lezers. Voorstanders van intensieve landbouw roepen het al jaren tegen de landbouwauteurs van onder meer De Correspondent.

Het Overshoot-model houdt geen rekening met het feit dat Nederland veel efficiënter kan produceren dan vele andere landen. Nederland heeft daarom veel minder grond nodig dan het wereldwijde gemiddelde om dezelfde opbrengst te creëren.

De ontdekking van het krakkemikkige karakter van het Overshoot-model maakt de Correspondent fel: 'Ecologische voetafdruk: trap er niet in.' Dat is nogal een uitspraak. Plots weet niemand meer wat de percentages en cijfers die al sinds 1971 worden gepubliceerd betekenen. Zelfs de vraag of we in Nederland minder vlees moeten produceren komt door de analyse van De Correspondent weer op losse schroeven te staan. Wij maken immers de meest kilo's vlees van een kilo veevoer dat vaak nog grotendeels uit reststromen bestaat ook (en dat is duurzame cradle-to-cradle landbouw zonder toevoeging van kunstmest). Dat betekent niet dat vleesminderen onverstandig is, maar wel dat je de vleesindustrie in Nederland als laatste moet sluiten.

Je ziet hier precies de reden waarom Foodlog gedurende een aantal weken aandacht vroeg voor de serie 'Wat is een model?' Modellen zijn altijd versimpelingen van de werkelijkheid. Wie de zegeningen van de hoogproductieve landbouw op onze klimaatimpact en het landgebruik wil laten zien, moet geen modellen bouwen, maar een benchmark maken die laat zien in welke landen verbeteringspotentieel zit en dat domweg gaan realiseren. Je zult dan ontdekken dat het gebruik van kunstmest en een veel productievere landbouw elders in de wereld een interessante toekomst hebben. Vlees in Nederland leeft van de import van nog altijd veel te inefficiënt geteeld plantaardig materiaal elders en zou dan ook veel beter elders geproduceerd kunnen met Nederlandse efficiency. Kranten hebben daar doorgaans weinig kaas van gegeten.

De slotparagrafen van de kritiek op World Overshoot Day op De Correspondent luiden:

Ecologische voetafdruk: trap er niet in

Het is, al met al, opmerkelijk dat de ecologische voetafdruk is uitgegroeid tot een van de meest populaire milieucijfers. Het verkondigt een ogenschijnlijk heldere boodschap (dit kan de planeet leveren en zo veel gaan we daar overheen) die is gestoeld op troebele aannames die door vrijwel niemand begrepen zullen worden.

De platte suggestie die uitgaat van Earth Overshoot Day is dat overconsumptie in welvarende landen de wortel van al het ecologische kwaad is. Maar zo simpel is het niet. Dat de steenrijke Nederlander volgens de landvoetafdrukindicator van het PBL minder grond gebruikt dan de gemiddelde bewoner van het Afrikaanse continent is wat dat betreft veelzeggend.

Het staat buiten kijf dat aspecten van onze welvarende levenswijze ecologisch onhoudbaar zijn, zoals dierlijke vleesconsumptie en broeikasgasuitstoot (en zeker als ze ook nog navolging gaan vinden in de rest van de wereld). Het staat ook buiten kijf dat wij, juist door die welvaart, de mogelijkheden hebben te voorkomen dat de planeet verandert in een agrarische industrievlakte.

De laatste woorden laten zien dat De Correspondent nog moeite heeft met zijn eigen ontdekking. Volgens het nieuwe denken dat het blad ontdekt, zouden die moeten luiden '... verandert in een kaalgevreten regeneratieve landbouwwoestijn als een Paaseiland'.

Met die uitspraak volgen we slechts de denklogica van het blad.