10
Fotocredits: Kunstmeststrooier, Dekker meststoffen

FlashEpische kunstmest

Zonder kunstmest zouden er geen 7 miljard mensen zijn geweest. Op Foodlog weten we dat al een jaar of tien dankzij Hendrik J. Kaput en Henk Breman. Het mag alleen niet gezegd worden. Al helemaal niet sinds we zijn gaan geloven in kringlooplandbouw met alleen dierlijke mest. Maar dat is geschiedvervalsing. De Correspondent brengt er nu ook een - prima - stuk over. Wel een beetje laat.
Het laat overigens zien waar het echte probleem zit: in het maken van te veel plantjes. Dieren voegen immers biochemisch niets meer toe. Planten wel. Met zonlicht maakt kunstmest biomassa die nog niet bestond, maar wel verstookt kan worden. Met echte mest kan dat niet. Iets uit niets, eten uit de hemel. Het is bijna Bijbels. Maar al die planten - ons eten - voor al die extra mensen zijn de grote vervuilers van het klimaat. Ze kosten fossiele brandstoffen om de kunstmest die ervoor nodig is te maken, leveren extra verbrandbare koolstof op en verpesten daarmee het klimaat. Dat plantaardig boosaardig is, is iets dat al helemaal niet gezegd mag worden. Maar nu is er hoop. Mogelijk gaan volkskranten daar straks ook over schrijven.

Correspondent - De belangrijkste uitvinding van de 20ste eeuw houdt ons in leven én is een ramp voor het milieu. De oplossing? Minder vlees eten, 7 okt 2020
  • Waardeer dit artikel door het te delen:
Laden...
Dennis Zeilstra
Dennis Zeilstra Microbioom onderzoek
  • #10
  • 12 okt '20
  • 21:47

Twee zinnen doen pijn aan mijn netvlies ;-)

"Dieren voegen immers biochemisch niets meer toe"

Onzin. Dieren kunnen biochemisch dingen die planten niet kunnen en vice versa.

"Met zonlicht maakt kunstmest biomassa die nog niet bestond, maar wel wel verstookt kan worden. Met echte mest kan dat niet."

Dat deed moeder natuur voor de komst van de mens toch zonder problemen.


Het punt is natuurlijk niet dat e.a. biochemisch niet kan, maar dat de gewenste schaalgrootte niet lukt. Dat is ook om te keren, kunstmest heeft een populatiegroei mogelijk gemaakt die zichzelf nogal in de staart bijt. Nu zitten we vast aan technologische trucs, terwijl we onderwijl de natuurlijke bronnen behoorlijk uitputten.

Nog iets anders. De eenzijdige benadering m.b.t. stikstofvastlegging negeert andere aspecten. Om er een paar te noemen:
- carnivoren kunnen toch echt niet erg best op planten teren.
- dierlijke producten zijn ook voor mensen toch echt een voedselbron die nutriënten beschikbaar maakt die planten niet kunnen evenaren.
- dierlijke mest bevat ook micro-organismen. Vaak wordt dat als eng en ongewenst gezien, maar het zou mij niets verbazen als ze bijdragen aan bodemleven op een manier die met geen andere mogelijkheid bereikt kan worden.
- hetzelfde geldt vermoedelijk ook voor insecten. Sommige insecten doen het erg goed of misschien zelfs uitsluitend op dierlijke mest. De rol die ze in de kringloop spelen is misschien onduidelijk of onzichtbaar, maar wellicht niet vervangbaar. Daar komen we misschien pas achter als het te laat is en we te ver zijn doorgeschoten in de industrialisatie.

Merijn Knibbe
Merijn Knibbe Independent economist
  • #9
  • 11 okt '20
  • 15:49

Mijn kritiek was tweeledig.

De belangrijkste was dat het inderdaad een Malthusiaans stuk is. Daarnaast ben ik het niet helemaal eens met de periodisering en (maar dat stond niet in de tweets) is ook de focus op stikstof niet helemaal terecht. Het artikel verklaart de - extreme - bevolkingsgroei in de twintigste eeuw uit het beschikbaar komen van kunstmest. Daar kunnen vanuit verschillende invalshoeken vraagtekens bij worden gezet. Laten we naar Nederland kijken. Nederland liep voorop met het gebruik van kunstmest, met de Veenkoloniën, waar altijd al zware bemesting met stadsvuil uit Groningen-stad plaats vond, als voorloper. Terzijde - waarschijnlijk zijn de Veenkoloniën wereldwijd het gebied waar het langst met hoge kunstmestgiften is gewerkt, het lijkt aardig na te gaan wat dit voor de gezondheid van de bodem heeft betekend. Maar ondanks dat Nederland voorop liep valt het na te rekenen - wat ik gedaan heb - dat lange tijd de invoer van mineralen via veevoer belangrijker was dan de beschikbaarheid via de stijgende giften van kunstmest. Overigens waren kali en fosforgiften zeker zo belangrijk als stikstof, in de beginperiode. Tussen 1905 (voor welk jaar we de eerste min of meer complete gegevens hebben) en 1930 was met uitzondering van de eerste wereldoorlog het gebruik van kali zowel als fosfor (P2O5) in tonnen gemeten ongeveer twee keer zo hoog als het verbruik van stikstof. Ook begon kunstmest al na 1890 (en niet zoals het artikel suggereert pas na ongeveer 1920) dusdanig belangrijk te worden dat de relatieve prijs van stadsvuil in de Groninger Veenkoloniën snel, sterk en gedurig daalde.
Desondanks (!) was zoals al gesteld de import van mineralen via de zeer sterk groeiende importen van voergranen en veekoeken belangrijker dan het snel groeiende gebruik van kunstmest. De implicatie hiervan is dat de stijging van de opbrengsten die in deze periode plaats vond, en niet enkel in Nederland, voor een groot deel verklaard moet worden uit het gebruik van organische producten (en impliciet dus ook uit roofbouw op het in deze periode globaal gezien snel toenemende landbouwareaal. Maar vergeet niet dat nog in 1936 de kunstmestgift per hevtare akkerbouwland in de VS slechts 8 kg. was (tegen 94 in 1985) terwijl dat destijds in Nederland
320 kg. was (en 784 in 1985). Mineralen waren een knelpunt maar kunstmest was zeker niet de enige manier om dat op te lossen.

Daarnaast kun je je afvragen of de bevolkingsgroei afhankelijk was van de landbouwproductie of dat de landbouwproductie afhankelijk was van de bevolkingsgroei. Niek Koning beredeneerd dat armoede in koloniale gebieden, armoede die op zijn minst ten dele gebaseerd was op koloniale productierelaties, een belangrijke rol speelde bij de bevolkingsgroei omdat armoede vaak tot een hoog kindertal leidde. Kinderen die ook een handje konden uitsteken op het (landbouw)bedrijf en vaak zelfs bij het ontginnen van nieuwe gronden (een proces dat in delen van Afrike nog steeds plaats vindt). Uiteindelijk was er nieuwe toevoer van mineralen nodig voor deze gronden, maar de toename van het kunstmestgebruik is in die situatie het gevolg van de bevolkingsgroei en niet de oorzaak ervan. Het in cultuur brengen van nieuwe landen en intensievere landbouwsystemen met meer rotatie en dergelijke hebben ook in de twintigste eeuw lange tijd een belangrijker rol gespeeld bij het opvoeren van de mondiale voedselproductie dan kunstmest.

Hoe nu verder? We hebben kunstmest nodig. Nu al, bij tegen de 8 miljard mensen. En er komen nog een paar miljard mensen bij. We zullen vermoedelijk naar (nog) intensiever hergebruik van organisch materiaal, (nog) meer precisielandbouw en een wat minder op vlees gericht consumptiepakket toe moeten. Echter, voor de afzienbare tijd blijven we afhankelijk van kunstmest. En laten we het over dat vlees hebben: kippen (en, in nog sterkere mate, sommige soorten vis) hebben veel gunstiger conversiefactoren dan runderen en zelfs dan varkens. Het nadeel van langzamer groeiende kippen (het alternatief voor de plofkip) is dat ze meer voer verbruiken. Maar dan nog gebruiken ze per kg. vlees aanzienlijk minder dan runderen. Het gaat dus niet enkel over de hoogte maar ook over de samenstelling van de vleesconsumptie. Ook schijnt 'piek baby' geweest te zijn. Het aantal kinderen dat elk jaar geboren wordt daalt al enige jaren.

Maar belangrijker dan dit soort lange termijn overwegingen lijkt mij op dit moment toch dat een groot deel van de 8 miljard mensen nog steeds arm is. En dat elke stijging van de voedselprijs door een misoogst vaak direct leidt tot gebrek en ziekte. Het is een geschenk als deskundig kunstmestgebruik en daarop afgestemde teeltplannen dat op een robuuste manier kunnen voorkomen. Wel betekent dit uiteraard dat de inputkant van het landbouwbedrijf verder wordt gemonetariseerd. Wat afhankelijkheden kan betekenen. Het is aan de politiek om dit te voorkomen, onder andere door boeren zich te laten organiseren en om hen de kennis en ervaring te geven de kunstmest deskundig toe te passen en om ze het recht te geven gewassen te telen die niet enkel vanuit de productieketens worden voorgeschreven. Maar daarmee zit ik weer op het stokpaardje van Niek Koning.

Merijn Knibbe

Literatuur:
Knibbe, M. (2000). 'Feed, fertilizer and agricultural productivity in the Netherlands, 1880-1930', AGRICULTURAL HISTORY 74 pp. 39-57.

Koning: N. (2017). https://www.routledge.com/Food-Security-Agricultural-Policies-and-Economic-Growth-Long-term-Dynamics/Koning/p/book/9781138803053

Dick Veerman
Dick Veerman Hoofdredacteur Foodlog
  • #8
  • 11 okt '20
  • 10:59

Nee, Marco. Dat kost nl. heel veel geld en niemand betaalt ons daarvoor. Ik zou het wel leuk vinden om te doen.

Ik begrijp dat jij dat onderzoek wel hebt gedaan? Vertel ons je bevindingen dan. Of als het vermoedens zijn: vertel ons die.

Ik heb wel begrepen dat Nederland zoveel plantaardige productie heeft dat alle mest die we produceren te weinig zo zijn om het zonder kunstmest te kunnen stellen. En natuurlijk weten we ook dat al die mest komt van dieren die grotendeels gevoed zijn met planten die konden groeien dankzij kunstmest. Dus ook hun mest is eigenlijk kunstmest.

En ook dit weet ik: echte mest is niet zo geschikt voor precisieteelt zoals de tuinbouw. Daarom moet je 'echte mest van kunstmest' eerst kraken en daarna weer in elkaar zetten voor dergelijke teelten.

Marco Maas
Marco Maas Land- en tuinbouwtechnologie
  • #7
  • 11 okt '20
  • 10:52

Dick Veerman,

Heb je ooit onderzocht hoeveel stikstof uit dierlijke mest er beschikbaar is in Ned. en hoeveel stikstof er uit te verwerken/verbranden dierlijke mest beschikbaar zou kunnen zijn alsmede hoeveel stikstof er bijv. via spuiwater uit luchtwassers beschikbaar is en zou kunnen zijn en hoeveel stikstof er door vlinderbloemigen vastgelegd zou kunnen worden onder Ned. omstandigheden?

Zo ja, wat was het resultaat van je onderzoek?

Zo niet, wat is dan je feitelijke onderbouwing m.b.t. kringlooplandbouw?

Dick Veerman
Dick Veerman Hoofdredacteur Foodlog
  • #6
  • 10 okt '20
  • 23:22

Henk en Gerard, dank voor jullie correcties en nuanceringen hier op het stuk van De Correspondent.

Op twitter formuleerde ook Merijn Knibbe een zware kritiek: hij vindt het stuk veel te Malthusiaans.

Ik vind een reactie niet ok

Help de schrijver de juiste toon te vinden waarop je naar hem of haar wilt luisteren.
Klik op de naam van de schrijver en gebruik het "Stuur een mail" veld op zijn of haar profiel om je bericht te versturen.

sluit

Log in om te reageren en duimen uit te delen. Nog geen account? Meld je nu aan!

Lees alles over reageren in de gespreksregels.