Neem nu de veenbes. Vaccinium oxycoccos. Dat is een plant van de heidefamilie die groeit op het hoogveen tussen het veenmos en het wollegras. Hij is zeldzaam. Er is dan ook niet zoveel hoogveen meer over in ons land. Veenbes is een kruipend struikje dat over het veenmos kruipt, met kleine ronde blaadjes en rode vruchtjes die wat op piepkleine appeltjes lijken. Gedurende eeuwen hebben mensen die van het hoogveen leefden deze vruchtjes verzameld en voor goed geld verkocht aan de koks van de rijken, om op tafel te zetten als begeleiding van wildschotels. Het plukken van dit luxueus ooft was dan ook niet zonder gevaar. Hoogveen kan hier makkelijk vijftien meter diep zijn en veel indringers verdwenen in de diepte zonder sporen na te laten. Men vond ze dan enkele millennia later terug bij het steken van turf, als veenlijken.
Zeelui merkten dat kraanbessen uitstekend waren tegen het vitaminegebrek op lange reizen en zo werden ze verspreid en gecommercialiseerdTe riskant
Omdat het zo moeilijk en gevaarlijk is, oogst men geen veenbessen meer. De plant is nu overigens beschermd. En er kwam een alternatief van over zee, de kraanbes of canneberge, in het Engels cranberry. Dat is een plant die weelderig groeit aan de oostkust van Noord-Amerika en daar op vrij makkelijke manier industrieel wordt geoogst: men zet een gebied onder water en de bessen gaan drijven, dan moet je ze maar opscheppen.
Duurzaam
Cranberry's zijn van een andere soort en van hetzelfde geslacht als de veenbes: Vaccinium macrocarpon. Maar hiervan zijn de vruchten wel een stuk groter dan die van onze kleine veenbes, het lijken wel rozenbottels. Ze zijn erg zuur en het belangrijkste: ze bewaren héél lang zonder bereiding. Zeelui merkten dat kraanbessen uitstekend waren tegen het vitaminegebrek op lange reizen en zo werden ze verspreid en gecommercialiseerd. We vergaten er onze veenbesjes bij.
Gezondheidsclaims
De Fransen noemen veenbessen airelles en kraanbessen caranberges, maar die namen zijn door elkaar beginnen te lopen. Oorspronkelijk verwijst de naam airelles trouwens naar blauwe bosbessen Vaccinium myrtillus, (buiten de Alpen groeien er in Frankrijk geen echte veenbessen), maar ook naar rode vossenbessen (V. vitis-idaea). Die zijn heerlijk als confituur op taarten, maar worden weinig gebruikt in warme sauzen. Al zou dat best kunnen. Die laatste twee soorten worden wel in het wild geoogst en je kunt ze zo vinden in de winkel: airelles sauvages. Wat helemaal nergens op lijkt zijn de gekweekte blauwe bessen (Vaccinium corymbosum) van op de markt en in de supermarkt. Je hoopt bosbessen te kopen, maar ze smaken waterig en onbevredigend, ook al krijgen ze wonderlijke gezondheidsclaims toebedacht.
Voor het klimaat, zei men ons, moeten we weer bomen planten. Ook hagen en dreven kunnen daarbij helpen. En toen kwam uit Schotland de oproep om de moors te herwaarderen. Schotse moors, dat is hoogveen, voornamelijk bestaand uit veenmos, Sphagnum. Het hoogveen in Schotland lijkt meer CO2 vast te houden dan alle bossen in Europa samen. Dus moeten we weer venen nat maken en de bestaande fagne uitbreiden. Het water wordt er ook beter door gereguleerd. Als dat gelukt is, kunnen we voorzichtig weer veenbessen gaan plukken, met de drone bijvoorbeeld, en dan zal een verdwenen lekkernij herboren zijn. Smakelijk.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Aha... kersenwijn was mijn favoriet.... van een kennis, die nu gestopt is (niet die zoete troep die ik elders proefde) .... verslaat vele druivenwijnen.... ben benieuwd... maar idd dit dwaalt teveel af van de lijn.
Ik denk dat aardig op een lijn zitten. Naast de honingbes en de tart cherries, hebben we ook de kruisbes, zwarte en rode bes even als de aronia. De laatste komt hier ook in het wild voor even als de bosbes en de kraanbes (cranberry). We hebben lang geaarzeld om de vlier er bij te zetten, maar daar is weinig markt voor zonder verwerking. Dat is eenvoudiger met al de andere vruchten.
Ik kan echter iedereen aanraden om met de honingbes te beginnen. Een paar struiken en je kunt je vriezer volstoppen. En je weet echt niet wat je proeft als je met haskap sap begint. Als een goede wijn zonder alcohol. Er is niets wat er mee kan concurreren.
Prachtig diep rood en wie het niet weet denkt dat je rode wijn drinkt.
En nou stop ik ermee voordat Dick me er uit gooit.
Interessant, ik meende dat een veenbes en cranberry hetzelfde plantje waren, maar niet dus.
James... in mijn beperkte achtertuin zitten iedere dag 20 vogels op vele momenten ;). Maar die honingbes een topper, die ik graag zou willen aanplanten, bedankt voor de tip (al denk ik dat er ook andere uiterst waardevolle bessen zijn.... nu alleen rode bes, kruisbes en framboosbraam - en laurierbessen, waarover al helemaal niets te vinden. en heb je de ORAC van de honingbes vergeleken met die van de stikstof vretende braam?)
De 'ORAC' (Oxygen Radical Absorbance Capacity), een maat voor het bestrijden van vrije radicalen, hanteert een ADH van 5000 'oracs' om gezond door het leven te gaan.
Bamen scoren hierbij het twee/drie-na beste hieron, veel beter dan de framboos (7 x zo krachtig) - 50 gram bramen(sap) per dag is al genoeg.
De Bosbes blijkt in oracs bijna 2x zo goed als de Bauwe Bes, terwijl de absolute toppers de Acai- en Gojibes zijn (nog eens 2x zo krachtig). En ook die Honingbes dus (maar teveel zuren zijn ook niet goed... er moet een balans met basen zijn).
Er zitten veel meer heilzame stoffen (als flavonoïden) in fruit (groenten!!!), dan alleen vrije radicalenbestrijders, zoals - verschillende! - mRNA (receptoren) beïnvloeders, bloed en vaat stelsel, hersenen/zenuwen, darmen, longen, botten etc. Daarom is de ORAC maar een deel van het plaatje, en mag niet de absolute doorslag geven bij een keuze. Variatie (en vaak is de krachtige smaak een indicator.. ook 'bitter in de mond maakt het hart gezond' een wijs gezegde ;)... maar ook dat niet alles bepalend, algemeen geldend).
Voor de Friezen!! Koartewyk in Boelenslaan, Kwekerij Groothof, een goede vriend, kweekt de honingbes en voor zo ver ik weet verkoopt hij ook de planten. Je hebt er maar twee nodig (kruisbestuiving) en ze passen in elke tuin. En gegarandeerd, je hebt nog nooit zo veel vogels gezien! Aanrader!