Hij komt tot de conclusie dat imidacloprid niet de oorzaak is van de wintersterfte. Er was wel enig effect op het aantal bijen, de hoeveelheid bijenbrood, maar de volken bleven even vitaal als de controlegroepen en hadden ook geen extra last van de overgang van zomer- naar wintervolk. Dat meldt Nieuwe Oogst.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Voor degenen die het met Henk eens zijn: steun hier de petitie aan staatssecretaris Dijkstra.
#47 Piet, je gaat echt uit van twijfelachtige veronderstellingen. Jij denkt dat lage dosissen ongevaarlijk zijn als de stof snel wordt afgebroken. Dat is een misvatting. Lage dosissen kunnen wel degelijk gevaarlijk zijn als de stof onomkeerbare interacties aangaat met bestanddelen van het lichaam, die we aanduiden als receptoren. Dat is bij neonics het geval, en de onomkeerbare receptor bindingen zorgen voor onherstelbare schade die zich gaat stapelen. Zo kunnen ook lage dosissen in het verloop van de tijd dezelfde schadelijke werkingen hebben als hoge dosissen. Feit is dat de risico's van lage dosissen van imidacloprid ernstig zijn onderschat. Deze redeneringen volgen uit de dosis-werkingsrelatie van imidacloprid bij bijen.
#46 Frank: Ik heb al eerder verwezen naar (o.a. ) de voetnoten 270 en 271 in Uilenspiegel 1-2/2014 (gratis te downloaden via euleev.nl) 271 is overigens de wetenschappelijke verantwoording van Henk. 271 zet ook in het engels uiteen hoe imidacloperid afgebroken word in het bijen lichaam. Heel veel diagrammen waarin de gevonden hoeveelheden afgezet worden in een tijdlijn. Het heeft weinig zin om bijen te confronteren met hoge dosissen die bij normaal gebruik nooit voorkomen. Daarom is het worst-case scenario waar deze draad mee begint eigenlijk al niet helemaal eerlijk, maar opnieuw een duidelijker bewijs dat NN dus niet de oorzaak is van de bijensterfte en dat we als de sodejus onze bijen moeten gaan bewapenen tegen de varroa jacobsoni of we moeten "even" wachten totdat ze zelf de middelen hebben gevonden. Dat lukt ze ongetwijfeld maar het kan een paar honderd (of duizend) jaar gaan duren.
@Piet: ik mis een inhoudelijk antwoord van je op #39: laboratoriumstudies wijzen een duidelijke effect-relatie aan. Niet alleen bij bijen maar ook bij andere dieren.
Je gelijk willen halen neemt onaanvaardbare proporties aan als je Henk beschuldigt van commerciële belangen. Ik ken Henk en dit is te smerig voor woorden. De echte - even smerige - commerciële belangen... daar kan ik een hele boom over opzetten. Die hebben alles te maken met industriële - bijna verplichte - domme landbouw. Zoals je ook al met je zonnebloem/mais voorbeelden liet zien (lavendelvelden zijn voor bijen heel wat beter dan 'arme' zonnebloemen - edoch niet de vergiftigde lavendel die je hier in het tuincentrum koopt).... maar dat is maar een tipje van de sluier.
Mijn 20 jaar klopt niet. Ik was in de veronderstelling dat NN al in 1977 op de markt was. Dat schijnt toch pas in 1994 te zijn geweest. Als jouw jaartallen kloppen dan is het voorval waar jij op doelt inderdaad in het introductiejaar geweest maar het is in Frankrijk vreemd gegaan. Het is wat veel te lezen maar ik had geen tijd meer om een selectie te meken.
Neonicotinoïde: Apokalypse in de bijenkorf?
Zondebok gezocht
Honingbijen leven gevaarlijk. Veel mensen vrezen, dat het kleine huisdier binnenkort wel eens uitgezoemd zou kunnen zijn, misbruikt door pesticide, monoculturen en klimaatsverandering, want al jaren worden we met krantenkoppen geconfronteerd als “geruisloos sterven wereldwijd miljarden bijen”, “Voor hun dood is alleen de mens verantwoordelijk” en “pesticide heeft desastreuze uitwerking op het bijenbrein”. De schuldigen zijn snel gevonden: “Naar inzicht van natuurbeschermers en imkers zijn pesticides voor de aanhoudende massale sterfte verantwoordelijk”.[14,17,18]
Tot genoegen van milieubewegingen en vele imkers, en tot ergernis van landbouwers heeft de Europese Autoriteit voor Levensmiddelenveiligheid (EFSA) in april 2013 daarom drie insecticide uit de klasse van de neonicotinoide eerst voor de duur van twee jaren verboden: imidacloprid. clothianidin en thiamethoxam.[49] Aan deze beslissing lag de bezorgdheid van het publiek ten grondslag, dat juist deze “neonics” voor de wereldwijde honingbijensterfte verantwoordelijk zouden zijn.
Maar wat als overwinning voor de ijverige bijen gevierd werd, heeft de Brusselse autoriteit niet uit liefde voor de natuur besloten, het is simpelweg het gevolg van geklungel. Een blik in de door de EFSA geciteerde originele literatuur geeft weer, dat de “neonics” op bijen bij goed gebruik minder dramatisch werken, dan krantenkoppen à la “Neonicotinode –het nieuwe DDT” suggereren [199] Maar daarover later meer.
Voorbeeldig: Nicotine
Vroeger maakte men insectenplagen onschadelijk met anorganisch vergif zoals arseen en plantaardige afweerstoffen zoals nicotine of pyrethrum. Diverse tuinbrochures adviseren de hobbytuinder vandaag de dag nog nicotine tegen snoepende luizen en consorten te gebruiken: Men loogt een tot twee sigaretten uit en besproeid rozen en seringen met dit bruine soepje.Het overheersend gevoel blijft de plaag met zuiver plantensap overwonnen te hebben, in plaats van met synthetische chemieproducten.
Nu maakt nicotine niet alleen bladluizen, bijen en bokkevers het leven zuur, maar ook zoogdieren met inbegrip van de knappe tuinierster. Het hanteren met zelfgemaakte bestrijdingsbouillon is dus allesbehalve ongevaarlijk, vooral wanneer er ook nog kinderen in de tuin spelen. De residuen mogen op rozenstokken acceptabel zijn, maar zeker niet op aardbeien. In zo’n geval zou roken minder gevaarlijk zijn.
Het toxische principe van nicotine bevind zich ook in de organofosfaten (“E 605), die sinds het midden van de 20ste eeuw ingezet werden. Ze voerden steeds weer tot vergiftigingen bij chemie arbeiders en lokten bij honingbijen en wildlevende insecten herhaaldelijk massale sterfte uit. Daar het ongedierte voor deze pesticide meer en meer resistent werd, ontwikkelde men in de 90-er jaren de neonicotinoïde, een nieuwe klasse krachtige insecticide, die in structuur en functie op dezelfde wijze werkte als de nikotine. Neonicotinoïde, kortweg neonics, zijn voor zoogdieren met inbegrip van de mens, wezenlijk veiliger.[198,280,281]
Worden neonics als beitsmiddel ingezet, dan komen bijen praktisch niet ermee in aanraking – het gebeitste zaadgoed ligt immers onder aarde. De kiemende plantjes nemen de goed in water oplosbare neonics via de wortels op, zodat ze zich in de hele plant verspreidt. Worden hun vaten door bladluizen aangetast, dan zuigen ze met het sap ook het pesticide naar binnen. Werkzame stoffen van deze soort noemt men “systemische” pesticide.[117] Met de groei van de plant word de werkzame stof sterk verdund en het oogst-goed is er weer vrij van.
Dankzij neonicotinoid-houdend gebeitst zaaigoed kan het gebruik van sproeimiddelen tot op een tiende of een twintigste beperkt worden. De van binnenuit werkende stoffen maken ook die insecten het leven zuur, die voor sproeimiddelen zo goed als bestand zijn, zoals wolluizen, die onder een waslaag leven, of bladluizen, die in bladplooien of oksels kolonies vormen. Worden de planten nu besproeid, dan raakt dat 99 % van de insecten maar niet de schadelijke! [221] Geen wonder, dat de neonicotinoïde snel opklimmen tot ’s werelds meest verkochte planten beschermingsmiddel.[154] Als zaaigoed-beits en sproeimiddel waren neonics voor meer dan 100 nut- en sierplanten zoals rapen, mais, amandelen en zonnebloemen toegelaten.
De lokroep van het geld
Vele jaren lang werden neonicotinoïde ingezet, zonder dat de imkers zich over verlies van bijenvolken beklaagd hadden. Dat veranderde in 1997 toen Franse imkers het uitvallen van de zonnebloemen honing-oogst en hoge volken-verliezen meldden. Ze verdachten zonnebloemen zaadgoed, dat vooraf met neonic imidacloprid gebeitst was.[295]
Maar de mysterieuze honingbijensterfte van 1997 had waarschijnlijk heel andere oorzaken. In hetzelfde jaar eindigde in Frankrijk de subsidie voor zonnebloemen. Op de betere akkers zaaiden de boeren mais, de zonnebloemen moesten genoegen nemen met de drogere vlaktes. De veeleisende planten gingen in nectar-staking, dus was er geen honing.[139.148] Maar dat was nog niet alles: De Franse imkers kregen het in hetzelfde jaar aan de stok met de varroa-mijt (Varroa destructor). De parasiet werd in het hele land spontaan resistent tegen het belangrijkste mijtbestrijdingsmiddel, fluvalinat. [295]
Het kan zijn, dat de Franse imkers deze samenhang niet doorzien hebben. Voor hen leverde het beitsmiddel de gemakkelijkste verklaring voor hun verliezen. Daar kwam nog bij dat deze uitleg hun kassa’s vulden: Wie bijenvolken verloor door synthetische pesticiden, kreeg ruimhartige vergoedingen.[295] Wat ligt dan meer voor de hand, als de autoriteiten zoveel mogelijk pesticideschade te laten zien?
Bloesem in de Nebel
Om de neonics werd het weer stil, zelfs toen het in Amerika in 2004 tot ernstige bijensterfte kwam. Uit de Californische amandelplantages waarin de bijenvolken van rondtrekkende imkers als bestuivers dienst doen, werden verliezen tot wel 60 % gemeld. CCD, Colony Collapse Disorder noemde men dit mysterieuze fenomeen, dat door het plotsklapse leegvliegen van de korven gekenmerkt werd. Het imkerschap maakte daarvoor vervolgens de insecticide verantwoordelijk, maar erkende dan toch de varroa-mijt, in combinatie met de ingezette mijt-bestrijdingsmiddelen als oorzaak (zie pagina 33)
Omdat de campagne van Greenpeace en co. tegen pesticide bij de Amerikaanse imkers niet vruchtbaar was, gaven ze in 2006 de “gen-mais” de schuld. Maar toentertijd was het in de vakwereld al lang bekend, dat de hoeveelheid Bt-toxine in maispollen onvoldoende is om bijenlarven te vergiftigen.[23,233] Zo ebde de discussie over de bijendood door “gen-mais” weer weg.[104,105,140] De NGO’s keerden daarom weer terug naar de gewone verdachten, de pesticide. Daar intussen de agrarische industrie meer over de “bijensterfte” wilde weten, omdat ze omzetschade vreesden door het uitvallen van hun “bestuivings-dienstplichtigen”, begon men in deze richting te rekenen. Maar pas toen in 2008 in het Badische Oberrheintal 11.500 bijenvolken schade opliepen, won de Greenpeace-campagne aan vaart. En dit keer was neonicotinoide echt schuldig.[222]
Het zat hem in beitsbaden, die eerst door een foutieve beitsing – het beitsmiddel hechtte niet aan de maiskorrels - en ten tweede door een nieuwe zaaitechniek ontstonden. Bij laatstgenoemde werden maiskorrels met luchtdruk in de bodem geschoten, waarbij beitsmiddel met fijnverdeelde clothianidin verwaaide [166,222] en deze wolk werd in de juist bloeiende fruitbomen en koolzaadvelden gedreven,[295] men had de bloesem ook direct daarmee kunnen besproeien. De giftige stofwolk was natuurlijk niet alleen voor honingbijen desastreus maar ook voor veel andere wilde insecten.
Geheel ten overvloede is clothanidin een van de drie voor bijen giftigste neonicotinoide. Het is naast Imidacloprid en Thiamethoxam voor honingbijen duidelijk gevaarlijker als andere insecticides – vandaar de heftige werking van de beitswolk. De beide neonics thiacloprid en acetamiprid zijn beduidend minder gevaarlijk voor bijen en mogen verder ingezet worden.[295]
Maar de oorzaak van de bijensterfte in het Rijndal lag niet aan ondoordachte omgang met gebeitst zaadgoed, maar aan de toenemende mate van maïsaanplant ten behoeve van biogas. Dit hadden de milieuorganisaties geëist, die nu hun handen in onschuld wassen. Nog een derde punt komt erbij, wat helpt, om het grote aantal beschadigde bijenvolken te begrijpen: Het milde klimaat van het Oberrheintal is bij imkers erg in trek, bij hun tig-duizenden bijenvolken komen nog de vele trek-imkers uit Noord-Duitsland bij, die hun bijen daar in de vroege dienst sturen.[166] In geval van schade cumuleert dat.
.French Connection
Spoedig bekommerde ook de boulevardpers zich om het lot van de bijen. In 2009 kopte “Bild am Sonntag”: “Lente-shock – Onze bijen sterven uit”. Klaus Maresch van de imkerbond verklaarde, waarom: “Wij zijn er zeker van, dat de agrarische industrie met hun bestrijdingsmiddelen medeschuldig is”.[172] Daarbij sproeien de meeste imkers in hun korven zelf ijverig pesticides tegen ongedierte zoals mijten en nachtvlinders, maar daarover zwijgen ze liever.
Ook het ZDF-cultuurmagazijn “Aspekte” probeerde hun toeschouwers met bijdrages als “Met de bijen sterft de mensheid” te verstoren.[150] In 2012 besloot de EU-commissie, hun kennis over de neonics clothianidin, imidacloprid en thiamethoxam op te vijzelen. Begin 2013 publiceerde de Europese Autoriteit voor Levensmiddelenveiligheid (EFSA) hun bevindingen. In de begeleidende mededelingen voor de pers bestempelen zij de neonicotinoiden als “onacceptabele risico’s voor bijen.[87,100] Verbouwereerde vaklieden vonden echter snel uit, dat dit zo helemaal niet in de originele EFSA-publicaties stond.
Al voorafgaand aan het publiceren van de foutieve persmededeling was er al een gecorrigeerde uitgave. Een bedrijfsfoutje? Spoedig sijpelde door, dat de directrice van het EFSA, de Franse Catherine Geslain – Lanéele, de uitgave van de gecorrigeerde uitgave hoogstpersoonlijk had verhinderd. Zij wist natuurlijk, dat Frankrijk neonicotinoide in heel de EU wilde laten verbieden, nadat milieuactivisten in 2012 bij de vers gekozen minister van landbouw Stephan Le Foll gehoor gekregen hadden. Le Foll stelde prompt een nationaal verbod van een thiamethoxam houdend insecticide in. Maar dan moest de minister toegeven, dat hij daarmee de Franse landbouw een concurrentie nadeel bezorgd had en in allerijl hield hij een pleidooi voor een Europees verbod! [104,105]
Ondertussen had de mediahysterie om de „bijenkiller“ buitensporige proporties aangenomen, waardoor Brussel zich genoodzaakt voelde, onverwijld te handelen. De vertegenwoordigers van 27 EU-lidstaten verdeelden zich in twee kampen. De eerste overeenstemming over een verbod in maart 2013 mislukte. Een maand later kwam het tot een krappe meerderheid, wat echter voor een verbod nog altijd niet voldoende was, maar de EU-commissaris voor gezondheid en consumentenbescherming, Tonio Borg uit Malta, maakte gebruik van zijn discretionaire bevoegdheid en duwde het verbod erdoor. Borg staat overigens al sinds jaren onder verdenking van corruptie.[160,177]
Zo kon Le Foll dankzij dit algeheel verbod in de EU nog net op tijd zijn kop uit de zelfgelegde strop trekken. Ondertussen heeft de EFSA-directrice Catherine Geslain-Lanée – zonder opgave van reden – van haar positie gehaald en is overgehuisd naar het ministerie van Le Foll.[100,104,105] Honi soit qui mal y pense !
Steeklustige imkers
Het verbod werd ook in Duitsland toegejuicht, b.v. door Walter Haefeker, de voorzitter van de Bond van Europese Beroepsimkers. Die verklaarde ook onmiddellijk de regeringen aan gene zijde van de Atlantische oceaan, waar het naar toe gaat: “Wij verwachten ook, dat de V.S. en Canada nu het voorbeeld van de EU zullen volgen.” [85] Daarop kan de imkervoorzitter vermoedelijk lang wachten, want in geen enkele door de EFSA aangehaalde studies was de ineenstorting van bijenvolken daadwerkelijk terug te herleiden op neonics. De autoriteiten bevestigde, dat niet alleen de verbodsbepaling op wankele benen stond, maar dat ze ook het groeiend aantal nieuwe onderzoeken, die allen tezamen een verbodsbepaling weerlegden, waarschijnlijk helemaal niet mee beschouwd hadden.[102,104,105]
De NGO’s en ook vele imkers was dat om het even. Met de dubieuze EFSA persmededeling beschikten ze nu over munitie, waarmee ze de autoriteiten onder druk konden zetten. Zij verklaarden, dat de in water oplosbare neonics door hun systemische werking, de basisvoeding van bijen, nectar en pollen, zouden vergiftigen. “Natuurlijke” neonic-residuen in de pollen en nectar van behandelde planten liggen echter tussen 0 en 3, zelden boven 5 nanogram per kilo! 99 Ook chronische vergiftigingen door een opeenstapeling in het lichaam is zo goed als uitgesloten, want de neonics worden binnen luttele uren door de bijen afgebouwd.[57,76,270,271] Zijn sporen in het lage nano-bereik, dus miljardste gram, voldoende voor de gepleegde bijensterfte?
De malheure in het Oberrheintal leek het risico indrukwekkend te bewijzen. Tegen deze achtergrond wierpen NGO’s en imkers onderzoekers die bevindingen gepubliceerd hadden die hun vijandbeeld niet ondersteunden, voor de voeten dat zij “omgekocht” waren. Ook Manfred Hederer, de langjarige voorzitter van de Duitse Beroeps Imkersbond (DBIB) waarschuwde: “verdacht zijn (…) alle structuren, die deze bijen- en insectensterfte loochenen, bijvoorbeeld op ziektes terug zouden willen voeren”.[137] Met “structuren” worden de bijen-onderzoeks-instituten bedoeld, want deze weten allang, dat parasieten zoals de varroa-mijten tot de grootste bedreigingen voor bijenvolken behoren. (zie pag.28)