Voor Fred van Heyningen, die vorig jaar zijn kapiteinsrol in het drama de Westlandse kassen verruilde voor een internationale uitdaging bij Rabobank, was het tijd om zijn visie te geven op de rol die de Nederlandse tuinbouw internationaal kan vervullen. Onze technologische voorsprong is namelijk groot, maar andere landen zitten de Hollanders op de hielen. Om geen marktkansen te laten liggen, moeten de leveranciers van kassen, klimaatcomputers, watergeefsystemen en vooral kennis nu flink doorpakken in het buitenland, vindt hij. Dat lukt niet zonder begeleiding van de mannen en vrouwen met groene vingers die bereid zijn om zich in het buitenland te vestigen. Het is keer op keer bewezen dat zij betrokken moeten blijven bij al die mooie projecten, want als zij de hielen lichten komt er weinig van terecht.
Kaartenhuis
In het interview dat ik met hem deed, blikte de voormalige directievoorzitter van Rabobank Westland terug op de ontwikkelingen in de Nederlandse markt van de afgelopen tien jaar. Mede onder zijn leiding zijn immers veel grote projecten gefinancierd. Door subsidies en sale-and-lease-back constructies leidde dat tot hoog oplopende grondprijzen en moordende concurrentie met familiebedrijven die het iets rustiger aan deden.
Achteraf gezien zijn zaken niet goed gegaan en daar heeft onze bank ook haar bijdrage in gehadOpeens maakte de bankencrisis een abrupt einde aan de ontstane luchtbel. Net als de bankenwereld stortte ook het tuinbouwkaartenhuis in elkaar.
Van Heyningen ziet het echter anders: als de vernieuwing destijds niet had plaatsgevonden, dan was nu het areaal kassen verouderd. Hoewel hij zijn oordeel met de nodige slagen om de arm formuleert, blijkt hij ook eerlijk. Over de uitspraken van zijn collega Ruud Huirne in Brandpunt zegt hij even duidelijk als diplomatiek: “Achteraf gezien zijn zaken niet goed gegaan en daar heeft onze bank ook haar bijdrage in gehad. We zijn wel degelijk bezig om daarvan te leren, maar de problematiek is ingewikkeld en omvangrijk.” Inmiddels maakte een McKinsey-rapport ook voor mensen die het nog niet wilden geloven duidelijk waar de overfinanciering van de Nederlandse tuinbouw toe heeft geleid.
’Handel met voorkennis’
Maar daar is de kous niet mee af. Het rommelt in het Westland. Er is namelijk niet alleen opportunistisch geïnvesteerd, maar er zou achter de schermen ook onrechtvaardig met tuinders zijn omgegaan. Dat durven ze niet in het openbaar te zeggen en soms zelfs niet tegen elkaar. De afdelingen bijzonder beheer van de banken zouden niet altijd recht in de leer zijn geweest. Er zouden onderhandse verkopen van onroerend goed hebben plaatsgehad en bestuurders zouden zich hebben laten verleiden tot belangenverstrengeling. Dat is niet mis omdat daaruit het vermoeden van handel met voorkennis oprijst.
twitteractie
Op bankenboeven.nl was onlangs het verhaal te lezen van een cactusteler die buiten zijn schuld in financiële problemen kwam en niet de kans kreeg van zijn bank om zijn faillissement te voorkomen.
Het is de vraag of de tuinbouwsector op Veerman zit te wachtenHij is niet alleen. Sinds een paar dagen is tuininpuin.nl in de lucht. Dit is een initiatief van de Stichting Krediet Verdriet. Op deze site kunnen tuinders anoniem in contact komen met collega’s, zodat zij met elkaar kunnen praten over hun problemen en hoe zij krachten kunnen bundelen. De eerste reacties komen al binnen. Onder het motto ‘een nieuwe lente een nieuw geluid’ gaat morgen (maandag 23 maart) een twitteractie van start om zoveel mogelijk mensen binnen en buiten de sector te bereiken.
Negatief over Veerman
Ook voormalig The Greenery topman en Rabobank commissaris Cees Veerman heeft lentekriebels. Hij is door Rabobank Nederland naar voren geschoven om zich actief in te zetten voor de glastuinbouw waarbij het woord ‘herstructurering’ al is gevallen. Vorige week was het nog even onduidelijk wie het initiatief heeft genomen tot deze actie, want LTO Glaskracht en Gemeente Westland wisten nog van niets, maar het was toch echt Rabobank zelf. Van Heyningen: “Wij nemen onze verantwoording in de herstructurering van het Westland, naast de bijdrage die wij leveren aan het McKinsey-traject.”
Het is nog de vraag of de tuinbouwsector op Veerman zit te wachten. Op de site van vakblad GFActueel kwamen de eerste negatieve reacties binnen. Veel mensen herinneren zich nog goed de rol die Veerman had in de fusie van tuinbouwveilingen en de oprichting van The Greenery. De beeldvorming daarover is niet positief. Sinds The Greenery boert de tuinbouw achter- in plaats van vooruit.
Mooie toekomst in het buitenland
Herstructurering van de tuinbouw. Daar heeft Foodlog al het nodige over geschreven. Ik hoop dat Cees Veerman de Tuinderstroonrede van 2011 er nog eens op naslaat: ‘Saneer 5% en de dwangmatige bulkcollectieven’. Vier jaar geleden, alweer.
Tuinders die nu het veld moeten ruimen, niet getreurd. Er ligt een mooie toekomst voor jullie in het buitenland.
Fotocredits: Kas, Arend
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Henric, denk je dat 10 tot 20 bedrijven die er overblijven het wél zullen redden? Ze moeten onder het regiem van contractteelt ondernemen. En bij contractteelt heb je als ondernemer geen invloed meer op de productiehoeveelheid. Het zijn dan anderen die de productiehoeveelheid bepalen en daarmee ook de prijs. Ikzelf zou geen ondernemer willen zijn wanneer dat moet op basis van contractteelt.
Huib#19, het gaat hier over de groenteteelt in de glastuinbouw. Daar is het EV van het grootste deel van de bedrijven de afgelopen jaren meer dan verdampt. De externe deelname (in de meeste gevallen de Rabobank) heeft daar een hypotheekrecht dat hoger is dan de economische waarde van het bedrijf. Of het nu gaat om een maatschap, eenmanszaak, BV, de officiële eigenaar is bijna altijd hoofdelijk aansprakelijk. Dan ben je dus in de praktijk altijd zetbaas, want volledig afhankelijk van de bank. Dat systeem gaat verdwijnen, want verstandige jonge ondernemers stappen hier niet meer in.
Wat overblijft is een aantal clusters, waarbij de mensen waar Dick het over heeft in loondienst is als productiechef, met mogelijk een aandeel in de eventuele winst, maar zonder aansprakelijkheid. Dat zullen misschien tussen de 10 en 20 bedrijven zijn in Nederland, vaak met een aantal buitenlandse vestigingen of deelnemingen. Die zijn nu aan het ontstaan, aangejaagd door ondernemers met snapvermogen zoals Dick het zo mooi noemt, met dank aan de voedingsbodem die het Portercluster is. Dat is zuur voor de mensen die het volgens Pieternel goed voor elkaar hebben maar geen oogstkrediet meer krijgen (hoe goed heb je het dan voor elkaar vraag ik me af), want die zijn eigenaar van een bedrijf zonder toekomst dat gaat verdwijnen. Zo loopt langzaam de lucht uit het systeem, en het fictieve vermogen uit de handen van de ondernemers die te lang zijn blijven hangen in het oude systeem. Ook de bank laat overigens een behoorlijke veer, maar dat is het risico van het vak.
10 sterke ondernemers of 100 minder sterke ondernemers, beide keren moet er voldaan worden aan het contractstelsel of contracteelt. En juist die contractteelt brengt de tuinbouw op een verkeerd spoor. In Limburg wordt gewerkt aan eigen marktconcepten met maar één doel. Niet meer ondernemen in het keurslijf van de contractteelt. Herziening van contracteelt wordt zo langzamerhand een punt van aandacht.
Dick #13, "De nieuwe realiteit is hard: er blijven een paar sterke ondernemers over. De rest gaat in loondienst als productiechef of wordt onderdeel van een integratie met een sterke directie. Dat klinkt keihard en onaangenaam"
Mij klinkt dat niet zo hard. De tweedeling óf eigen baas óf werknemer begint achterhaald te worden. Vroeger was het zo dat je werkzaam werd op het bedrijf van je ouders, eerst als (veredelde) werknemer, daarna eventueel in maatschap en daarna nam je alles over. Uiteindelijk was je volledig eigenaar.
Dit systeem is bepaald nog niet verdwenen. Maar daarnaast ontstaat een ander systeem. De grootste bedrijven (akkerbouw, melkvee) hebben dergelijk absurd hoge bedragen in waarde dat overname op de ouderwetse wijze bijna onmogelijk wordt. Daarom ontstaan er allerlei systemen waarbij bijv de familie (ouders +broers/zussen van de feitelijke ondernemer) het eigendom behoudt, althans in de startfase. Die externe deelname kan ook een BV, NV etc zijn. Of de bank.
Waarbij het harde onderscheid van de ondernemer die alles voor eigen portemonnee en eigen zeggenschap doet vs de zetbaas die geheel afhankelijk is langzaam aan irrelevant wordt.
Met rechtvaardig in #6 bedoel ik iets anders Dick #13. Ondernemers die een te grote broek hebben aangetrokken zijn inmiddels wel teruggefloten. Uiteindelijk gaat het om ondernemerschap. Mij gaat het er om dat er bedrijven zijn met enorme schulden, die van de bank de gelegenheid krijgen om gewoon door te draaien (de motieven zijn bekend). Anderen hebben hun zaakjes relatief goed voor elkaar en krijgen bijvoorbeeld ineens geen oogstkrediet. Het is goed dat de ondernemers daarover met elkaar en niet over elkaar praten.