Chefkok en voedselactivist Asma Khan krijgt vrijdag de Johannes van Dam-prijs uitgereikt. Volgens juryvoorzitter Louise Fresco geeft Khan "een nieuwe dimensie aan de culinaire cultuur", en is ze "een voorvechtster van sociale rechtvaardigheid in en buiten de keuken".
Khan noemt het neerkijken op eten uit migrantenkeukens "pure xenofobie"
De Indiaas-Britse Asma Khan kwam in 1991 naar Groot-Brittannië en ging daar rechten studeren en vervolgens promoveren. Een geïsoleerd en eenzaam bestaan, waar ze zich doorheen sloeg door met de vrouwen die ze op het schoolplein ontmoette, thuis te gaan koken tegen de heimwee. "Fantastische vrouwen, die zich net zo voelden als ik," zegt Kahn tegen Nell Westerlaken in de Volkskrant. Het werd een Indiase supperclub. "Gasten werden emotioneel als ze het voedsel proefden van de plek die ze hadden verlaten. In elk land, in elke cultuur wordt in thuiskeukens met veel liefde en geduld eten bereid, het soort eten dat je meteen herkent en dat je weer naar huis brengt."
Gerechten gemaakt door migrantenvrouwen, die van hun moeders geleerd hebben "hoe het geluid van mosterdzaad klinkt als het gaat springen in een hete pan. Hoe je de geur van uien herkent als ze gaan karamelliseren. Het rokerige aroma van mosterdolie dat zegt: nu moet de pan van het vuur." Op de supperclub volgde een pop-uprestaurant en daarna Khans huidige restaurant Darjeeling Express. Met in de keuken haar schoolplein-nanny's en andere migrantenvrouwen. Want, zegt Khan, "vrouwen in Zuid-Azië, en niet alleen daar, zijn de koninginnen in de keuken thuis. Maar loop een prestigieus restaurant binnen en er komt nauwelijks een vrouw aan te pas. De heersende opvatting is dat homefood, het eten dat de vrouwen en de moeders maken, niet verfijnd genoeg is." Dat was een wake-up call voor Khan. Zij wil het traditionele patriarchaat in de keuken doorbreken. "Vrouwelijke koks worden ondergewaardeerd en onderbetaald."
Niet alleen op het gebied van gendergelijkheid in de keuken weert Khan zich, ze ijvert ook tegen sociale onrechtvaardigheid en ecologische aspecten van ons voedselsysteem. "Voedsel is politiek", zegt ze en als jurist is 'food justice' voor haar gesneden koek. Waarom meent het Westen 'recht' te hebben op alle soorten voedsel, overal vandaan, op elk moment"? Zonder bewustzijn en respect voor de kleine boeren die hun water ingepikt zien worden door de grote jongens, voor de onderbetaalde fruitplukkers of ecologische voetafdruk van verse zomergroenten op de kerstdis?
Khan noemt het neerkijken op eten uit migrantenkeukens "pure xenofobie". Je haalt een broodje shoarma bij een 'tentje', gaat lekker pittig eten als rechtvaardiging om liters bier te bestellen en dronken te worden. "In de beleving van veel Europeanen moet Indiaas eten goedkoop en vrolijk zijn. "Het mag niet duur zijn, zoals Japanse sushi of andere gerechten uit landen die worden gezien als beschaafd. En voedsel is deel van ons dna, van onze cultuur. Als jij niet veel wil betalen voor de gerechten die ik voor jou maak, en ze alleen goed genoeg vindt om een kater mee weg te spoelen, dan heb je er geen respect voor. Dan zie je ook mij niet als gelijkwaardig."
De Johannes van Dam-prijs is de internationale oeuvreprijs van museum en kennisinstituut Allard Pierson en de Stichting Gastronomische Bibliotheek, genoemd naar de fameuze culinair journalist en restaurantcriticus Johannes van Dam.
Gerechten gemaakt door migrantenvrouwen, die van hun moeders geleerd hebben "hoe het geluid van mosterdzaad klinkt als het gaat springen in een hete pan. Hoe je de geur van uien herkent als ze gaan karamelliseren. Het rokerige aroma van mosterdolie dat zegt: nu moet de pan van het vuur." Op de supperclub volgde een pop-uprestaurant en daarna Khans huidige restaurant Darjeeling Express. Met in de keuken haar schoolplein-nanny's en andere migrantenvrouwen. Want, zegt Khan, "vrouwen in Zuid-Azië, en niet alleen daar, zijn de koninginnen in de keuken thuis. Maar loop een prestigieus restaurant binnen en er komt nauwelijks een vrouw aan te pas. De heersende opvatting is dat homefood, het eten dat de vrouwen en de moeders maken, niet verfijnd genoeg is." Dat was een wake-up call voor Khan. Zij wil het traditionele patriarchaat in de keuken doorbreken. "Vrouwelijke koks worden ondergewaardeerd en onderbetaald."
Niet alleen op het gebied van gendergelijkheid in de keuken weert Khan zich, ze ijvert ook tegen sociale onrechtvaardigheid en ecologische aspecten van ons voedselsysteem. "Voedsel is politiek", zegt ze en als jurist is 'food justice' voor haar gesneden koek. Waarom meent het Westen 'recht' te hebben op alle soorten voedsel, overal vandaan, op elk moment"? Zonder bewustzijn en respect voor de kleine boeren die hun water ingepikt zien worden door de grote jongens, voor de onderbetaalde fruitplukkers of ecologische voetafdruk van verse zomergroenten op de kerstdis?
Khan noemt het neerkijken op eten uit migrantenkeukens "pure xenofobie". Je haalt een broodje shoarma bij een 'tentje', gaat lekker pittig eten als rechtvaardiging om liters bier te bestellen en dronken te worden. "In de beleving van veel Europeanen moet Indiaas eten goedkoop en vrolijk zijn. "Het mag niet duur zijn, zoals Japanse sushi of andere gerechten uit landen die worden gezien als beschaafd. En voedsel is deel van ons dna, van onze cultuur. Als jij niet veel wil betalen voor de gerechten die ik voor jou maak, en ze alleen goed genoeg vindt om een kater mee weg te spoelen, dan heb je er geen respect voor. Dan zie je ook mij niet als gelijkwaardig."
De Johannes van Dam-prijs is de internationale oeuvreprijs van museum en kennisinstituut Allard Pierson en de Stichting Gastronomische Bibliotheek, genoemd naar de fameuze culinair journalist en restaurantcriticus Johannes van Dam.