Op een zonnige zaterdagmiddag kruisten een aantal prominenten uit de voedingswereld de degens in Breukelen tijdens Foodlog Live. Dit alles naar aanleiding van het Foodlog-artikel ‘Bewerkt eten is gezonder dan je denkt en het is nog duurzamer ook’.
Vincenzo Fogliano, hoogleraar levensmiddelentechnologie aan de Wageningse Universiteit zegt hierin dat “De trendy gedachte dat alleen vers, onverwerkt en onverpakt voedsel gezond en duurzaam kan zijn”, hem een doorn in het oog is. “Al dat de hemel in geprezen verse en onverpakte voedsel kan in de nodige doe-het-zelf keukens ongezond en onduurzaam uitpakken.”
Hierover ontstond direct een flinke online-discussie, die midden tussen de perenbomen en een Foodlog-markt op het terrein van gastheer Schulp Vruchtensappen, een vervolg kreeg. Zonder Fogliano die in het buitenland zat, maar wel met Fogliano’s voorganger professor Tiny van Boekel, professor Harry Wichers en volksgezondheidsexpert professor Jaap Seidell. Wim Tilburgs bracht zijn mening en aanpak naar voren als voorzitter van Stichting Je leefstijl als Medicijn. Andere aanwezigen waren onder meer Robert Hoenselaar (Diëtist), Dennis Zeilstra (onderzoeker) en Patrick Feiner (Het Alzheimer Instituut). Dit onder de bevlogen leiding van Dick Veerman (Foodlog).
Volgens Tiny van Boekel is er in de online-discussie tussen hem en Jaap Seidell een misverstand ontstaan over ‘bewerkt voedsel’ versus ‘overbewerkt voedsel’. “Het bewerken van voedsel is goed om een aantal redenen”, licht Van Boekel toe. “De houdbaarheid van voedsel verbetert (denk aan gepasteuriseerde melk, brood, bier, wijn) en veel bewerkt voedsel behoort tot het dagelijks voedingspatroon.” Van Boekel vindt dat er geen onderscheid gemaakt moet worden op de productie van voedingsmiddelen maar op het voedingspatroon.
Seidell, die de definitie van de Braziliaanse voedingswetenschapper Carlos Monteiro1 aanhaalt, stelt dat ‘overbewerkt voedsel’ door de intensieve bewerking heel veel voedingsstoffen uit voedsel haalt en andere stoffen (zoals suiker, en bloem) toevoegt of bewerkt (bijvoorbeeld industriële transvetzuren), zodat er alleen nog sterk bewerkte, geraffineerde producten overblijven. “Extreme bewerking met toepassing van goedkope ingrediënten, zoals suiker, zetmeel en verschillende soorten vetten leidt tot ongezonde producten waarvan de herkomst niet meer te achterhalen is: voeding wordt vulling. Een actieve marketing, goedkoop, lekker en gemakkelijk stimuleert de verkoop. Tegelijkertijd weten we dat bijna alle welvaartsziekten te maken hebben met de overconsumptie van industrieel sterk bewerkt voedsel.”
Van Boekel reageert door te zeggen dat het de vraag is of je de technologie hiervoor verantwoordelijk moet houden. Hij is het ermee eens dat ‘overbewerkt voedsel’ zoals door Seidell gedefinieerd, beter niet of in zeer beperkte mate geconsumeerd zou moeten worden, maar denkt dat consumenten hierdoor ook een weerstand ontwikkelen tegen ander bewerkt voedsel dat wel belangrijk is in het dagelijks voedingspatroon. Wichers benadrukt dat door (te) ver gaande raffinage veel nuttige voedingsstoffen uit voedsel worden gehaald. Seidell: “het westers (en in toenemende mate ook het mondiale) voedingspatroon bestaat voor de meerderheid uit overbewerkt voedsel”. Van Boekel beaamt dat dit voor bepaalde bevolkingsgroepen het geval is maar ook dat er in principe beste een prima voedingsmiddelenpakket is samen te stellen uit het huidige aanbod.
Hiermee kan de gezamenlijke conclusie worden getrokken dat consumptie van alleen maar sterk geraffineerde producten mensen ziek maakt. Punt van discussie blijft wie verantwoordelijk moet worden gehouden voor het feit dat mensen er veel van eten. Vergaand terugdringen van dit voedsel is een belangrijke stap in het herstel van de gezondheid van verkeerd etende bevolkingsgroepen. Hierop is ook de leefstijlaanpak van Tilburgs gebaseerd, met klinkende resultaten.
Wie lost het op?
Veerman stelt een vraag: “Wie lost het probleem van verkeerde voedingskeuzes door consumenten op?” Feiner neemt een aanloop: “Vooral vanuit de Verenigde Staten is na de Tweede Wereldoorlog een enorme effectieve voedselcampagne gevoerd. De overschotten in de landbouw (tarwe en mais voorop) werden in allerlei producten gestopt en verkocht over de hele wereld. Dit had een enorme invloed op het voedingspatroon, met tal van gezondheidsproblemen tot gevolg. Delen van Azië zijn hier tot een aantal decennia geleden van gevrijwaard, alhoewel hun rijst- en noedelcultuur ook niet de aller gezondste is.”
Psycholoog Peter de Kuijer vraagt zich af hoe we de mensen mee krijgen die moeilijk bereikt worden? Seidell: “De diabetes type-2 patiënt vinden we vooral onder mensen met lagere inkomens. Gebrek aan geld, gekoppeld aan chronische stress en overmatig ongezond voedselaanbod zijn de belangrijkste achterliggende oorzaken van een ongezonde voedselkeuze.”
Tilburgs, die dagelijks vele diabeten begeleidt via Facebook, geeft hen het advies in de supermarkt de buitenste ring aan te houden, omdat het voedsel daar het minst geraffineerd is: “Mijn motto: eet wat recentelijk nog heeft geleefd”. “Maar de oude kaas en boter zijn toch allang dood?”, reageert Veerman relativerend. Tilburgs brengt ook een ander aspect in: “Het probleem met voeding zit hem in de hormoonrespons en moet ook daar worden opgelost. Calorieën zijn niet per definitie het probleem. De focus moet dus niet op calorieën liggen. Met (ongeraffineerde) broccoli krijg je samen met de calorieën ook nog allerlei nuttige stoffen binnen en daarom is het beter dan suikerwater met een smaakje. Daarnaast zijn er effecten op het microbioom en is er chronische laaggradige inflammatie (ontsteking).”
Zorgkosten doorberekenen
Tilburgs en Wichers opperen dat alle met een voedselproduct verbonden kosten, dus ook de door voeding veroorzaakte milieu- en zorgkosten, doorberekend moeten worden in producten die slecht zijn voor de gezondheid. Zo maak je zichtbaar dat het consumeren van bepaalde producten gezondheidsrisico’s met zich meebrengt en ontstaat er een fair verdienmodel.
Schoolkantines
Ook schoolkantines verkopen nog steeds veel ongezond voedsel, ondanks de torenhoge ambities van de overheid. Seidell: “Die wilde eerst in 2015 100% gezonde voeding, daarna in 2018 en nu wil men in 2025 50%. Een aflopende ambitie, terwijl deze juist omhoog moet. Het lukt niet om dit te veranderen door de ‘boterhamtrommeltjescultuur’”. Van Boekel herhaalt zijn eerdere opvatting “Het product als zodanig is niet het probleem, maar het consumentengedrag met verkeerde keuzes van producten.” Seidell: “Supermarkten moeten gezonde alternatieven aanbieden die scholieren wel eten.” Robert Hoenselaar: “Mensen hebben geen eerlijke keuze. Ongezond consumptiegedrag wordt ze opgedrongen door reclames en oneerlijke smaakconcurrentie tussen producten. Leg onbewerkte, ongezouten noten naast een zak chips. Aan de zak chips zijn allerlei ingrediënten toegevoegd die het lichaam prikkelen er zoveel mogelijk van te consumeren. Daarbij komt dat kinderen geen bewuste keuze kunnen maken. Ze leven in het hier en nu en kunnen moeilijk gezondheidseffecten op lange termijn inschatten. Een kind wil graag goed in de groep vallen en wat doe je als kinderen om jou heen koek eten terwijl jij een boterham mee naar school krijgt? Ook ouders voelen deze druk en willen niet dat hun kind gepest wordt door afwijkend eetgedrag. Een mogelijke oplossing kan het aanbieden van een schoollunch naar Frans model zijn. Hierbij verstrekt de school een maaltijd die kinderen hetzelfde aanbiedt. Dit kan als betuttelend worden gezien, de vraag is welke andere mogelijkheden er zijn die wel werken.
Terug naar de discussie ‘wie lost het op’. Seidell: “Niemand wil verantwoordelijkheid nemen, iedereen wijst naar elkaar. De industrie zegt het is een consumentenprobleem”. Wichers: “Dus moeten we naar de overheid kijken. Zij moet met regels komen en bijvoorbeeld belasting gaan heffen op ongezond voedsel, omdat gezondheidskosten tot uitdrukking moeten komen in de productprijs. In Engeland kennen ze bijvoorbeeld een belasting op frisdrank. Dit lijkt een positief effect te hebben.” Het prijsmechanisme werkt een beetje, het gaat natuurlijk ook om het aanleren van gezond gedrag. Daarom is het onderwijs belangrijk, waarbij kinderen op jonge leeftijd voedsellessen krijgen en zo onderscheid kunnen maken tussen gezond en ongezond voedsel en het verantwoord bereiden van voedsel. Zeilstra: “Er wordt nu geconcludeerd dat het een maatschappelijk probleem is van ongezonde voedingskeuzes. Daarbij wordt de verantwoordelijkheid vooral aan de consumentenkant gelegd. De technologie wordt gevrijwaard. Ook de producentenkant speelt een nadrukkelijke rol in de voedingskeuze. Bij veel mensen, inclusief producenten en voedseltechnologen, heerst namelijk het idee dat als je een voedingsmiddel bewerkt het resultaat ook eetbaar is. De praktijk laat zien dat er een grens is, waarna het resultaat steeds minder voedend wordt: voedseltechnologie kan niet onbeperkt worden toegepast.”
Veerman stelt dat er niet alleen sprake is van gewoontevorming bij de consument, maar ook bij de producent: “We hebben een samenleving laten ontstaan waarin een ongezond voedingspatroon als vanzelf de meest logische keuze is geworden.” Daarom is er een beter samenspel nodig in de hele keten, oppert Van Boekel. “De vraag is hoe je dit organiseert”. De overheid moet besluiten nemen in het belang van de consument. Zeilstra: “Ook de opleidingen van studenten die later bij de voedselindustrie werkzaam worden, kan op dit punt verbeterd worden. Laat de studenten zien dat er grenzen zijn aan het toepassen van technologie.” Meer ethiek naast maakbaarheid en winstmaximalisatie.
Ideeën tot verandering: denkrichtingen
1. Geen dure medicatie
Waar Van Boekel stelt dat de consument keuzes maakt, constateert Seidell dat de consument niet in staat is afgewogen keuzes te maken door marketing en industriebelangen. “De voedselproductie is uit handen gegeven: de voedselindustrie is afhankelijk van aandeelhouders die slechts geïnteresseerd zijn in winstmaximalisatie.” Tilburgs onderstreept dit: “De marketing speelt in op de suikerbehoefte van de consument. Ze bieden kant en klare, smakelijke producten aan: ‘ready to eat’”. Het gevolg hiervan is dat de kookvaardigheden niet ontwikkeld worden of verdwijnen en dat het bereiden van een maaltijd nauwelijks nog tijd mag kosten.
Seidell is nog steeds in gesprek met de overheid over het vrijmaken van budget voor preventie: “ondanks alle inspanningen blijft dit blijft steken op 1% van de totale zorgkosten”. Mensen aan de ‘onderkant’ voelen overheidsmaatregelen als straf. De gezondheidszorg moet in actie komen wanneer het fout gaat met hun gezondheid. Het is in dit verband interessant te onderzoeken of het schrappen van de solidariteit in de zorg een positieve invloed heeft op het leefpatroon van mensen. Het huidige zorgstelsel legitimeert ongezond gedrag.
Tilburgs: “Medicatie maakt verslaafd. Ik merk dat aan de cliënten die ik begeleid. Ze geloven aanvankelijk niet dat ze nog zonder hun kast vol pillen en spuiten kunnen. Wanneer ze binnen de Stichting Je leefstijl als Medicijn eenmaal kennismaken met het ketogeendieet kunnen ze in de meest gevallen na een paar dagen stoppen met de insulinemedicatie en vliegen de kilo’s er al snel af zonder de negatieve effecten van een crashdieet. Cliënten vertellen dat ze zich beter voelen, meer zelfvertrouwen hebben en meer controle ervaren over lichaam en geest. Ik geef ze soms letterlijk hun leven terug. Deze methode is dus veel effectiever, duurzamer en vele malen goedkoper dan de symptoombestrijding die het medisch circuit biedt.”
2. Ongelijkheden opheffen
Seidell zoekt de oplossing in het verkleinen van ongelijkheden in de samenleving. Mensen in achterstandswijken zijn bezig met het overleven van korttermijnproblemen (zoals armoede, stress, werk). “Door de gezondheidsproblemen die daardoor ontstaan zijn ze als het ware drenkelingen in de rivier. Maar de oorzaak is dat stroomopwaarts de bruggen kapot zijn waardoor ze telkens weer in de rivier vallen. Daarom moeten we bruggen repareren en zorgen dat symptoombestrijding plaats maakt voor effectieve preventieve maatregelen. We moeten ingrijpen zodat er minder gezondheidsverschillen ontstaan. Door minder armoede en meer relevante informatie geven we mensen een andere start. Gezondheidsbescherming is geen betutteling”, aldus Seidell. Tilburgs reageert: “Welvaartsziektes zijn systeemziektes”. In elk stadscentrum vind je in een straal van 200 meter meerdere snackpunten. Het wordt mensen veel te gemakkelijk gemaakt veel en ongezond hun maag te vullen. Maatregelen moeten zich dus ook op de obesogene omgeving richten.
3. Samenhangend overheidsbeleid
Seidell: “In de nieuwe landbouwplannen van minister Schouten komt het woord gezondheid niet voor. In gesprekken met het ministerie span ik mij in om gezondheid en duurzaamheid dezelfde kant van een medaille te laten zijn: zo winnen de samenleving en de burger.”
Seidell: “Het preventieakkoord zoals dat nu wordt gemaakt, is een verwaterd akkoord omdat dit mede wordt opgesteld met de industrie.”
4. Stem op politieke partijen die voeding serieus nemen
Seidell wijst erop dat slechts weinig politieke partijen bereid zijn radicaal te kiezen voor een ander voedselsysteem en een andere gezondheidszorg. Uiteindelijk krijgen de mensen dus wat ze kiezen, ze brengen een stem uit op partijen die een status quo willen en geen maatregelen nemen waarbij de industrie geen voordeel behaalt. Burgers moeten dus voor een andere politiek kiezen die het voedingsprobleem serieus aanpakt in het belang van de individuele mens en niet vanuit vooraf ingenomen posities waarbij onder meer de industrie ontzien wordt.
1. “Bewerkt voedsel is de kern van de wereldwijde gezondheidsproblematiek en bewustwording daarvan is een eerste stap naar een gezondere samenleving”, De restaurantkrant, Thijs Jacobs, 5 september 2018
Clemens Vollebergh is journalist en Secretaris van Stichting Je leefstijl als Medicijn.
Dit artikel afdrukken
Hierover ontstond direct een flinke online-discussie, die midden tussen de perenbomen en een Foodlog-markt op het terrein van gastheer Schulp Vruchtensappen, een vervolg kreeg. Zonder Fogliano die in het buitenland zat, maar wel met Fogliano’s voorganger professor Tiny van Boekel, professor Harry Wichers en volksgezondheidsexpert professor Jaap Seidell. Wim Tilburgs bracht zijn mening en aanpak naar voren als voorzitter van Stichting Je leefstijl als Medicijn. Andere aanwezigen waren onder meer Robert Hoenselaar (Diëtist), Dennis Zeilstra (onderzoeker) en Patrick Feiner (Het Alzheimer Instituut). Dit onder de bevlogen leiding van Dick Veerman (Foodlog).
Van Boekel vindt dat er geen onderscheid gemaakt moet worden op de productie van voedingsmiddelen maar op het voedingspatroon(Over)bewerkt voedsel
Volgens Tiny van Boekel is er in de online-discussie tussen hem en Jaap Seidell een misverstand ontstaan over ‘bewerkt voedsel’ versus ‘overbewerkt voedsel’. “Het bewerken van voedsel is goed om een aantal redenen”, licht Van Boekel toe. “De houdbaarheid van voedsel verbetert (denk aan gepasteuriseerde melk, brood, bier, wijn) en veel bewerkt voedsel behoort tot het dagelijks voedingspatroon.” Van Boekel vindt dat er geen onderscheid gemaakt moet worden op de productie van voedingsmiddelen maar op het voedingspatroon.
Seidell, die de definitie van de Braziliaanse voedingswetenschapper Carlos Monteiro1 aanhaalt, stelt dat ‘overbewerkt voedsel’ door de intensieve bewerking heel veel voedingsstoffen uit voedsel haalt en andere stoffen (zoals suiker, en bloem) toevoegt of bewerkt (bijvoorbeeld industriële transvetzuren), zodat er alleen nog sterk bewerkte, geraffineerde producten overblijven. “Extreme bewerking met toepassing van goedkope ingrediënten, zoals suiker, zetmeel en verschillende soorten vetten leidt tot ongezonde producten waarvan de herkomst niet meer te achterhalen is: voeding wordt vulling. Een actieve marketing, goedkoop, lekker en gemakkelijk stimuleert de verkoop. Tegelijkertijd weten we dat bijna alle welvaartsziekten te maken hebben met de overconsumptie van industrieel sterk bewerkt voedsel.”
Van Boekel reageert door te zeggen dat het de vraag is of je de technologie hiervoor verantwoordelijk moet houden. Hij is het ermee eens dat ‘overbewerkt voedsel’ zoals door Seidell gedefinieerd, beter niet of in zeer beperkte mate geconsumeerd zou moeten worden, maar denkt dat consumenten hierdoor ook een weerstand ontwikkelen tegen ander bewerkt voedsel dat wel belangrijk is in het dagelijks voedingspatroon. Wichers benadrukt dat door (te) ver gaande raffinage veel nuttige voedingsstoffen uit voedsel worden gehaald. Seidell: “het westers (en in toenemende mate ook het mondiale) voedingspatroon bestaat voor de meerderheid uit overbewerkt voedsel”. Van Boekel beaamt dat dit voor bepaalde bevolkingsgroepen het geval is maar ook dat er in principe beste een prima voedingsmiddelenpakket is samen te stellen uit het huidige aanbod.
Hiermee kan de gezamenlijke conclusie worden getrokken dat consumptie van alleen maar sterk geraffineerde producten mensen ziek maakt. Punt van discussie blijft wie verantwoordelijk moet worden gehouden voor het feit dat mensen er veel van eten. Vergaand terugdringen van dit voedsel is een belangrijke stap in het herstel van de gezondheid van verkeerd etende bevolkingsgroepen. Hierop is ook de leefstijlaanpak van Tilburgs gebaseerd, met klinkende resultaten.
Wie lost het op?
Veerman stelt een vraag: “Wie lost het probleem van verkeerde voedingskeuzes door consumenten op?” Feiner neemt een aanloop: “Vooral vanuit de Verenigde Staten is na de Tweede Wereldoorlog een enorme effectieve voedselcampagne gevoerd. De overschotten in de landbouw (tarwe en mais voorop) werden in allerlei producten gestopt en verkocht over de hele wereld. Dit had een enorme invloed op het voedingspatroon, met tal van gezondheidsproblemen tot gevolg. Delen van Azië zijn hier tot een aantal decennia geleden van gevrijwaard, alhoewel hun rijst- en noedelcultuur ook niet de aller gezondste is.”
Gebrek aan geld, gekoppeld aan chronische stress en overmatig ongezond voedselaanbod zijn de belangrijkste achterliggende oorzaken van een ongezonde voedselkeuzeDe moeilijk bereikbare groepen
Psycholoog Peter de Kuijer vraagt zich af hoe we de mensen mee krijgen die moeilijk bereikt worden? Seidell: “De diabetes type-2 patiënt vinden we vooral onder mensen met lagere inkomens. Gebrek aan geld, gekoppeld aan chronische stress en overmatig ongezond voedselaanbod zijn de belangrijkste achterliggende oorzaken van een ongezonde voedselkeuze.”
Tilburgs, die dagelijks vele diabeten begeleidt via Facebook, geeft hen het advies in de supermarkt de buitenste ring aan te houden, omdat het voedsel daar het minst geraffineerd is: “Mijn motto: eet wat recentelijk nog heeft geleefd”. “Maar de oude kaas en boter zijn toch allang dood?”, reageert Veerman relativerend. Tilburgs brengt ook een ander aspect in: “Het probleem met voeding zit hem in de hormoonrespons en moet ook daar worden opgelost. Calorieën zijn niet per definitie het probleem. De focus moet dus niet op calorieën liggen. Met (ongeraffineerde) broccoli krijg je samen met de calorieën ook nog allerlei nuttige stoffen binnen en daarom is het beter dan suikerwater met een smaakje. Daarnaast zijn er effecten op het microbioom en is er chronische laaggradige inflammatie (ontsteking).”
Zorgkosten doorberekenen
Tilburgs en Wichers opperen dat alle met een voedselproduct verbonden kosten, dus ook de door voeding veroorzaakte milieu- en zorgkosten, doorberekend moeten worden in producten die slecht zijn voor de gezondheid. Zo maak je zichtbaar dat het consumeren van bepaalde producten gezondheidsrisico’s met zich meebrengt en ontstaat er een fair verdienmodel.
Schoolkantines
Ook schoolkantines verkopen nog steeds veel ongezond voedsel, ondanks de torenhoge ambities van de overheid. Seidell: “Die wilde eerst in 2015 100% gezonde voeding, daarna in 2018 en nu wil men in 2025 50%. Een aflopende ambitie, terwijl deze juist omhoog moet. Het lukt niet om dit te veranderen door de ‘boterhamtrommeltjescultuur’”. Van Boekel herhaalt zijn eerdere opvatting “Het product als zodanig is niet het probleem, maar het consumentengedrag met verkeerde keuzes van producten.” Seidell: “Supermarkten moeten gezonde alternatieven aanbieden die scholieren wel eten.” Robert Hoenselaar: “Mensen hebben geen eerlijke keuze. Ongezond consumptiegedrag wordt ze opgedrongen door reclames en oneerlijke smaakconcurrentie tussen producten. Leg onbewerkte, ongezouten noten naast een zak chips. Aan de zak chips zijn allerlei ingrediënten toegevoegd die het lichaam prikkelen er zoveel mogelijk van te consumeren. Daarbij komt dat kinderen geen bewuste keuze kunnen maken. Ze leven in het hier en nu en kunnen moeilijk gezondheidseffecten op lange termijn inschatten. Een kind wil graag goed in de groep vallen en wat doe je als kinderen om jou heen koek eten terwijl jij een boterham mee naar school krijgt? Ook ouders voelen deze druk en willen niet dat hun kind gepest wordt door afwijkend eetgedrag. Een mogelijke oplossing kan het aanbieden van een schoollunch naar Frans model zijn. Hierbij verstrekt de school een maaltijd die kinderen hetzelfde aanbiedt. Dit kan als betuttelend worden gezien, de vraag is welke andere mogelijkheden er zijn die wel werken.
Niemand wil verantwoordelijkheid nemen, iedereen wijst naar elkaarIndustrie, overheid of consument?
Terug naar de discussie ‘wie lost het op’. Seidell: “Niemand wil verantwoordelijkheid nemen, iedereen wijst naar elkaar. De industrie zegt het is een consumentenprobleem”. Wichers: “Dus moeten we naar de overheid kijken. Zij moet met regels komen en bijvoorbeeld belasting gaan heffen op ongezond voedsel, omdat gezondheidskosten tot uitdrukking moeten komen in de productprijs. In Engeland kennen ze bijvoorbeeld een belasting op frisdrank. Dit lijkt een positief effect te hebben.” Het prijsmechanisme werkt een beetje, het gaat natuurlijk ook om het aanleren van gezond gedrag. Daarom is het onderwijs belangrijk, waarbij kinderen op jonge leeftijd voedsellessen krijgen en zo onderscheid kunnen maken tussen gezond en ongezond voedsel en het verantwoord bereiden van voedsel. Zeilstra: “Er wordt nu geconcludeerd dat het een maatschappelijk probleem is van ongezonde voedingskeuzes. Daarbij wordt de verantwoordelijkheid vooral aan de consumentenkant gelegd. De technologie wordt gevrijwaard. Ook de producentenkant speelt een nadrukkelijke rol in de voedingskeuze. Bij veel mensen, inclusief producenten en voedseltechnologen, heerst namelijk het idee dat als je een voedingsmiddel bewerkt het resultaat ook eetbaar is. De praktijk laat zien dat er een grens is, waarna het resultaat steeds minder voedend wordt: voedseltechnologie kan niet onbeperkt worden toegepast.”
Veerman stelt dat er niet alleen sprake is van gewoontevorming bij de consument, maar ook bij de producent: “We hebben een samenleving laten ontstaan waarin een ongezond voedingspatroon als vanzelf de meest logische keuze is geworden.” Daarom is er een beter samenspel nodig in de hele keten, oppert Van Boekel. “De vraag is hoe je dit organiseert”. De overheid moet besluiten nemen in het belang van de consument. Zeilstra: “Ook de opleidingen van studenten die later bij de voedselindustrie werkzaam worden, kan op dit punt verbeterd worden. Laat de studenten zien dat er grenzen zijn aan het toepassen van technologie.” Meer ethiek naast maakbaarheid en winstmaximalisatie.
Ideeën tot verandering: denkrichtingen
1. Geen dure medicatie
Waar Van Boekel stelt dat de consument keuzes maakt, constateert Seidell dat de consument niet in staat is afgewogen keuzes te maken door marketing en industriebelangen. “De voedselproductie is uit handen gegeven: de voedselindustrie is afhankelijk van aandeelhouders die slechts geïnteresseerd zijn in winstmaximalisatie.” Tilburgs onderstreept dit: “De marketing speelt in op de suikerbehoefte van de consument. Ze bieden kant en klare, smakelijke producten aan: ‘ready to eat’”. Het gevolg hiervan is dat de kookvaardigheden niet ontwikkeld worden of verdwijnen en dat het bereiden van een maaltijd nauwelijks nog tijd mag kosten.
Waar Van Boekel stelt dat de consument keuzes maakt, constateert Seidell dat de consument niet in staat is afgewogen keuzes te maken door marketing en industriebelangenTilburgs: “Waarom krijgen we het aantal diabetes type 2-patiënten niet omlaag? Waarom moeten er dagelijks bij mensen hun voeten worden afgezet vanwege deze leefstijlziekte? We weten wat de oplossing is, maar ons zorgsysteem blijft diabetes type 2 in stand houden.” Seidell onderschrijft het positieve effect van niet-medische interventies bij diabetes type 2: “dit heeft vooral te maken met de huidige medische praktijk waarbij diabetes als een ziekte wordt gezien waarbij de symptomen bestreden kunnen worden met medicatie”.
Seidell is nog steeds in gesprek met de overheid over het vrijmaken van budget voor preventie: “ondanks alle inspanningen blijft dit blijft steken op 1% van de totale zorgkosten”. Mensen aan de ‘onderkant’ voelen overheidsmaatregelen als straf. De gezondheidszorg moet in actie komen wanneer het fout gaat met hun gezondheid. Het is in dit verband interessant te onderzoeken of het schrappen van de solidariteit in de zorg een positieve invloed heeft op het leefpatroon van mensen. Het huidige zorgstelsel legitimeert ongezond gedrag.
Tilburgs: “Medicatie maakt verslaafd. Ik merk dat aan de cliënten die ik begeleid. Ze geloven aanvankelijk niet dat ze nog zonder hun kast vol pillen en spuiten kunnen. Wanneer ze binnen de Stichting Je leefstijl als Medicijn eenmaal kennismaken met het ketogeendieet kunnen ze in de meest gevallen na een paar dagen stoppen met de insulinemedicatie en vliegen de kilo’s er al snel af zonder de negatieve effecten van een crashdieet. Cliënten vertellen dat ze zich beter voelen, meer zelfvertrouwen hebben en meer controle ervaren over lichaam en geest. Ik geef ze soms letterlijk hun leven terug. Deze methode is dus veel effectiever, duurzamer en vele malen goedkoper dan de symptoombestrijding die het medisch circuit biedt.”
2. Ongelijkheden opheffen
Seidell zoekt de oplossing in het verkleinen van ongelijkheden in de samenleving. Mensen in achterstandswijken zijn bezig met het overleven van korttermijnproblemen (zoals armoede, stress, werk). “Door de gezondheidsproblemen die daardoor ontstaan zijn ze als het ware drenkelingen in de rivier. Maar de oorzaak is dat stroomopwaarts de bruggen kapot zijn waardoor ze telkens weer in de rivier vallen. Daarom moeten we bruggen repareren en zorgen dat symptoombestrijding plaats maakt voor effectieve preventieve maatregelen. We moeten ingrijpen zodat er minder gezondheidsverschillen ontstaan. Door minder armoede en meer relevante informatie geven we mensen een andere start. Gezondheidsbescherming is geen betutteling”, aldus Seidell. Tilburgs reageert: “Welvaartsziektes zijn systeemziektes”. In elk stadscentrum vind je in een straal van 200 meter meerdere snackpunten. Het wordt mensen veel te gemakkelijk gemaakt veel en ongezond hun maag te vullen. Maatregelen moeten zich dus ook op de obesogene omgeving richten.
3. Samenhangend overheidsbeleid
Seidell: “In de nieuwe landbouwplannen van minister Schouten komt het woord gezondheid niet voor. In gesprekken met het ministerie span ik mij in om gezondheid en duurzaamheid dezelfde kant van een medaille te laten zijn: zo winnen de samenleving en de burger.”
Seidell: “Het preventieakkoord zoals dat nu wordt gemaakt, is een verwaterd akkoord omdat dit mede wordt opgesteld met de industrie.”
4. Stem op politieke partijen die voeding serieus nemen
Seidell wijst erop dat slechts weinig politieke partijen bereid zijn radicaal te kiezen voor een ander voedselsysteem en een andere gezondheidszorg. Uiteindelijk krijgen de mensen dus wat ze kiezen, ze brengen een stem uit op partijen die een status quo willen en geen maatregelen nemen waarbij de industrie geen voordeel behaalt. Burgers moeten dus voor een andere politiek kiezen die het voedingsprobleem serieus aanpakt in het belang van de individuele mens en niet vanuit vooraf ingenomen posities waarbij onder meer de industrie ontzien wordt.
1. “Bewerkt voedsel is de kern van de wereldwijde gezondheidsproblematiek en bewustwording daarvan is een eerste stap naar een gezondere samenleving”, De restaurantkrant, Thijs Jacobs, 5 september 2018
Clemens Vollebergh is journalist en Secretaris van Stichting Je leefstijl als Medicijn.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
(Jammer dat we er niet bij konden zijn)
Zeilstra: “Er wordt nu geconcludeerd dat het een maatschappelijk probleem is van ongezonde voedingskeuzes. Daarbij wordt de verantwoordelijkheid vooral aan de consumentenkant gelegd. De technologie wordt gevrijwaard. etc. etc..
Klopt helemaal, Zeilstra. En noem naast technolgie ons economisch model er ook maar bij.
Breng het aanbod van granen, vlees en groente terug naar de basis die tot 60 jaar geleden gold.
En stop ook overproductie van diversiteit binnen soorten. We hebben tomaatvariatie nr 14 niet nodig. Het aanbod van soorten is veel te groot.
Overproductie is gelieerd aan overconsumptie.
Diab-2 is een probleem inherent aan ons economisch systeem. Het is daardoor ook een sociaaleconomisch ziektebeeld.
Consumenten worden in de topic hier en daar een beetje afgeschilderd als halve malloten, die niet beter weten en kunnen, en hulp van voeding-specialisten nodig hebben, maar.... consumenten bepalen niet het aanbod en de keus !
De oorzaak ligt vóór ze toe grijpen in een waanzinnig groot 'Uniklever-e.a.-gamma', waar iedereen aan blijft plakken.
En ik vraag me ook af, of deze problematiek uitsluitend bij voedingsdeskundigen thuis hoort...
Het complete commerciële gebeuren rond diab-2 van stichtingen, pharma van insuline tot metformine, adviseurs, boekenschrijfsters, zorgverzekeraars, etc. etc. behoort inmiddels tot het verdienmodel, waar patiënten en kwetsbaren identiek geëxploiteerd worden; het is een 'succesvolle' groeimarkt, waarin miljarden omgaan..
Voeding verschilt niet van de andere marktsegmenten. Van kleding, mobiliteit (auto's, electr. fietsen) tot de waanzin van internet en smartphones, is onze economie gebaseerd op exploitatie van burgers. Niet meer gebaseerd op de verantwoorde dienstbaarheid die vroeger een slager, een bakker en een schoenmaker en een fietsenmaker boden.
Ik zie dan ook geen verschil tussen Polman en Zuckerberg; beiden prediken integere dienstbaarheid; beiden exploiteren rigoureus consumenten voor hun stake/share-holders.
(Polman nam niet het initiatief tot 'duurzaam'heid', maar is een trendy marktvolger)
De vraag die gesteld mag worden:
Waar lag economisch het point of no return, dat achter ons ligt ?
Kun je onze economie nog wel herijken aan nieuwe normen die mondiaal voor verandering zorgen ? Langzaam sijpelen in diverse NRC artikelen sinds enkele weken analyses door, dat ons economisch model achterhaald is. En dat klopt ook.
Dat model, en niet vlees, boter, vet, suiker of olie is de oorzaak van klimaatverandering en Diab-2.
Diab2 is, deels bepaald door genetische aanleg en ouderdom, voor een zeer belangrijk deel het gevolg van een gedragspatroon, dat niet uitsluitend thuishoort in de voedingswereld.
Het hoort misschien wel meer in de wereld van psychotherapie en psychiatrie, wanneer zelfcorrectie om sociale, financiële of andere redenen te moeilijk blijkt.
Diab2 blijkt uit cijfers een sociale ziekte, met als oorzaak een ziek consumptiepatroon.
Dat los je niet op met calorieën tellen of een dieet, maar de aanpak van de oorzaken die leidden tot een verkeerd gedragspatroon, waartoe, niet noodzakelijkerwijs, maar heel dikwijls, ook schulden, scheiding, en maatschappelijk ongenoegen behoren.
Mee eens Hans, het economisch model is een belangrijke component van het probleem. Het werd in de discussie door meerdere mensen ook expliciet genoemd.
Dat economisch model speelt werkelijk op allerlei fronten. Het begint bij overheden die denken dat 'de markt' wel zal zorgen dat voedsel niet alleen betaalbaar is, maar ook aan andere eisen tegemoet komt, zoals dat het gezond en minimaal milieubelastend is. Maar dat blijkt al decennia een illusie. Dan is er nog een markt die zich voedt met de slachtoffers, degenen die ziek zijn geworden. Boeken, therapieën, behandelingen, pillen, etc. Niet in de laatste plaats is er de gewone mens, die in veel gevallen gewoon 'consument' genoemd wordt. Deze consument is ook volkomen gewend dat hij/zij alles waar ie behoefte aan denkt te hebben kan aanschaffen. Dat leidt zo ongeveer tot de gedachte dat zelfs problemen t.g.v. ziekte op te lossen zijn door een product of dienst te kopen.
Het probleem is dat het geloof in dit systeem zo diep geworteld is, dat maar weinig mensen er over nadenken om er aan te twijfelen. Tuurlijk, genoeg mensen zijn het gedrag van sommige multinationals echt wel beu, maar zelfs veel van deze veel kritische groep bestellen even zo makkelijk spullen op Alibaba, of kiezen voor kleren die voor die prijs onmogelijk eerlijk kunnen zijn gemaakt.
Punt is dat alles wordt uitgedrukt in dit ene economische model. De mogelijke oplossing voor ongezonde voeding ook, want een veel genoemde denkrichting is dat gezonde voeding een verdienmodel moet krijgen. Of dat kosten van ongezondheid doorberekend moeten worden. Misschien werkt dat, maar tegelijkertijd blijft het denken binnen een systeem dat zelf mede oorzaak is van het probleem. Is dat nou slim, of dweilen met de kraan open? Anders gezegd, moeten we de oplossing binnen het bestaande systeem zoeken, of komen pas echt ergens als we buiten de gangbare kaders treden?
Mooie analyses. En iedereen was het er zaterdag wel over eens. We kennen de oorzaken: de mens kiest voor gemak en we weten dat het economische model gebaseerd is om aan die behoefte te voorzien.
En nog steeds weten we niet goed wat de oplossing is:
Nieuwe economisch systeem?
Nieuwe spijswetten?
En we weten al helemaal niet hoe we daar komen. We moeten van de huidige economische religie af.
Allemaal Partij van de Dieren stemmen? (Die zijn dan weer anders religieus)
Sander #3 en
Dennis #2
Economische revoluties zij de meest pijnlijke. Veel sociale revoluties werden door voedseltekorten geboren uit honger en slechte levensomstandigheden. Waar toen welzijn primair bepaald werd door voldoende consumptiemogelijkheden van eerste levensbehoeften, is er nu het economische groeimodel voor over- en onnodige productie met ecologisch destructieve gevolgen in combinatie met een verslavende overconsumptie. Dat versneld omturnen is extreem comlex.
Vandaar de ecologsche lapjes voor het bloeden strategie, die in veel gevallen eerder faciliteert dan bestrijdt.
Zonder de soberheid van een te schrale eenzijdige keuken, kunnen de voedingsafdelingen van onze supermarkten, niet één uitgezonderd, qua keuzemogelijkheid met zeker 80 procent teruggebracht worden. Maar kan dat politiek nog ?
Politiek Den Haag’ faciliteert de grootste voeding- en energie-multinational ’omdat dat goed voor onze (groei)-economie is’, en juicht bij elke tiende procent gestegen consumentenvertrouwen, dat vorm moet blijven geven om dat groeimodel aan te jagen.
Te marxistisch benaderd ?
Zal wel, in zoverre dat een nieuwe revolutie niet meer om het consumeren van voedsel (letterlijk en geestelijk) zal gaan, maar om een verantwoord consumeren in respect met een aarde die nu van economische oververhitting gloeit tot letterlijk diep in de kosmos.
De fout die in het groene kamp gemaakt wordt, is dat een groene revolutie op voedingsgebied (wel qua energie) niet technisch innovatief evolutionair kan zijn.
Wel terug naar agrarische kleinschaligheid en animistische bezieling van beesten, en dat met weerzin tegen niet-biologische en genetisch gemodificeerde gewassen en dieren, is terug naar een tijd, die met die van de toekomst haaks staat op de logistieke noodzaak om komende massa’s (waarvan de groei net zo onbeheersbaar zal zijn deze eeuw als de opwarming) verantwoord van voeding te voorzien.
Niet vet, suiker, vlees zijn ‘schuldig’. Ook gas en olie niet. Ze zijn dus geen oorzaak. Een overgang naar een gezondere wereld vraagt daarom op dit moment meest primair boven alles om een update van onze economische principes, gekoppeld aan een verdere innovatie, die niet beheerst meer worden door ongecontroleerde groei-, zelfverrijking- en verdienmodellen.
Maar de vraag wordt, of dat inderdaad nog kan..
De mondiale golf van socialistische (> sociale) revoluties in de vorige eeuw, die allen vastliepen op China na, doen wel vermoeden van wel. Dat liberale en democratische modellen onder druk komen, is evident.
Er is echter een cruciaal verschil met ons en de revolutionairen van toen.
Die van toen hadden lege magen en hunkerden naar zelfontplooiing.
Die van nu zijn te vet, lijden aan Diab-2, zijn massaal 24/7 infantiel verslaafd aan hedonistische pseudo-communicatie; lezen niet meer, zijn minder te porren voor intelectuele zelfverheffing en…
…ontberen de noodzakelijke drang samen met de aarde te overleven.
In de tekst staat: Psycholoog Peter de Kuijer vraagt zich af hoe we de mensen mee krijgen die moeilijk bereikt worden?
Dat is lastig, ik kom daarmee eigenlijk op een 5e punt die wellicht bij 4 zou passen(het stemmen op de partijen die voeding belangrijk vinden), want het zal zeker niet helpen als BTW op groente en fruit hoog zal worden en blijven. Die groepen die minder te besteden hebben kopen dna nog steeds liever 3 xl pizza's voor 5 euro, soms zijn ze nog goedkoper......dan dat ze voor datzelfde bedrag maar 1 keer kunnen eten(groente, aardappels en stukje vlees kijk ik dan naar). Soms redden ze het daar niet eens mee als het om een gezin van 4 personen gaat. Men kijkt naar makkelijk, lekker en vooral ook prijs en wat goedkoop aangeboden wordt, goedkoper dan het echte eten, dat wordt nu eenmaal sneller gekocht.
Het stunten met al dat overbewerkt voedsel wat een maandenlange, soms zelfs een paar jaar, plankwaarde heeft moet gewoon verboden worden. Maak dat duurder en geen aanbiedingen meer, maar dan wel echt eten, ook als het licht bewerkt is, gesneden groente of in blik/pot of diepvries, melk, brood, boter, de gewone normale dingen die onze opa's en oma's ook aten, goedkoper, dus lagere BTW, zodat het toegankelijker wordt voor iedereen.
Ook de lichtere bewerkte kant en klaar maaltijden mogen wat mij betreft in die categorie. Er zijn tegenwoordig nl hele goede te verkrijgen die absoluut niet lang in de koelkast houdbaar zijn, hoe korter houdbaar hoe minder rommel erin (kan) zitten. Want er is ook een grote groep mensen die niet meer zelf kunnen koken, zoals mijn vader, die hebben echt wel baat bij dergelijke maaltijden.