In haar NRC-column ergert Rosanne Hertzberger zich aan de introductie van de zaadvaste puntpaprika's in biologische winkels. 'Zaadvaste' gewassen vergelijkt ze met een oldtimer. Zo'n oude auto heeft karakter en is leuk als hobby, maar ongeschikt voor modern dagelijks gebruik. Geef haar maar een in een laboratorium in elkaar gezet plantenras dat alle gunstige eigenschappen heeft die een boer zou wensen. Er is geen reden om je te behelpen met minder. Gelukkig eten we, zegt Hertzberger, "reageerbuisgewassen". Zo’n vijftig jaar deden boeren de zaadvaste gewassen ("zaaien, oogsten en zaaien") de deur uit. "Niet geheel toevallig tegelijk met de grote hongersnoden", schrijft de columnist.
NRC - Redirecting...
Lees ook
- 0 Milieucommissie EP stemt vóór soepelere regels gentechniek 25 jan 2024
- Piggy Sooy, vleeseiwitten met een plant als draagmoeder 3 sep 2023
- ‘Voor je het weet is alles gecrisperd’ 6 jul 2023
-
2
+Zaadveredelaars in Noord-Holland wachten op Europese toestemming voor knippen in DNA 10 nov 2017
-
0
+Anti-Monsantomars tegen gentech in het algemeen 22 mei 2017
- 0 China kiest voor transgene soja 15 aug 2016
-
10
+‘Politiek moet grenzen biotechnologische toepassingen bepalen’ 16 jun 2016
- 0 Duitse landbouwminister: ‘groene gentech hebben we niet nodig’ 22 feb 2014
- 0 Fransen wijzen EU besluit gentech mais af 18 feb 2014
- 4 Hoe verkoop je gentech als ‘100% natuurlijk’? 14 feb 2014
Hertzberger schrijft verfrissend en het is leuk hoe ze laat zien dat publieke perceptie en boerenfeiten in de landbouw nogal uiteenlopen. Maar haar conclusie is kort door de bocht. Ik heb 8 tegenargumenten tegen haar conclusie dat een experiment met zaadvaste rassen een regressief gevaar is:
Argument 1: Het is absurd om de voedselzekerheid van de wereld op te hangen aan 1 klein zaadvast experiment, in een tsunami van hybridisering, gentech en patenten. De afgelopen 50 jaar volgt de hele westerse zadenindustrie dezelfde aanpak. Vergelijk het met 1000 walvissen die dezelfde kant op zwemmen. Met dit zaadvaste project is er ineens 1 walvisje dat eigenwijs de andere kant op zwemt, omdat hij geen 100% vertrouwen heeft in de koers van de 1000. Het walvisje is bang dat die 1000 walvissen allemaal naar hetzelfde strand zwemmen, waar ze nooit meer wegkomen. Misschien is dat onterecht...maar voor het overleven van walvissen in het algemeen is het heel verstandig als minstens 1 walvisje, of beter nog 10 of 50, een andere richting proberen. Dan liggen ze straks in elk geval niet allemaal op hetzelfde strand naar adem te happen.
Argument 2: Zaadvaste rassen zijn productief genoeg om er succesvol en winstgevend landbouw mee te bedrijven. Om te zeggen dat we met zaadvaste puntpaprika's teruggaan naar de middeleeuwen, is een tikje overdreven. De rassen in het Eosta/Estafette/LBI-project zijn ca 30 jaar geleden veredeld. Sommige doen het uitstekend, en als ze de afgelopen 30 jaar doorveredeld waren, zouden ze het wellicht nog beter doen. Ze hebben niet het heterosis effect van hybride zaden, maar daar staat tegenover dat ze van generatie op generatie weer te gebruiken zijn. 90% van alle landbouw ter wereld geschiedt nog met zaadvaste rassen, ondanks het feit dat hybride rassen al decennia bestaan. In ontwikkelingslanden zouden ze er dus enorm mee gebaat zijn als ze konden werken met bétere zaadvaste rassen. Arme boeren in zulke landen zijn gebaat met landbouw die steunt op kennis en arbeid en niet te veel kapitaal vraagt. Overigens zit de bottleneck in de productie voor arme Afrikaanse boeren niet bij de zaden, maar bij de kwaliteit van de grond, dus de bemesting en het bodemleven, zoals Henk Breman afgelopen jaar in de Rode Hoed betoogde.
Argument 3: Zaadvaste rassen zijn regionaal te optimaliseren, bieden meer openingen voor genetische diversiteit. Voor hybride zaden, al dan niet gentech, geldt: one size fits all. Ze zijn overal exact hetzelfde en vragen overal om exact dezelfde teeltomstandigheden, zelfde bemestingsregime, waterregime, etc. Ze zijn ontwikkeld voor supermarkten: d.w.z. gekweekt op uniformiteit, bewaarbaarheid, een mooi uiterlijk; niet op smaak en al helemaal niet op voedingskwaliteit. De uniformiteit zit niet alleen in de opbrengst, maar ook in de landbouwaanpak. In derdewereldlanden mislukken de hypermoderne zaden vaak doordat ze te specifieke teeltomstandigheden vragen, dus een zeer strak agrochemisch regime.
Argument 4: Zaadvaste rassen passen beter bij de biologische aanpak. Hybride rassen, al dan niet gentech, zijn de afgelopen decennia vooral veredeld met het oog op chemische landbouw; vele zijn blessuregevoelige topsporters, die deze topprestaties alleen maar kunnen leveren als ze overeind gehouden worden met pesticiden, kunstmest en andere doping. In de praktijk zijn die hybride zaden vaak niet optimaal voor biologische teelt. Je zou hybride zaden kunnen ontwikkelen speciaal voor de bio teelt, maar dat is als nichemarkt niet lucratief genoeg. Daarom koopt Monsanto wereldwijd zaadbedrijven op en heft de bio afdeling als eerste op; in Nederland deed ze dat bij De Ruiter.
Argument 5: Teelt met zaadvaste rassen betekent een levende zadenbank. De opkomst van industrieel veredelde zaden is gepaard gegaan met een enorme verarming van de agrobiodiversiteit. Het aantal rassen graan, aardappelen, etc, is gedecimeerd in de afgelopen eeuw. Door weer zaadvaste rassen te introduceren, breng je een tikkeltje biodiversiteit terug. Biodiversiteit betekent weerbaarheid. In een wereld met een veranderend klimaat heb je die weerbaarheid nodig. Een levende zadenbank heeft een grote meerwaarde tov zadenkluizen, omdat er sprake is van een doorgaande evolutie.
Argument 6: Zaadvaste rassen zorgen voor meer diversiteit in veredelingsaanpak. De opkomst van industrieel veredelde zaden is gepaard gegaan met een enorme consolidatie van de zadensector. Het meest dubieuze deel van de zadensector is primair gedreven door anonieme aandeelhoudersbelangen, wat leidt tot perverse incentives, niet tot de missie om de honger uit de wereld te helpen. Zaadvaste rassen onttrekken zich aan dit bijna-monopolie.
Argument 7: Zaadvaste rassen zorgen voor meer voedselkwaliteit. De moderne zaden leveren weliswaar een uniforme en hoge productie, maar ook een gigantische productie van uniform bulkvoedsel met een hoge calorische inhoud en minimale voedingswaarde; al die lege calorieën worden met marketing en subsidie in de westerse bevolking gepropt. Het is goedkoop, maar het heeft geen natuurlijke, intrinsieke kwaliteit. Het gevolg is een breed palet aan welvaartsziektes, obesitas, diabetes, etc. De wereld heeft niet alleen veel voedsel nodig, maar ook voedsel met kwaliteit en variatie. Daar kunnen zaadvaste rassen aanzienlijk aan bijdragen.
Argument 8: De teelt met zaadvaste rassen is een tegenstem tegen de patenten op natuurlijke eigenschappen van planten. Op dit moment lopen er 1000 EU-aanvragen van patenten op natuurlijke eigenschappen van landbouwgewassen. Het is gevaarlijk als de reproductie van nuttige natuurlijke eigenschappen, die van belang zijn voor de voedselzekerheid van de mensheid, exclusief eigendom worden van bedrijven die uitsluitend door aandeelhoudersbelangen worden gedreven. Teelt met zaadvaste rassen onttrekt zich aan dit mechanisme en geeft een stukje autonomie terug aan de natuur en aan de boer.
Bert, wat versta jij onder 'plantintegriteit'? Ik denk dat weinig gewassen die wij eten nog 'integer' zijn op de manier waarop God/ de Natuur ze geschapen heeft/ze heeft laten evolueren. We hebben ze gemanipuleerd naar onze behoeften en wensen.
Ik zou zeggen: zaadvastheid appeleert ook aan een behoefte. Herzberger vraagt zich af of we die behoefte moeten willen veralgemeniseren of maar beter privaat kunnen houden.
Biodiversiteit is in alle opzichten relevant, ook als ' voorzorgsbeginsel' om de landbouw robuust te houden. Dat betekent ook dat de productie van zaden niet bij een paar bedrijven mag komen te liggen. Verder is het natuurlijk onzin dat je met zaadvaste rassen terug gaat naar de Middeleeuwen. We zijn als mensheid nog maar een relatief korte tijd aan het 'knutselen' met het leven en ook zaadvaste rassen worden veredeld. De 'nieuwste' methodes zoeken naar zelfgewilde uitkomsten, waar zaadvaste rassen ook onvoorziene nieuwe uitkomsten kunnen opleveren. Het is mooi dat er boeren en winkelketens zijn die soms vanwege ethische uitgangspunten (integriteit van planten) soms vanuit nieuwsgierigheid en behoefte aan eigenrichting en zelfstandigheid (eigen zaad) andere paden bewandelen. De weg van Monsanto en co is al meerdere malen een doodlopende gebleken.
Mooie van zaadvaste rassen is dat je er heerlijk mee kan hybridizeren. Als klein pubertje mocht ik graag heirloom tomaten mixen tot F1. Zit soms erg leuk materiaal tussen! De Bioteler als hybride veredelaar aan de slag (in het zaadvaste netwerk)? :D