Sinds 1 januari 2015 is in de EU regelgeving van kracht tegen invasieve soorten. Op 13 juli verscheen de eerste officiële 'Unielijst'. Omdat het Nederlandse 'beheersplan' nog niet klaar is, geldt vanaf 3 augustus een verbod op het bezit van, de handel in en visserij op rivierkreeftjes. Binnenvisser en zoetwaterschaaldierenhandelaar André Blokland zegt dan ook: "Ik ga maar met pensioen".
Op deze eerste Unielijst staan 37 dier- en plantsoorten die binnen de EU onder een strikt 'uitsterf en uitroeiingsregime' vallen. De lijst maakt onderdeel uit van verordening 1143/2014, die bepaalt dat het bezit, kopen, verkopen, fokken, kweken, transporteren, importeren en exporteren van de soorten op de lijst verboden is. Voor iedereen, van particulieren en bedrijven tot dierentuinen, opvangcentra en hortussen.
Rivierkreeften en wolhandkrab
Op de lijst: de Californische rivierkreeft (Pacifastacus leniusculus), Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft (Orconectus virilis), Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft (Orconectus limosus), Marmerkreeft (Procambarus fallax f. virginalis.) en Rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii), die 's zomers 90% van de vangsten uitmaakt. Ook de Chinese wolhandkrab (Eriocheir sinensis) komt er op voor.
Beheersplan nog niet klaar
Omdat het een Europese verordening betreft, gaan de regels 20 dagen na publicatie, dus per 3 augustus a.s. in zonder dat opname in nationale regelgeving nodig is. Wil een land iets anders, dan kan het een beheersplan opstellen. Dat wilde Nederland ook wel. Toen duidelijk werd dat de invulling van de regeling er aan zou komen, ging begin dit jaar een werkgroep onder leiding van Economische Zaken dan ook aan de slag. Ze zijn alleen ingehaald door de realiteit: het beheersplan is nog niet klaar. Volgens André Blokland betekent dat dat hij zijn fuiken en korven wel aan de wilgen kan hangen.
'Top spartelkwaliteit'
André Blokland is de voortrekker van de rivierkreeftjesvisserij in Nederland. Hij maakt zich al enkele jaren sterk om samen met andere binnenvissers op rivierkreeftjes te vissen en de beestjes - levend - in 'top spartelkwaliteit' aan de groothandel en restaurants aan te leveren. Verreweg de meeste rivierkreeftjes die wij in Nederland eten, en zeker die in de supermarkten te koop zijn, komen uit China. Dat is Blokland een doorn in het oog.
'Swamps of the Netherlands'
Blokland heeft van de handel in zoetwaterschaaldieren zijn hoofdactiviteit gemaakt. Hij ziet in het Groene Hart, waar al die rode, geknobbelde, gestreepte en gevlekte rivierkreeftjes welig tieren, de 'swamps of the Netherlands', naar het voorbeeld van de Amerikaanse 'swamps' in het zuidoosten van de VS waar je niemand een groter genoegen kunt doen dan hem of haar uit te nodigen voor een 'Louisiana crawfish boil'. Daar gaat in de handel in rivierkreeftjes zeker $120 miljoen per jaar om en dat succes zou Blokland graag in de Nederlandse polder willen evenaren.
Maar sinds hij lucht kreeg van de Europese plannen, kan hij het niet meer over zijn hart verkrijgen zijn collega-vissers of handelaren nog te enthousiasmeren. Investeringen in de spartelverse delicatessen staan stil, geïnteresseerde kopers (uit China, natuurlijk) worden afgewimpeld. Want zolang Nederland geen beheersplan of beleid heeft, geldt vanaf 3 augustus een verbod.
Zijlijn
De afgelopen maanden spraken ambtenaren, rivierkreeftenexperts, de NVWA en visserij-vertegenwoordigers met elkaar. De handel was er niet bij. Dat steekt Blokland. Hij volgde de ontwikkelingen vanaf de zijlijn en met de nodige scepsis. Want wat nou, 'invasief'? "Bij mij en mijn relaties zijn ze juist erg geliefd en sommige genoemde soorten komen al meer dan 50 jaar in de EU voor. Ongewenst en invasief zijn beide termen die te onpas zijn gebruikt door.. wie?", vraagt Blokland veelbetekenend.
De conceptversies van het beheerplan baren hem zorgen. De rode draad is 'ontmoediging' voor de binnenvisser, zeg hij. "Mij is voorgehouden dat een verruiming van vangstmogelijkheden en zo de inzet gaat zijn. Het EU-verbod zou worden gecompenseerd door NL-beleid waarin visserij en benutting een prominente rol zou gaan krijgen." Maar in het laatste concept ziet hij dat niet terug. En dus is hij vanaf 3 augustus een 'illegale' visser. Van een gedoog- of overgangsperiode is geen sprake, dus kan eenieder hem bij de NVWA rapporteren of een proces aandoen. "Ik ga vanaf 3 augustus maar met pensioen", verzucht hij.
Commercieel bevissen is enige effectieve beheersmaatregel
Toch lijkt de soep minder heet gegeten te worden dan hij wordt opgediend. Ja, Blokland heeft op een aantal punten gelijk, zegt Ivo Roessink van het Wageningse milieu-onderzoeksinstituut Alterra en lid van de beleidsvoorbereidende groep. Op 3 augustus is het beheersplan niet rond. En dus geldt de strikte Unielijst. "Maar in de nieuwste conceptversie is wel degelijk een centrale rol voor de commerciële visserij op rivierkreeftjes weggelegd", volgens Roessink. Dat blijkt namelijk "de enige beheersmaatregel te zijn die effectief is om de exoot te bestrijden. Met bedrijven vallen bovendien afspraken te maken en is handhaving te regelen op een niveau dat voor particulieren onhaalbaar is."
En die overgangs- of gedoogperiode dan? Daar is inderdaad niet in voorzien, zegt ook Arjan Heinen, die namens netVISwerk, de belangenorganisatie Binnenvisserij en Kleinschalige Kustvisserij wel aan tafel zat. In de werkgroep is besproken dat de huidige vissers en restaurateurs zich geen zorgen hoeven te maken dat de NVWA of een rechter hun activiteiten 'illegaal' zullen verklaren. Als exploitatie de beste manier van bestrijding is, kan Blokland dus voorlopig nog niet met pensioen.
Het is wel de hoogste tijd dat de beleidsvoorbereiders hem dat persoonlijk duidelijk maken. Hoe is het immers mogelijk dat beleid dat op 3 augustus ingaat, nu nog met zoveel onduidelijkheid is omgeven voor de belangrijkste schakel in de keten? Ondanks herhaalde verzoeken daartoe, vertelt Heinen, heeft de NVWA nog steeds geen briefje gestuurd waarmee Blokland en de zijnen bij eventuele handhavingsperikelen kunnen aantonen dat de overheid aan vrijwarend beleid werkt. Hij speurt naar degenen binnen EZ en de NVWA die dat zouden kunnen doen. De hoofdrolspelers blijken namelijk op vakantie - tot 8 augustus.
Ik begrijp Blokland wel: hij is het vertrouwen in de overheid kwijt. Voor je het weet, grijpt de NVWA sinds kort hard in.
Dus overheid: doe even een telefoontje naar Blokland en bevestig in een mailtje of brief wat u in dat gesprek gaat zeggen.
Dit artikel afdrukken
Rivierkreeften en wolhandkrab
Op de lijst: de Californische rivierkreeft (Pacifastacus leniusculus), Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft (Orconectus virilis), Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft (Orconectus limosus), Marmerkreeft (Procambarus fallax f. virginalis.) en Rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii), die 's zomers 90% van de vangsten uitmaakt. Ook de Chinese wolhandkrab (Eriocheir sinensis) komt er op voor.
Beheersplan nog niet klaar
Omdat het een Europese verordening betreft, gaan de regels 20 dagen na publicatie, dus per 3 augustus a.s. in zonder dat opname in nationale regelgeving nodig is. Wil een land iets anders, dan kan het een beheersplan opstellen. Dat wilde Nederland ook wel. Toen duidelijk werd dat de invulling van de regeling er aan zou komen, ging begin dit jaar een werkgroep onder leiding van Economische Zaken dan ook aan de slag. Ze zijn alleen ingehaald door de realiteit: het beheersplan is nog niet klaar. Volgens André Blokland betekent dat dat hij zijn fuiken en korven wel aan de wilgen kan hangen.
'Top spartelkwaliteit'
André Blokland is de voortrekker van de rivierkreeftjesvisserij in Nederland. Hij maakt zich al enkele jaren sterk om samen met andere binnenvissers op rivierkreeftjes te vissen en de beestjes - levend - in 'top spartelkwaliteit' aan de groothandel en restaurants aan te leveren. Verreweg de meeste rivierkreeftjes die wij in Nederland eten, en zeker die in de supermarkten te koop zijn, komen uit China. Dat is Blokland een doorn in het oog.
'Swamps of the Netherlands'
Blokland heeft van de handel in zoetwaterschaaldieren zijn hoofdactiviteit gemaakt. Hij ziet in het Groene Hart, waar al die rode, geknobbelde, gestreepte en gevlekte rivierkreeftjes welig tieren, de 'swamps of the Netherlands', naar het voorbeeld van de Amerikaanse 'swamps' in het zuidoosten van de VS waar je niemand een groter genoegen kunt doen dan hem of haar uit te nodigen voor een 'Louisiana crawfish boil'. Daar gaat in de handel in rivierkreeftjes zeker $120 miljoen per jaar om en dat succes zou Blokland graag in de Nederlandse polder willen evenaren.
Maar sinds hij lucht kreeg van de Europese plannen, kan hij het niet meer over zijn hart verkrijgen zijn collega-vissers of handelaren nog te enthousiasmeren. Investeringen in de spartelverse delicatessen staan stil, geïnteresseerde kopers (uit China, natuurlijk) worden afgewimpeld. Want zolang Nederland geen beheersplan of beleid heeft, geldt vanaf 3 augustus een verbod.
Zijlijn
De afgelopen maanden spraken ambtenaren, rivierkreeftenexperts, de NVWA en visserij-vertegenwoordigers met elkaar. De handel was er niet bij. Dat steekt Blokland. Hij volgde de ontwikkelingen vanaf de zijlijn en met de nodige scepsis. Want wat nou, 'invasief'? "Bij mij en mijn relaties zijn ze juist erg geliefd en sommige genoemde soorten komen al meer dan 50 jaar in de EU voor. Ongewenst en invasief zijn beide termen die te onpas zijn gebruikt door.. wie?", vraagt Blokland veelbetekenend.
De conceptversies van het beheerplan baren hem zorgen. De rode draad is 'ontmoediging' voor de binnenvisser, zeg hij. "Mij is voorgehouden dat een verruiming van vangstmogelijkheden en zo de inzet gaat zijn. Het EU-verbod zou worden gecompenseerd door NL-beleid waarin visserij en benutting een prominente rol zou gaan krijgen." Maar in het laatste concept ziet hij dat niet terug. En dus is hij vanaf 3 augustus een 'illegale' visser. Van een gedoog- of overgangsperiode is geen sprake, dus kan eenieder hem bij de NVWA rapporteren of een proces aandoen. "Ik ga vanaf 3 augustus maar met pensioen", verzucht hij.
Commercieel bevissen is enige effectieve beheersmaatregel
Toch lijkt de soep minder heet gegeten te worden dan hij wordt opgediend. Ja, Blokland heeft op een aantal punten gelijk, zegt Ivo Roessink van het Wageningse milieu-onderzoeksinstituut Alterra en lid van de beleidsvoorbereidende groep. Op 3 augustus is het beheersplan niet rond. En dus geldt de strikte Unielijst. "Maar in de nieuwste conceptversie is wel degelijk een centrale rol voor de commerciële visserij op rivierkreeftjes weggelegd", volgens Roessink. Dat blijkt namelijk "de enige beheersmaatregel te zijn die effectief is om de exoot te bestrijden. Met bedrijven vallen bovendien afspraken te maken en is handhaving te regelen op een niveau dat voor particulieren onhaalbaar is."
En die overgangs- of gedoogperiode dan? Daar is inderdaad niet in voorzien, zegt ook Arjan Heinen, die namens netVISwerk, de belangenorganisatie Binnenvisserij en Kleinschalige Kustvisserij wel aan tafel zat. In de werkgroep is besproken dat de huidige vissers en restaurateurs zich geen zorgen hoeven te maken dat de NVWA of een rechter hun activiteiten 'illegaal' zullen verklaren. Als exploitatie de beste manier van bestrijding is, kan Blokland dus voorlopig nog niet met pensioen.
Het is wel de hoogste tijd dat de beleidsvoorbereiders hem dat persoonlijk duidelijk maken. Hoe is het immers mogelijk dat beleid dat op 3 augustus ingaat, nu nog met zoveel onduidelijkheid is omgeven voor de belangrijkste schakel in de keten? Ondanks herhaalde verzoeken daartoe, vertelt Heinen, heeft de NVWA nog steeds geen briefje gestuurd waarmee Blokland en de zijnen bij eventuele handhavingsperikelen kunnen aantonen dat de overheid aan vrijwarend beleid werkt. Hij speurt naar degenen binnen EZ en de NVWA die dat zouden kunnen doen. De hoofdrolspelers blijken namelijk op vakantie - tot 8 augustus.
Ik begrijp Blokland wel: hij is het vertrouwen in de overheid kwijt. Voor je het weet, grijpt de NVWA sinds kort hard in.
Dus overheid: doe even een telefoontje naar Blokland en bevestig in een mailtje of brief wat u in dat gesprek gaat zeggen.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Niet op Amerikaanse rivierkreeft in Europees water vissen, helpt niet ze te laten verdwijnen. Wel op ze vissen helpt ook niet. Ze zijn hier en ze blijven. En ze smaken nergens naar, dat is nog het ergst.
Ik snap Blokland's ergernis, maar zullen we eerst even vaststellen dat het een zegen is dat de EU een begin heeft gemaakt met een beleid ter beteugeling van invasieve exoten?
"Invasief" worden soorten uit andere werelddelen genoemd die met of zonder opzet zijn ingevoerd, zich sterk (kunnen) verspreiden en schade (kunnen) aanrichten. Dat kan zijn schade aan flora en fauna, het milieu, de economie of de volksgezondheid. Met de ingevoerde Amerikaanse soorten is al een parasiet ingevoerd die de inheemse rivierkreeft nagenoeg heeft uitgeroeid. Sommige soorten vreten vissen in sloten op of graven tunnels langs sloten waarin koeien hun poten kunnen breken, etc. De totale schade van alle invasieve exoten bij elkaar (van virussen en schimmels tot planten en dieren) is voor Nederland becijferd op 1 à 3 miljard euro per jaar. Niet niks dus.
Als zo'n soort zich nog niet heeft verspreid kun je proberen hem uit te roeien. Heeft hij zich wel verspreid dan kan beheersing door exploitatie een goede strategie zijn: van de nood een deugd maken. Dus Blokland heeft mijn zegen. Evenzo zijn de Belgen bijvoorbeeld muskusratten gaan eten.
Bio-invasies zijn fascinerende materie. Misschien mag ik even van de gelegenheid gebruik maken om de aandacht te vestigen op een boek dat ik samen met een andere bioloog en een medicus heb geschreven: Biological Globalisation, KNNV Publishing, Utrecht, 2007. Bij het schrijven van dit boek ben ik van de ene verbazing in de andere gevallen.
Er zijn twee invasieve soorten die mijn bezorgdheid baren, de nijlgans die alles en iedereen in zijn buurt verjaagt (eetbaar, er zijn al koks die ermee werken) en de Indische huiskraai, die zich al in heel wat streken buiten zijn thuisland met sukses ingeburgerd heeft en de nodige overlast bezorgt. Nijlgans: onbegonnen werk vrees ik, Indische kraai, zou nog kunnen lukken om hem eronder te krijgen! Die kreeftjes blijven gewoon uit China komen natuurlijk, gisteren prijkten er nog twee naast mijn zalm socket, zonder dat ik erom gevraagd had, leuk, grappig, lekker (al is Wouter K. dat niet met me eens). Mooi dat je hier aandacht aan besteedt Cecile, chapeau!
De Nijlgans krijgen we inderdaad niet meer weg, maar van de huiskraai is er slechts 1 populatie in heel Europa waarbij voortplanting is waargenomen: in Hoek van Holland. Die vogels zijn inmiddels op vier na weggevangen of afgeschoten. Overigens onder (volgens mij kortzichtig) protest van bewoners en de Partij voor de Dieren.
Daarnaast zijn enkele huiskraaien waargenomen in Rotterdam en in Rijswijk. Maar voor zover ik weet hebben die zich nog niet voortgeplant.
Weet je zeker dat die kreeftjes uit China kwamen, Dirk? Dan waren het waarschijnlijk Chinese wolhandkrabben. Die komen al ongeveer een eeuw voor in Nederland. En misschien smaken ze beter dan de Amerikaanse kreeftensoorten.
Wouter: Er was 2012 een aflevering Keuringsdienst van Waarde gewijd aan de rivierkreeftjes in Chinese binnenwateren gevangen voor export naar NL (en rest van Europa), dat kreeftje was daar ook pas sinds kort komen overwaaien, meen ik, dus ook invasive daar, maar uiteraard veel goedkoper om daar te vangen, te pellen, sorteren etc en naar ons over te vliegen, schijnt zelfs de locale Louisiana crawfish visserij tot nul gereduceerd te hebben (maar niet de consumptie, die bleef gelijk). Ik heb ooit een emmer rivierkreeftjes uit het Naivashameer, Kenia, gekocht en gekookt gegeten (met andere whites, Kenianen eten dat niet), maar weet niet of het daar om allochtoon of autochtoon kreeftje ging.