Een longread in De Groene Amsterdammer verklaart eindelijk waarom eethypes niet met wetenschap te weerleggen zijn. Moderne, geseculariseerde mensen blijven behoefte houden aan de strenge regels waar religie, totems en taboes en groepsidentiteiten in pre-moderne samenlevingen voor zorgden.
Arjen Lubachs uitzending over eetgoeroe's zette in Nederland een nieuwe toon in het denken over diëten, glutenvrijers, paleo's en broodmijders. Met zijn Schijf van Trijf, een boek met slechts blanco pagina's, maakte Lubach duidelijk dat hij een eerlijke charlatan wil zijn.
Waarom geloven mensen in dieetregels die wetenschappelijk gezien nonsens zijn? Sanne Bloemink ging voor De Groene te rade bij religiewetenschappers en historici. Haar belangrijkste bronnen van inspiratie zijn de Amerikaanse religiewetenschappers Alan Levinowitz en Benjamin Zeller, de Amerikaanse historica Helen Zoë Veit en de Duitse medisch antropoloog-filosoof Birgit Nemec.
Zij vertellen haar dat de diëten en voedselhypes waar mensen zich aan vastklampen als religieus mogen worden bestempeld. Ze voorzien namelijk in de functie die religie heeft: het bieden van houvast in een onzekere en onveilige wereld. Het heeft dan ook geen zin ongefundeerde eetregels - die pure religie zijn - wetenschappelijk te bestrijden.
Een veilig gevoel is een menselijke behoefte waar de moderne wereld en wetenschap onvoldoende in hebben kunnen voorzien. Wetenschappers die eetgeloven bestrijden kunnen zich maar beter realiseren dat ze gefaald hebben in het bieden van zeker- en veiligheid. Want juist daarom gaat onze menselijkheid de moderniteit te lijf met een nieuwe uiting van religie. Een heel lijfelijke zelfs. Voedsel stoppen we in onze mond en is het enige waar we zelfstandig controle over denken te hebben. Vandaar dat die uiting van de behoefte aan religie zich juist via voeding manifesteert. Zeller wijst op Freuds Totem en Taboe-idee als geschikte basis om de moderne voedselreligie te begrijpen. We willen bij groepen horen en ons daarin veilig kunnen voelen. Daar horen strenge regels bij die bepalend zijn voor niet zozeer wat je eet en wat niet, maar hoe je leeft en wie je bent. Een geloof is een vorm van samenleven onder soortgelijken.
Je eet dus niet veganistisch, maar bent het. Daar zit meteen ook het gevaar. We leven vermoedelijk vanuit meer religieuze houdingen dan ooit en creëren sneller en ongemerkter nieuwe geloven dan ooit tevoren. Dat vergroot ook de kans op godsdienstoorlogen meer dan ooit, zeker als wetenschappers die geloven menen te moeten bestrijden. Lubachs Schijf van Trijf kan - vanuit een godsdienstwetenschappelijke analyse - dan ook gelezen worden als een hopeloos pleidooi voor vrede. Feestjes tussen mensen die nu nog vrienden zijn, beginnen lastig te worden, merkte een Amerikaanse columnist al op. Omdat iedereen zijn regels strict maar anders trekt, raakt niemand het heerlijke eten en drinken aan dat gastheren en -vrouwen met veel moeite hebben uitgezocht. Zo vervreemden mensen zich weer snel van elkaar in de ooit zo succesvolle melting pot van de VS.
Birgit Nemec, de Europese gesprekspartner van reporter Bloemink, merkt iets op dat minstens zo belangrijk is voor een goed begrip van het antropologisch en sociologisch verklaarde foodisme als eigentijdse religie. Van een volksgezondheidsperspectief op voeding, zijn we overgestapt op individuele verantwoordelijkheid in de loop van de 20e eeuw. Overheden houden het individu verantwoordelijk voor zijn gezondheid en straffen en stigmatiseren het als het daar slecht mee omgaat. Die trend heeft de basis gelegd voor de zojuist gesignaleerde wederopstanding van religie onder grote groepen in de samenleving . Bloemink noteert het als volgt: Birgit Nemec ziet onze huidige dieetobsessies als het ‘einde van een lange ontwikkeling van voeding als preventief medicijn, een ontwikkeling die begon in het begin van de twintigste eeuw en die de nadruk steeds meer is gaan leggen op preventie van ziekte middels voeding’. De focus is daarbij gaan liggen op het individu in plaats van op de bevolking als geheel. ‘We hebben steeds meer technologie om ziektes in een vroeg stadium op te sporen en we horen steeds meer adviezen en leefregels voor een gezond leven. Sommigen noemen dit “de pathologisering van het dagelijks leven”. Mensen voelen een hoge druk om mee te doen aan het voorkomen van ziekte door voeding. Dieetregels zijn een essentieel onderdeel geworden van “zelf-optimalisatie” en “controle”.'
Om het allemaal kort samen te vatten: religion is back in town. Bestuurders en wetenschappers zouden er goed aan doen die wat meer te institutionaliseren. Maak maar weer echte geloofsgemeenschappen en wees niet bang voor ouderwets te worden versleten. De 12e eeuwse Arabische filosoof Averroës had daar al een oplossing voor. Naar het volk moet je communiceren als een volksmenner, charlatan of dominee, als je maar zorgt dat het wetenschappelijk klopt wat je mensen laat doen. Hij was de late - in eenzaam en onveilig individualisme ontspoorde - moderniteit ver vooruit.
Dit artikel afdrukken
Waarom geloven mensen in dieetregels die wetenschappelijk gezien nonsens zijn? Sanne Bloemink ging voor De Groene te rade bij religiewetenschappers en historici. Haar belangrijkste bronnen van inspiratie zijn de Amerikaanse religiewetenschappers Alan Levinowitz en Benjamin Zeller, de Amerikaanse historica Helen Zoë Veit en de Duitse medisch antropoloog-filosoof Birgit Nemec.
Onze menselijkheid gaat de moderniteit letterlijk te lijf met religieVeilig voelen
Zij vertellen haar dat de diëten en voedselhypes waar mensen zich aan vastklampen als religieus mogen worden bestempeld. Ze voorzien namelijk in de functie die religie heeft: het bieden van houvast in een onzekere en onveilige wereld. Het heeft dan ook geen zin ongefundeerde eetregels - die pure religie zijn - wetenschappelijk te bestrijden.
Een veilig gevoel is een menselijke behoefte waar de moderne wereld en wetenschap onvoldoende in hebben kunnen voorzien. Wetenschappers die eetgeloven bestrijden kunnen zich maar beter realiseren dat ze gefaald hebben in het bieden van zeker- en veiligheid. Want juist daarom gaat onze menselijkheid de moderniteit te lijf met een nieuwe uiting van religie. Een heel lijfelijke zelfs. Voedsel stoppen we in onze mond en is het enige waar we zelfstandig controle over denken te hebben. Vandaar dat die uiting van de behoefte aan religie zich juist via voeding manifesteert. Zeller wijst op Freuds Totem en Taboe-idee als geschikte basis om de moderne voedselreligie te begrijpen. We willen bij groepen horen en ons daarin veilig kunnen voelen. Daar horen strenge regels bij die bepalend zijn voor niet zozeer wat je eet en wat niet, maar hoe je leeft en wie je bent. Een geloof is een vorm van samenleven onder soortgelijken.
Je eet dus niet veganistisch, maar bent het. Daar zit meteen ook het gevaar. We leven vermoedelijk vanuit meer religieuze houdingen dan ooit en creëren sneller en ongemerkter nieuwe geloven dan ooit tevoren. Dat vergroot ook de kans op godsdienstoorlogen meer dan ooit, zeker als wetenschappers die geloven menen te moeten bestrijden. Lubachs Schijf van Trijf kan - vanuit een godsdienstwetenschappelijke analyse - dan ook gelezen worden als een hopeloos pleidooi voor vrede. Feestjes tussen mensen die nu nog vrienden zijn, beginnen lastig te worden, merkte een Amerikaanse columnist al op. Omdat iedereen zijn regels strict maar anders trekt, raakt niemand het heerlijke eten en drinken aan dat gastheren en -vrouwen met veel moeite hebben uitgezocht. Zo vervreemden mensen zich weer snel van elkaar in de ooit zo succesvolle melting pot van de VS.
Je eet dus niet veganistisch, maar bent het. Daar zit meteen ook het gevaarIndividuele verantwoordelijkheid basis wederopstanding religie
Birgit Nemec, de Europese gesprekspartner van reporter Bloemink, merkt iets op dat minstens zo belangrijk is voor een goed begrip van het antropologisch en sociologisch verklaarde foodisme als eigentijdse religie. Van een volksgezondheidsperspectief op voeding, zijn we overgestapt op individuele verantwoordelijkheid in de loop van de 20e eeuw. Overheden houden het individu verantwoordelijk voor zijn gezondheid en straffen en stigmatiseren het als het daar slecht mee omgaat. Die trend heeft de basis gelegd voor de zojuist gesignaleerde wederopstanding van religie onder grote groepen in de samenleving . Bloemink noteert het als volgt: Birgit Nemec ziet onze huidige dieetobsessies als het ‘einde van een lange ontwikkeling van voeding als preventief medicijn, een ontwikkeling die begon in het begin van de twintigste eeuw en die de nadruk steeds meer is gaan leggen op preventie van ziekte middels voeding’. De focus is daarbij gaan liggen op het individu in plaats van op de bevolking als geheel. ‘We hebben steeds meer technologie om ziektes in een vroeg stadium op te sporen en we horen steeds meer adviezen en leefregels voor een gezond leven. Sommigen noemen dit “de pathologisering van het dagelijks leven”. Mensen voelen een hoge druk om mee te doen aan het voorkomen van ziekte door voeding. Dieetregels zijn een essentieel onderdeel geworden van “zelf-optimalisatie” en “controle”.'
Om het allemaal kort samen te vatten: religion is back in town. Bestuurders en wetenschappers zouden er goed aan doen die wat meer te institutionaliseren. Maak maar weer echte geloofsgemeenschappen en wees niet bang voor ouderwets te worden versleten. De 12e eeuwse Arabische filosoof Averroës had daar al een oplossing voor. Naar het volk moet je communiceren als een volksmenner, charlatan of dominee, als je maar zorgt dat het wetenschappelijk klopt wat je mensen laat doen. Hij was de late - in eenzaam en onveilig individualisme ontspoorde - moderniteit ver vooruit.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Ook Ronald Reagan schijnt ooit gezegd te hebben: als het volk denkt dat er een niet bestaand iets is, ga ik niet zeggen dat dat onzin is! De aartspoliticus......, wie zich daar niet aan houdt, komt niet ver in de politiek! Maar het heeft zijn gevaren natuurlijk! En niet geringe ook!
Wel grappig die religieuze kant van de zaak, wij katholieken hadden ook allerlei strenge regels, ik hoor nog zo de pastoor vanaf de preekstoel oreren: "morgen, vrijdag geen vlees, spek of jus van vlees" (voor de slimmeriken die er zo weer onderuit dachten te komen). Allemaal onzin, we mogen weer alles, altijd, vasten ook afgeschaft (maar carnaval niet). Maar de Moslims en de Joden houden zich stricter aan de geboden, nog steeds dus! En de volgelingen van de zus van Doutze en van die Groene Tweeling dus ook!
Dirk, eigenlijk is het allemaal niet zo ingewikkeld. Het gaat alleen om de integriteit en sociaal-pyschologische intelligentie waarmee religieuze leiders de wereld in elkaar zetten.
Tegenwoordig bepaalt in onze maatschappij de IK-God.... De huidige mens maakt zichzelf tot zijn eigen godje waar al het andere aan ondergeschikt moet zijn... tot aan de andere mensen die zichzelf ook IK-God vinden. Het egoïsme en egocentrisme viert hoogtij, althans in mijn ogen. Ook m.b.t. het zogenaamde sociale, milieuvriendelijke, e.d.. daarbij gaat het vooral hoe goed de sociale IK en de milieuvriendelijke IK zichzelf voelt. Eigenlijk dus allemaal uitingsvormen van consumentisme, om de honger van de IK-God te stillen. En sinds dat religie (een mate van basisstructuur) afgedaan heeft zijn er nogal veel IK-Goden. (geen basisstructuur).
Aldus mijn waarnemingen van de kouwe grond.
Piet, dat is nou juist waar mensen last van hebben en wat ze dus eigenlijk niet of niet meer willen/aan kunnen. De trend is dus precies de andere kant op. De oorzaak van wat je beschrijft is de moderniteit die ons rationeel dacht te kunnen laten zijn.
Men is dus zoekende naar basisstructuur vanuit nog steeds die IK-God.... Die IK-God is eigenlijk sowieso niet rationeel. Die werkt vanuit de emotie en intuïtie.... op het gevoel zogenaamd beredeneerd. (althans in mijn ogen)