Ook het afvalwater van ziekenhuizen en antibioticaproducenten mag niet vergeten worden. Afvalwaterzuiveringsinstallaties zijn - helaas - niet in staat antibiotica volledig uit te filteren.
1,4 microgram per liter
De Australische journalist Michael Gillings stelde zich de vraag hoe ver de antibiotica-vervuiling van het water is voortgeschreden. Een paar berekeningen 'over de duim' leiden hem tot de conclusie dat in iedere liter zoet water 1,4 microgram antibiotica zit. Dat lijkt aardig overeen te komen met wetenschappelijke rapporten over specifieke antibiotica.
Uitgaande van 250.000 ton antibiotica (voor mensen en dieren), waarvan 50% uitgescheiden wordt, leidt tot 125.000 ton die in het milieu terecht komen. Op de 90.000 kubieke kilometer zoet water op aarde is dat 12.5x1016 microgram antibiotica in 9x1016 liter zoet water - per jaar.
'Survival of the fittest' leidt tot superbugs'
Dat is vervelend omdat de 'vrije' aanwezigheid van werkzame antibiotica in het milieu bijna onvermijdelijk tot resistente bacteriën gaat leiden.
Het wordt steeds waarschijnlijker dat antibiotische vervuiling bacteriën resistent zal maken of nieuwe gastheren zal doen zoeken, waaronder de mensMicro-organismen 'in het wild' dragen allerlei genen bij zich voor resistentie, virulentie en andere onaangename zaken. Als ze geconfronteerd worden met antibiotica, zullen de bacteriën die al resistentie-genen bij zich dragen in het voordeel zijn, waar hun wél-gevoelige broertjes en zusjes het loodje leggen. Dat zorgt er voor dat de schadelijke bacteriën die overbijven allerlei ingebouwde resistenties opbouwen tegen gebruikelijke antibiotica. Ze ontwikkelen zich tot 'superbugs'.
Zelfs hele lage doses antibiotica kunnen ingrijpende biologische en evolutionaire gevolgen hebben. 'Sub-klinische' concentraties zijn niet dodelijk voor bacteriën. Maar ze zetten bacteriën wel aan tot een hogere mutatiegraad. Iedere mutatie kan de bacteriën een potentieel voordeel geven. Denk aan kunnen overleven in de aanwezigheid van zware metalen, ontsmettingsmiddelen of... antibiotica.
Gillings concludeert: "Daarom wordt het steeds waarschijnlijker dat antibiotische vervuiling bacteriën resistent zal maken of nieuwe gastheren zal doen zoeken, waaronder de mens."
Verstandig omgaan met antibiotica
Wat kunnen we doen? Bij onszelf beginnen: niet om onnodige of overbodige antibiocakuurtjes vragen, ongebruikte antibiotica niet in het toilet of door de gootsteen spoelen, en de waterzuiveringsmethodieken verbeteren. Ook kunnen we oproepen tot het verbieden van antibiotica als groeibevorderaar in de vleesveehouderij. Hoewel Australië net als Nederland strenge regels hanteert voor het toedienen van antibiotica aan dieren, geldt dat niet overal in de wereld. En je kunt er vergif op innemen: een superbug in de USA of China weet de weg naar de rest van de wereld te vinden.
"Resistentie is een probleem van ons allemaal", besluit Gillings.
Toegevoegd 17 maart, 10:11h:
Een wapenwedloop die we gedoemd zijn te verliezen: Superbugs door antibiotica in afvalwater - http://t.co/MNQEsleEXg @foodlog_nl
— Marcel Beukeboom (@MBeukeboom) March 17, 2015
Marcel Beukeboom is Head Food & Nutrition Security bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken
Fotocredits: 'Antibiotics', Sheep purple
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Leuke rekenoefening met die gemiddelde hoeveelheden. 't Is een nieuwe benadering van de bekende antibiotica-resistentie .
Helaas heeft Gillings verzuimd om de 10.530.000 km3 !! grondwater mee te nemen in z'n berekening (terwijl hij wel meldt dat er antibiotica (via mest) op akkerland terecht komt (met daaronder grondwater).
Volgens de Nederlandse Wikipedia is er op aarde trouwens veel meer oppervlaktewatwer (190.000 km3) dan de engelse Wiki die Gillings gebruikt. (91.000)
In het originele artikel geeft de journalist zelf ook al aan dat zo'n berekening met gemiddelde totaal niet relevant is, want er zijn plekken op de wereld waar geen antibiotica wordt gebruikt en wel veel water is, en omgekeerd.
Dát er in grond en water wereldwijd antibiotica zit is natuurlijk niet verwonderlijk. De meeste van onze antibiotica zijn origineel afkomstig van grondlevende schimmels (bv penicilline) en bacteriën (bv vancomycine of chloramphenicol).
Recent is ontdekt dat organische bemesting zorgt voor méér resistente bacteriën in de bodem dan bij bemesting met kunstmest.
Zomaar wat berekenen op basis van input/output is kul.
Uit het onderzoeksrapport Antibioticaresistentie MRSA en ESBL in de bodem ( geofox-lexmond juli 2013):
Uit de resultaten van deze pilotstudy komt naar voren dat het vooralsnog niet waarschijnlijk
lijkt dat bemesting van landbouwgronden reeds heeft geleid tot een substantiële opbouw van
MRSA (ST398) en ESBL’s (CTX-M1 E. coli) in de grond. Ook lijkt het niet aannemelijk dat
bemesting van landbouwgronden thans een leidt tot substantiële verspreiding van MRSA ST398
en ESBL (type CTX-M1 E.coli) via de lucht. Er is wel genetisch materiaal van MRSA aangetroffen
in mest en in landbouwgrond, en in een minderheid van de luchtmonsters. Hoewel het relatief
vaak lijkt voor te komen, zijn de concentraties relatief laag. Er zijn geen aanwijzingen van
accumulatie van resistentie. Er werden geen CTX-M1 genen in mest, landbouwgrond of lucht
aangetroffen. De uitkomsten zijn met het oog op dit type ESBL derhalve gunstig. Hiermee zijn de
bevindingen, wanneer de huidige milieuhygiënische situatie van de bodem ook vanuit het
oogpunt van microbiologie wordt beschouwd, beperkt geruststellend.
Let wel, dit is een studie op basis van de nederlandse situatie, in zuid-oost Brabant en Noord Limburg gemeten, en dat vanuit een tijd dat we antibiotica nog aan onze varkens 'voerden' en deze antibiotica rijke mest rijkelijk over de akkers vloeide.
Maw, de bodem is niet zomaar een statisch reservoir, maar een bacteriologisch vat wat iets 'doet' .
Niettemin ben ik het met de laatste alinea volledig eens.
Hoe stabiel zijn antibiotica in de tijd? Als ze niet in ons lichaam ciruleren zullen ze toch afgebroken worden en reageren met allerhande substraten in de rivier, opgegeten worden door bodemdieren?
Er bestaan natuurlijke antibiotica, penniceliumschimmels komen héél veel voor. Nochtans heeft dat natuurlijke ruis nooit voor problemen van resistentie gezorgd. Hoe dan?
@Nick het schijnt dat schimmels niet van UV-licht houden, dat zou kunnen verklaren waarom antibiotica in donkere flessen zitten en in het donker moeten worden bewaart.