Chocolade is gezond. Dat zegt onderzoek na onderzoek. Is het echt waar?
Jurgen Seppen zocht het uit. Hij is moleculair bioloog en biomedisch onderzoeker. Voedsel is zijn hobby.
Om de discussie over gezondheidsclaims van voeding wat feestelijker te maken wil ik de effecten van chocolade op onze gezondheid eens onder de loep nemen.
Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat mensen die veel chocolade eten een lagere bloeddruk hebben en minder hart- en vaatziekten dan mensen die minder chocolade eten. De meest recente meta analyse die ik kon vinden, met in totaal maar liefst 114.000 deelnemers, laat een indrukwekkend effect zien. De groep met de hoogste chocoladeconsumptie had maar liefst 37% minder hart- en vaatziekten en 29% minder beroertes. Chocolade lijkt dus gezond.
Maar let op, deze gegevens zijn gebaseerd op epidemiologisch onderzoek waarbij mensen werd gevraagd naar hun chocolade consumptie en gezondheid. Een groot aantal vergelijkbare studies is op een hoop gegooid en wanneer er dan gekeken wordt naar hart- en vaatziekten rolt er een beschermend effect van chocolade uit.
Een probleem bij dit soort onderzoek is natuurlijk dat we niet zeker weten of de groepen mensen die weinig en veel chocolade eten wel volledig vergelijkbaar zijn. Je zou kunnen redeneren dat verstorende factoren het effect van chocolade alleen maar verminderen. Immers, mensen die veel (chocolade) eten en daardoor te dik zijn hebben meer last van hart en vaatziekten. Bovendien corrigeren goede epidemiologische studies voor dit soort effecten.
Toch lijkt het voorbarig wanneer chocoladeproducenten op basis van dit onderzoek: “”goed voor hart en bloedvaten”” op hun repen mogen zetten.
Het voordeel van chocolade is dat proefpersonen voor studies naar gezondheidseffecten van deze lekkernij relatief makkelijk te vinden zijn. De commerciële belangen van chocoladefabrikanten verklaren misschien ook waarom er zoveel wetenschappelijke literatuur over chocolade te vinden is. Ik zag Mars, Hershey’s en Unilever als sponsors voorbijkomen.
Er zijn dan ook een flink aantal gecontroleerde onderzoeken naar de gezondheidseffecten van chocolade uitgevoerd. Hierbij kregen proefpersonen chocolade of een chocoladeplacebo te eten en werden vervolgens de gevolgen van deze “”behandeling”” gemeten. Dit soort “”randomized controlled trials”” sluiten veel van de nadelen van epidemiologische studies uit en kunnen eenduidig bewijzen wat de gezondheidseffecten van een stof zijn.
Helaas is dit niet zo eenvoudig, je moet grote groepen mensen langere tijd chocolade of een chocolade placebo te eten geven voordat er voldoende hartaanvallen en beroertes optreden om statistisch betrouwbare resultaten te verkrijgen. Dat lukt dus niet. Het alternatief is een zogenaamde surrogaat marker te gebruiken, in dit geval het meten van de invloed van chocolade op bloeddruk.
Er is veel kortdurend onderzoek gedaan naar de invloed van chocolade op bloeddruk. Een meta analyse van dergelijke studies liet zien dat chocolade de bloeddruk verlaagt. Het effect is echter niet indrukwekkend en bovendien is er ook voldoende onderzoek te vinden dat geen enkel effect van chocolade op bloeddruk laat zien.
De gezondheidseffecten van chocolade worden toegeschreven aan polyfenolen, een hele familie van stoffen die ontstekingen kunnen remmen, als antioxidant werken en het bloed cholesterol gehalte kunnen verlagen. Witte chocolade bevat vrijwel geen polyfenolen en wordt daarom als placebo in het chocoladeonderzoek gebruikt. Echt dubbelblind onderzoek is het dan natuurlijk niet omdat de deelnemers weten of ze een placebo krijgen. De betere trials gebruiken daarom een chocoladedrank die uit ondoorzichtige bekers wordt gedronken of gekleurde witte chocolade. Een aantal trials die op deze wijze zijn opgezet laten geen positief effect van chocolade op bloeddruk zien.
Mijn conclusie van de gecontroleerde onderzoeken naar het effect van chocolade is dat de werking op bloeddruk een stuk minder overtuigend is dan de beschermende werking die het epidemiologisch onderzoek suggereert.
Er is dus een verschil tussen de effecten van chocolade in epidemiologisch onderzoek en de meer gecontroleerde studies.
Hoe dit te verklaren? De gecontroleerde studies kunnen eenvoudigweg niet lang genoeg zijn om een effect te zien, of bloeddruk is niet geschikt als surrogaat marker voor gezondheidseffecten van chocolade.
Een andere mogelijke verklaring voor het verschil tussen de gecontroleerde en epidemiologische studies is dat het chocoladegebruik in de epidemiologische studies niet goed is gemeten. Overgewicht is een belangrijke risicofactor bij hart- een vaatziekten. Het is niet onwaarschijnlijk dat mensen met overgewicht hun chocolade inname minder eerlijk opgeven dan dunnere mensen.
Conclusies
1. Is chocolade een medicijn? Nee.
2. Kan chocolade helpen tegen hart- en vaatziekten? Misschien.
3. Moeten er supplementen met chocolade polyfenolen op de markt komen? Nee.
Fotocredits: Siona Karen
Dit artikel afdrukken
Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat mensen die veel chocolade eten een lagere bloeddruk hebben en minder hart- en vaatziekten dan mensen die minder chocolade eten. De meest recente meta analyse die ik kon vinden, met in totaal maar liefst 114.000 deelnemers, laat een indrukwekkend effect zien. De groep met de hoogste chocoladeconsumptie had maar liefst 37% minder hart- en vaatziekten en 29% minder beroertes. Chocolade lijkt dus gezond.
Maar let op, deze gegevens zijn gebaseerd op epidemiologisch onderzoek waarbij mensen werd gevraagd naar hun chocolade consumptie en gezondheid. Een groot aantal vergelijkbare studies is op een hoop gegooid en wanneer er dan gekeken wordt naar hart- en vaatziekten rolt er een beschermend effect van chocolade uit.
Een probleem bij dit soort onderzoek is natuurlijk dat we niet zeker weten of de groepen mensen die weinig en veel chocolade eten wel volledig vergelijkbaar zijn. Je zou kunnen redeneren dat verstorende factoren het effect van chocolade alleen maar verminderen. Immers, mensen die veel (chocolade) eten en daardoor te dik zijn hebben meer last van hart en vaatziekten. Bovendien corrigeren goede epidemiologische studies voor dit soort effecten.
Toch lijkt het voorbarig wanneer chocoladeproducenten op basis van dit onderzoek: “”goed voor hart en bloedvaten”” op hun repen mogen zetten.
Het voordeel van chocolade is dat proefpersonen voor studies naar gezondheidseffecten van deze lekkernij relatief makkelijk te vinden zijn. De commerciële belangen van chocoladefabrikanten verklaren misschien ook waarom er zoveel wetenschappelijke literatuur over chocolade te vinden is. Ik zag Mars, Hershey’s en Unilever als sponsors voorbijkomen.
Er zijn dan ook een flink aantal gecontroleerde onderzoeken naar de gezondheidseffecten van chocolade uitgevoerd. Hierbij kregen proefpersonen chocolade of een chocoladeplacebo te eten en werden vervolgens de gevolgen van deze “”behandeling”” gemeten. Dit soort “”randomized controlled trials”” sluiten veel van de nadelen van epidemiologische studies uit en kunnen eenduidig bewijzen wat de gezondheidseffecten van een stof zijn.
Helaas is dit niet zo eenvoudig, je moet grote groepen mensen langere tijd chocolade of een chocolade placebo te eten geven voordat er voldoende hartaanvallen en beroertes optreden om statistisch betrouwbare resultaten te verkrijgen. Dat lukt dus niet. Het alternatief is een zogenaamde surrogaat marker te gebruiken, in dit geval het meten van de invloed van chocolade op bloeddruk.
Er is veel kortdurend onderzoek gedaan naar de invloed van chocolade op bloeddruk. Een meta analyse van dergelijke studies liet zien dat chocolade de bloeddruk verlaagt. Het effect is echter niet indrukwekkend en bovendien is er ook voldoende onderzoek te vinden dat geen enkel effect van chocolade op bloeddruk laat zien.
De gezondheidseffecten van chocolade worden toegeschreven aan polyfenolen, een hele familie van stoffen die ontstekingen kunnen remmen, als antioxidant werken en het bloed cholesterol gehalte kunnen verlagen. Witte chocolade bevat vrijwel geen polyfenolen en wordt daarom als placebo in het chocoladeonderzoek gebruikt. Echt dubbelblind onderzoek is het dan natuurlijk niet omdat de deelnemers weten of ze een placebo krijgen. De betere trials gebruiken daarom een chocoladedrank die uit ondoorzichtige bekers wordt gedronken of gekleurde witte chocolade. Een aantal trials die op deze wijze zijn opgezet laten geen positief effect van chocolade op bloeddruk zien.
Mijn conclusie van de gecontroleerde onderzoeken naar het effect van chocolade is dat de werking op bloeddruk een stuk minder overtuigend is dan de beschermende werking die het epidemiologisch onderzoek suggereert.
Er is dus een verschil tussen de effecten van chocolade in epidemiologisch onderzoek en de meer gecontroleerde studies.
Hoe dit te verklaren? De gecontroleerde studies kunnen eenvoudigweg niet lang genoeg zijn om een effect te zien, of bloeddruk is niet geschikt als surrogaat marker voor gezondheidseffecten van chocolade.
Een andere mogelijke verklaring voor het verschil tussen de gecontroleerde en epidemiologische studies is dat het chocoladegebruik in de epidemiologische studies niet goed is gemeten. Overgewicht is een belangrijke risicofactor bij hart- een vaatziekten. Het is niet onwaarschijnlijk dat mensen met overgewicht hun chocolade inname minder eerlijk opgeven dan dunnere mensen.
Conclusies
1. Is chocolade een medicijn? Nee.
2. Kan chocolade helpen tegen hart- en vaatziekten? Misschien.
3. Moeten er supplementen met chocolade polyfenolen op de markt komen? Nee.
Fotocredits: Siona Karen
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
@Jurgen:
1. Of iets een medicijn genoemd mag worden is in onze Westerse wereld bepaald door de wet. In andere delen van de wereld ligt dit vaak anders. Een aantal natuurlijke producten evenaren of overtreffen de werking van farmaceutische middeltjes. Zowel wat werkingskracht als negatieve bij-effekten betreft. Voor een nog veel groter aantal natuurproducten geldt dat er concrete aanwijzingen zijn, dat ze die overtreffende werking hebben. Het meeste onderzoek hiernaar wordt gedaan door niet-westerse wetenschappers. In landen waar een natuurproduct behalve consumptieproduct ook medicijn kan zijn.
Daarbij komt, dat een aantal inhoudstoffen in cacao geanalyseerd zijn op hun biochemische werking. En die zijn behoorlijk significant, zoek de literatuur maar (bijv. http://www.fasebj.org/content/19/6/497.short) - en vergelijkbaar met de werking van veelgebruikte farmaceutische middelen.
2. In de door je aangehaalde onderzoeken ontbreken de levenslange dierproeven. Hieronder enkele:
Bahadorani e.a. laten zien, dat gematigde hoeveelheden cacao vroegtijdige sterfte bij fruitvliegjes voorkomt (de max levensduur wordt niet verlengd) http://cat.inist.fr/aModele=afficheN&cpsidt=20443778.
Bisson e.a. laten in enkele studies zien dat gematigde cacaoconsumptie 'behandelde' ratten krachtig beschermt tegen prostaat kanker, levensverlengend werkt (+11% bij ratten), en de cognitieve prestaties bij oudere ratten verbetert.
Het hart- en vaat beschermende effect bij mensen ligt voor een groot deel in het stimuleren van de vorming van 'goed' HDL cholesterol. Zie Eurekalert: http://www.eurekalert.org/pub_releases/2011-02/acs-nef020711.php.
Het polyfenolengehalte van cacao is bijzonder hoog, en hiervan is bekend dat het ontstekingen in het lichaam enorm tegengaat - ook al ontbreken de epidomologische studies. Logica is ook wetenschap.
Bepaalde fenolen in cacao worden geneutraliseerd door melk (net als bij thee en koffie). Van chocolademelk moet dan ook niet teveel verwacht worden. Veel chocolade is gealkaliseerd, waardoor de waardevolle bitterstoffen onttrokken zijn (die worden dan in supplementen gestopt).
3. Er zijn al dergelijke supplementen. Zonder vet en suiker, die in chocolade wel zit. Bijv. Chocamine.: http://en.wikipedia.org/wiki/Chocamine. Met overdoseringen cacao is het echter uitkijken, omdat bepaalde stoffen in cacao juist lijken te werken als oxidant in de mitochondria (energiecentrales van lichaamscellen).
@Jurgen, dit schreef ik vlak voor kerst over chocolade, ik meen voor de Telegraaf.
Werktitel: Kerstmis en chocolade
U kunt de klok er op gelijk zetten, vlak voor de kerst verschijnen er weer lovende wetenschappelijke artikelen over chocolade. Ik denk niet dat het toeval is. Met kerst eten we meer chocolade dan op andere dagen en misschien willen we ons schuldgevoel voor al dat snoepgenot afkopen met de bevestiging dat chocolade gezond is. Zo verscheen vorige week in het vooraanstaande tijdschrift British Medical Journal weer een lofzang op chocolade . Dat fruit en groenten belangrijke leveranciers zijn van de gezonde anti-oxidanten wisten we al, maar nu blijkt dat ook cacao (de grondstof van chocolade) barst van de flavenoïden. Die flavenoïden behoren tot de antioxidanten. Dat zijn chemische verbindingen die onze cellen beschermen tegen agressieve moleculen, de zogenaamde radicalen. De naam zegt het al. De radicalen maken van alles kapot en antioxidanten kunnen dat tegen gaan. Nu schaart chocolade zich in het gezonde rijtje van groenten en fruit. Reclamemakers voor chocolade hebben de kreet “Het Super Fruit” al gelanceerd.
Dat er iets bijzonders aan de hand is met cacao wisten de Azteken al eeuwen geleden. Zij gebruikten cacao tijdens rituelen, waarbij mensen werden geofferd om de goden te eren. Cacao was voor hen een soort drug waarmee vermoeidheid werd bestreden. Toen de Spanjaarden de Azteken onder de voet liepen in de 16de eeuw, ontdekten zij cacao en vermengden die bittere cacao met suikers. Daarmee begon de opmars van chocolade in Europa.
Hoe puurder (hoe meer cacaopoeder) hoe beter de chocolade werkt. Een onderzoek uitgevoerd in Zutphen leerde ons dat chocoladeliefhebbers wel 50% minder kans hadden om te sterven aan hart- en vaatziekten (ook de bloeddruk van de chocoladeliefhebbers was wat lager ). Van zulke prachtige resultaten word ik achterdochtig. Er is namelijk geen enkel medicament dat net zo effectief is in de preventie van hart- en vaatziekten als cacao. Nu is cacao is een belangrijke bron van inkomsten voor grote industrieën, dus dat zij een beetje reclame maken in de medische tijdschriften, begrijp ik. Maar cacao is ook een belangrijke inkomstenbron voor arme boeren in landen rond de evenaar. Hun oogsten mislukken soms door ziekten die lijken op de phytophthora bij onze aardappels. Toch kan cacao door hen redelijk duurzaam worden geproduceerd . Het is vast te mooi om waar te zijn, dat we door cacao te eten arme boeren kunnen helpen èn ook nog onze gezondheid kunnen verbeteren. Helaas ligt dat toch wat ingewikkelder. De Nederlandse hoogleraar Johan Mackenbach waarschuwt dat er geen enkel goed opgezet onderzoek is verricht naar de optimale hoeveelheid chocolade en dat er geen onderzoeken zijn die chocolade uittesten zoals we met echte medicijnen doen. Wat dacht u van de extra calorieën? Chocolade bevat gemiddeld per 100 gram zo’n 33 gram vet, waarvan 20 gram verzadigd vet en ook nog eens 50 gram suikers. Melkchocolade bevat minder cacao dan pure chocolade en witte chocolade bevat zelfs geen cacao. Dus als u graag chocolade snoept, doe dat dan omdat het lekker is, niet om uw gezondheid maar neem wel pure chocolade.
.
ps
Ook pure chocolade kan gealkaliseerd zijn. Ik heb vernomen dat dit juist bij de extra pure chocolade (met >55% cacao) gebeurt om de bittere smaak te verminderen.
Van het etiket wordt je niet wijzer. Verkade heeft me laten weten haar pure cholade niet te alkalyseren. Van de andere merken weet ik het niet.
Informatie, waar de consument eigenlijk recht op heeft.
ps2
Door het ontbreken van regelgeving is het voor leveranciers van cacaopoeder / chocolade aantrekkelijk om hun cacao te alkalyseren. Zowel verkopen aan de consument (of zelfs chocoladefabrikant) als aan de supplementenindustrie. Kassa !
Frank Buurman,
Omdat we blijkbaar het jaar van de liefde zijn ingegaan zal ik eerst mijn instemming betuigen met je opmerking dat natuurproducten buitengewoon goede medicijnen kunnen zijn.
Of dit voor de actieve bestanddelen van chocolade ook opgaat waag ik te betwijfelen. De studie uit de FASEB journal die je aanhaalt ondersteunt dit in ieder geval niet. De titel zegt al genoeg; ""N-Coumaroyldopamine and N-caffeoyldopamine increase cAMP via beta 2-adrenoceptors in myelocytic U937 cells" Het enige dat hier aangetoond wordt is dat stofjes uit chocolade (en synthetische analogen daarvan) aan een receptor binden en een intracellulair boodschappersysteem kunnen activeren. Leuk, maar je kunt pakhuizen vullen met stofjes uit de natuur die een soortgelijke werking hebben.
Dierproeven zeggen ook niet zoveel. Waar het om gaat is of er overtuigend is aangetoond dat consumptie van chocolade gezondheidsvoordelen heeft. Dat is volgens mij dus niet het geval.
Supplementen maken van vermeende actieve ingredienten vind ik helemaal van de dolle.
Een mooi voorbeeld is het wonderstofje resveratrol uit rode wijn. Geweldige effecten heeft dit in proefdieren maar je moet er wel gigantische doses van geven.
Wijn bevat niet meer dan een paar mg per liter resveratrol. In klinische trials wordt tot 1000 maal meer gegeven dan in een fles wijn zit. Bedenk hierbij dat de ""Franse paradox"" ooit verklaard werd door de positieve effecten van resveratrol uit rode wijn. Dat kan dus niet kloppen.
Ik sluit me van harte bij Frank van Berkum aan, drink vooral een glas wijn en eet daarna een stukje chocolade maar niet omdat het zo gezond zou zijn.