Vrijdagavond was Martijn Katan, hoogleraar voedingsleer aan de VU, te zien in NOVA. Ook Frans Kok, hoogleraar in hetzelfde vak aan de WUR, deed mee aan de uitzending. Beider boodschap was uiterst helder: de voedingsindustrie overspoelt het publiek met valse gezondheidsclaims. Volgens Kok zijn de claims van slechts 1 op de 10 producten wetenschappelijk te onderbouwen.
Kok liet zijn misnoegen blijken. Katan ging verder en deed een wat mij betreft uitstekend voorstel. Gezondheidsclaims zijn nu het terrein van advocaten. Fout, zegt Katan. Niet zij mogen bepalen of een (soft)claim kan worden toegestaan, maar een panel van 100 consumenten. Laat hen zeggen wat een verpakking en reclamecampagne vertellen. Blijken ze een gezondheidsclaim op te roepen die niet onderbouwd kan worden, dan hebben de fabrikant en zijn advocaat pech.
Ik moest glimlachen, want tot die aanpak leidde hier onze testcase rond het oordeel van de Reclame Code Commissie inzake Albert Heijn's 'Australian Homemade' wordnapping.
Volgens Katan laten wet, wetstoepasser, wetgever en dus overheid de burger in de steek. Volstrekt eens. De burger denkt dat de overheid er wel naar gekeken zal hebben, maar hij komt bedrogen uit. Katan zegt onomwonden 'de overheid trekt zich terug', alleen weet de burger dat niet. Het is naief erop te vertrouwen dat er wetten en fatsoensnormen gelden als het op gezond eten aankomt.
Opmerkelijk: Katan verwijt het de voedingsindustrie niet dat die nept. Die moet tenslotte concurreren in een overvolle markt en heeft te maken met de macht van de retailer.
Dat wil ik best begrijpen als een realistisch oordeel. De overheid kan immers stringentere kaders aanbrengen en zo de industrie tot een eerlijker en slimmer spel dwingen.
In de uitzending is ook Emmo Meijer, Unilever's hoofd onderzoek, te zien. Als een boer die kiespijn heeft, legt hij uit dat hij maar niet begrijpt wat kinderen in de uitzending moeiteloos blijken te begrijpen. Blueband Idee suggereert dat je er een slimmer kind van krijgt/wordt. Hij is zo suf om niet te vertellen dat hij nou eenmaal margarine en ander spul moet verkopen en niks beters kan verzinnen dan gezondheidsnep.
Dat begrijp ik niet. Naast de beide hoogleraren, ging Meijer (die zich ook professor mag noemen) af als een gieter. Geen beste beurt, want hij moet al jaren nattigheid voelen. Hij had Katan's argument kunnen lenen en kunnen wijzen op het aanzetten van softclaims omdat fabrieksmatig geproduceerde voeding ondersteuning met gezondheidsargumenten (= iets anders dan -claims) nu eenmaal nodig heeft om de consument zijn weg te laten vinden. Voor dit eerlijke argument rond de lichte leugen zou ik sympathie kunnen hebben. Nu zette Meijer zijn baas in z'n leugenaarshemd.
Ik begreep nog iets anders niet. Unilever mag voor 150.000 euro het logo van de Hartstichting op ieder Becel Pro-active product plakken. Met de helft kom je nog niets eens klaar voor 1 dag adverteren in de Nederlandse ochtendkranten. NOVA suggereerde dat het veel zou zijn. Ik zou zeggen dat het bitter weinig is voor zoveel reclame.
NB: de meest briljante gezondheidsnep is natuurlijk Ik Kies Bewust*. Eveneens een Unilever-vondst. Jammer dat Clairy Polak en haar team de hoogleraren en kinderen op straat niet vroegen wat Ik Kies Bewust suggereert ;-)
* Ik Kies Bewust is een softclaim. De consument leest 'Gezond', een claim die beslist niet waar gemaakt kan worden..
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
de burger denkt dat de overheid er wel naar gekeken zal hebben, maar hij komt bedrogen uit
Misschien is dan het probleem dat er teveel vertrouwen in de overheid is. Er zou een overheidscampagne tegen vertrouwen in de overheid moeten komen.
'Gezondheidsclaims zijn nu het terrein van advocaten'. Is dat zo? Ik dacht dat het het terrein was van onderzoeksinstituten en Europese regelgeving? Er zijn inmiddels een aantal onderzoeksinstituten in Europa in de weer met het bewijzen van claims. Bijvoorbeeld: een bepaald type champigons bevat stoffen die goed zijn voor het menselijk imuunsysteem. In China zijn er kuuroorden waar je voor een kopje champignonthee terecht kunt. Er zijn ook peperdure pillen van te koop. Hier moet de claim eerst bewezen worden en getoetst. Bevat de paddestoel wel zoveel stoffen en zo ja, wat doen die dan? In hetzelfde Wageningen van Kok (leuke naam trouwens in dit verband) wordt daar driftig onderzoek naar gedaan.
"de meest briljante gezondheidsnep is natuurlijk Ik Kies Bewust. Eveneens een Unilever-vondst."
Hé, het MSC (marine stewardship council)label is toch ook een uitvinding van Unilever?
Gezondheidsclaims zijn nu het terrein van advocaten.' Is dat zo?
De jurist-marketeers die komen na de onderzoekers van voedingsmiddelenmakers zijn heer en meester. De overheid treedt terug en reguleert niet meer: de reclamepraktijk heeft de wetsregel volkomen ompseelt. Is er een geschil, dan beslissen advocaten over de toepassing van de wetsregel (legaliteit). Niet over de intentie (legitimiteit) daarvan. Van die regel winnen ze het met 2 vingers in de neus omdat de reclamepraktijk de wet hoog en breed heeft omspeeld en de overheid heeft nagelaten de wet aan de praktijk aan te passen.
Een rechtsfilosoof zou terecht kunnen stellen dat de reclamepraktijk vanuit het oogpunt van legitimiteit illegaal is, terwijl de wetshandhaving door zijn loutere legalisme irrelevant is geworden.
Het testen van de integriteit (en relevantie) van een orgaan als de Reclame Code Commissie liet destijds zien waar dat toe leidt. Daarom is Katan's voorstel de spijker op z'n kop. Er zijn geen ingrijpende wetswijzigingen voor nodig. 1 regeltje maar: een representatief marktonderzoek bepaalt welke claim een productverpakking of campagne oproept.
En hoe gaat Katan dat organiseren? Wat is in dit geval een representatief marktonderzoek? Hoe zou dat er uit moeten zien?