De afnemende beschikbaarheid van zoetwater vormt een ernstige bedreiging voor de wereldwijde voedselzekerheid. De groeiende watercrisis heeft gevolgen voor de landbouw. Het smelten van gletsjers door klimaatverandering is een van de oorzaken.
De gletsjers in de Himalaya - de 'Derde Pool' - werden vroeger beschouwd als een betrouwbare natuurlijke waterbron. Gebieden rond de rivieren zoals Ganges, Indus en Yangtze, waar een kwart van de wereldbevolking woont, zijn afhankelijk van smeltwater van het ijs in de Himalaya. De landbouw in deze gebieden is goed voor een derde van alle rijst en een kwart van alle tarwe die wereldwijd worden verbouwd. De continue stroom van smeltwater voorziet de gewassen van water, ook in droge seizoenen.

Minder smeltwater
Als gevolg van de opwarming van de aarde nemen de hoeveelheden smeltwater af. Tegen het eind van deze eeuw zal de helft tot twee derde van al het gletsjerijs verdwenen zijn. Het verlies van gletsjers zorgt voor minder sneeuw en meer regen. Hierdoor verandert het tijdstip waarop en de hoeveelheid aan smeltwater dat naar de rivieren stroomt. De extreme pieken van de moessonregens leidden in Pakistan in de zomer van 2022 tot grote overstromingen, terwijl in de droge periodes van het jaar de extreme dalen tekorten veroorzaken.

Naar schatting zijn 130 miljoen boeren in Pakistan en India afhankelijk van smeltwater voor hun gewassen, voornamelijk rijst, katoen en suikerriet. De veranderende stroom aan smeltwater dwingt boeren om meer grondwater te gebruiken. Het risico is dat het grondwaterniveau daalt, waardoor het nog moeilijker en duurder wordt voor boeren om aan water te komen.

Risico voedselzekerheid
Door middel van modellen en gegevensverzameling onderzoeken Hester Biemans en haar team aan de Wageningen Universiteit (WUR) de gevolgen van afnemende zoetwatervoorraden voor de landbouw en voedselzekerheid op wereldniveau. Met de Consolidator Grant van €2 miljoen van de Europese Unie kan zij haar onderzoek uitbreiden. Biemans benadrukt in Het Parool: “We weten verrassend weinig over de gevolgen van het afsmelten van gletsjers voor de voedselproductie van regio’s die afhankelijk zijn van bergwater. De landbouw zal zich moeten aanpassen.”

De WUR onderzoekt met lokale instituten duurzame manieren om de landbouw aan te passen aan een veranderend klimaat. Denk aan innovatieve manieren voor wateropslag, hergebruik en de overgang naar gewassen die minder water nodig hebben om minder afhankelijk te zijn van smeltwater.

Vergelijkbare veranderingen in de Alpen
Ook in Europa wordt de watervoorziening bedreigd door het smelten van gletsjers in de Alpen. Toch is de landbouw stroomafwaarts in Europa minder afhankelijk van smeltwater omdat we ook regen- en gemengde rivieren hebben waardoor de veranderingen minder invloed hebben op de voedselproductie. Regenrivieren zijn bijvoorbeeld de Maas en Schelde in Nederland en de Saône in Frankrijk; de Rhône is een voorbeeld van een gemengde rivier die zowel regen- als smeltwater naar zee brengt.

Nederland is sterk afhankelijk van de Rijn, een smeltwaterrivier, vanwege zijn transportfunctie voor onze haveneconomie, maar ook vanwege de aanvoer van zoetwater om verzilting en verdroging tegen te gaan. Arjan Budding, programmaleider duurzaam water bij de WUR, stelt: “We werken nu samen in een Rijnoverleg met Duitsland, Frankrijk en Zwitserland, maar dat gaat vooral over waterkwaliteit en te hoge waterstanden en piekafvoer bij crises. Het is nu ook zaak om samen te werken bij lage waterstanden.”