Debat- en filmtheater Lux in Nijmegen was zaterdagavond het toneel voor ‘De Voedselrevolutie’. Waar die over gaat? Dat was de vraag, al dachten de organisatoren dat het in ieder geval iets met lokaal eten en ‘beleving’ te maken zou moeten hebben.
Er waren boerensprekers die revolutie maken door hun spullen lokaal te verkopen. Kok Jelle Ferwerda was er die in de ziekenhuiskeukens van de Maartenskliniek revolutie maakt door lekker te koken en dat ook nog eens met spullen uit de buurt. Omdat dat leuker is en je er wat mee kunt hebben of krijgen. Het smaakte prima.
Smaaklector Peter Klosse van restaurant De Echoput was er. Hij vertelde dat er culinaire oplossingen voor afval, zoals uitgemolken schaap, radijsjesloof en oud brood, moeten worden verzonnen. Eetbaar Rotterdam kwam vertellen hoe ze daar de stad lekker maken, onder meer door bewuste-mensen-zonder-kak-of-4x4 en allochtonen met volkstuinen te verbinden. Dát doet ook sociaal wat en da's heel belangrijk.
Jaap Seidell, hoogleraar humane voedingsleer, was gevraagd iets over de gezondheid van lokaal en biologisch voedsel te vertellen. Zijn boodschap was duidelijk: gezonder is het niet en bovendien kun je – zoals hij liet zien met plaatjes uit Peter Menzel’s The Hungry Planet – van vers en lokaal eten ook moddervet worden.
Seidell maakte duidelijk dat we leven in een wereld die door marketing van vooral veel eten wordt beheerst. Veel verkoopt het makkelijkst als je het vet, zout en zoet maakt. Dat vinden mensen lekker. Hier, dacht het publiek erbij. Elders niet. Het publiek schrok toen Seidell liet zien dat ook mensen in arme landen moddervet worden van onze frisdrank, ons pakjes, bakjes en zakjes eten en onze zoete, zoute en vette snacks. Arme mensen met nét wat meer geld onderscheiden zich daarmee van de echte ‘have nots’ in landen als Egypte en India en Nicaragua en Paraguay. Ze worden er zo dik van dat ze Diabetes II en daarmee samenhangende ziektes ontwikkelen. Over dat onderwerp vond onlangs in de VS een grote conferentie met belangrijke politieke beslissers, ook al hoorden we er in Nederland niets over. Duitsland en Frankrijk stuurden Merkel en Sarkozy. Nederland stuurde een gewone minister. Die van Gezondheid. Maar het was niet minister Schippers. We hebben er nog eentje die op Aruba zetelt en er naast zijn Overzeese ministerschap een handel in supplementen op na houdt. De zaal kwam met de schrik vrij toen Seidell vertelde dat onze regering dikbuikigheid niet belangrijk genoeg vindt om er iets tegen te doen. Dat moeten weerloze mensen zelf maar doen, vindt Nederland.
Mij was gevraagd iets te vertellen over het waarom van lokaal. We moeten Nederland niet 'duurzaam' willen maken door 'lokaal', zei ik. Dan moeten we echt veel te veel mensen het land uitjagen of er nog erger dingen mee doen. Ik rekende de zaal op basis van de officiële cijfers voor dat Nederland qua ecofootprint voor nauwelijks meer dan 4% zelfvoorzienend is. Belgen zijn het voor minder dan 3,5%. Die gemene en foute Amerikanen, die een leefstijl hebben die – uitvergroot tot de rest van de wereld – vijf of nog meer aardes zou vergen, blijken voor bijna 40% in hun eigen behoeften te kunnen voldoen. Waar wij 25 Nederlanden nodig hebben, hebben zij aan slechts 2,5 Amerika genoeg. Zij kunnen dus inschikken als het echt moet. Wij niet, tenzij we minstens 20 op de 25 Nederlanders laten verdwijnen. Ik noemde ook de Russen en de Brazilianen, die kunnen allemaal nog flink groeien om onze dichtbevolkte consumptiezucht tevreden te stellen. Zij hebben geen tekorten, maar overschotten.
De betekenis van lokaal eten zit dus niet in alles lokaal. Zonder internationale handel en transport valt alles stil en moeten we ruzie maken om de schaarse buit.
Lokaal heeft zin als het ons laat snappen dat eten en al dat andere spul dat we met geld kunnen betalen niet zomaar uit de hemel komt vallen en hoeveel moeite en zorg het kost om het te maken. Het feit staat nl. als een paal boven water: nog een paar jaar en zelfs lieden die het nu nog wel kunnen betalen zullen de broekriem aan moeten halen omdat de wereld uitloopt op voedseltekorten Dat is een volstrekt maffe voorspelling als je bedenkt dat de Nederlandse boer en tuinder hun eten al jaren onder de kostprijs verkopen omdat er teveel van lijkt te zijn. En toch is het waar én vreten onderwijl net-niet-meer arm en onbewust rijk zich ziek en denken bewust en alternatief rijk in onze contreien dat ze wel lokaal kunnen gaan.
Een piepjonge boerenzoon - van 13! - was gegrepen door mijn verhaal, waarin ik vertelde dat Nederland een boel eten exporteert, zoals zuivel, kippen, varkens en tuinbouwproducten omdat het ooit bang was tekort te komen, maar nu zoveel maakt dat het op de rand van zijn boerenfailliet staat en de boeren nog meer willen gaan maken om het dan – volgens mij – op korte termijn nog moeilijker te krijgen.
Hij snapte zijn pa niet. Die wil het liefst minder gaan maken om lokaal meer te verdienen aan mensen die iets voor ‘beleving’ willen uitgeven. Maar stel je voor, vroeg hij me, dat iedereen op de wereld dat wil, hoe moet dat dan?
Hij heeft gelijk en zijn pa ook. Maar velen in de zaal snapten er niks van en gaven zijn pa gelijk. Ze snapten er ook niks van toen noch Seidell, noch ondergetekende aanvankelijk een eenvoudige oplossing wilden geven. Die is er namelijk niet, maar dat willen we niet horen.
Lokaal eten is niet belangrijk vanwege het lokale, maar om ons onze afhankelijkheid van eten en anderen te doen realiseren. Als u de rest niet snapt is, dan bevindt u zich in het goede gezelschap van vele weldenkenden. Alleen kinderlogica is echt helder. Voor volwassenen is het veel belangrijker om het proces weer op gang te krijgen en – net als kinderen - te zien en voelen waar het over gaat en hoe het werkt. Aap, Noot, Mies. Daarom snappen kinderen het veel beter dan de volwassenen - waaronder de nodige beleidsmakers - die er een complex potje van hebben gemaakt en in een 4x4 of op geitenwollensokken en hun fiets naar de boer gaan om daar ‘beleving’ of het betere leven te kopen.
Er moet eten gemaakt worden en daar moet voor betaald worden, want het is heel kostbaar ook al is het zo goedkoop dat zelfs de rijkere armen in de wereld zich er inmiddels ziek aan eten. Er zijn nog steeds bergen mensen die kreperen. Lokaal is een globaal vraagstuk. Het doel zit 'm niet in 'beleving' of de relatie met meneer de boer. De goeie lokale beleving en relatie zijn wel een prima middel, want mensen snappen het pas als ze er met hun neus op staan.
En nog wat: je moet niet denken in grote oplossingen, want dan gebeurt er nooit wat. Daarom moet je gewoon ergens beginnen en al lerende je oog op het doel als totaal proberen te krijgen en houden.
Fotocredits: Mary Crimmins
Op Nijmegen Direct verscheen een verslag van de avond in Lux door Jeroen Langendam.
Dit artikel afdrukken
Smaaklector Peter Klosse van restaurant De Echoput was er. Hij vertelde dat er culinaire oplossingen voor afval, zoals uitgemolken schaap, radijsjesloof en oud brood, moeten worden verzonnen. Eetbaar Rotterdam kwam vertellen hoe ze daar de stad lekker maken, onder meer door bewuste-mensen-zonder-kak-of-4x4 en allochtonen met volkstuinen te verbinden. Dát doet ook sociaal wat en da's heel belangrijk.
Jaap Seidell, hoogleraar humane voedingsleer, was gevraagd iets over de gezondheid van lokaal en biologisch voedsel te vertellen. Zijn boodschap was duidelijk: gezonder is het niet en bovendien kun je – zoals hij liet zien met plaatjes uit Peter Menzel’s The Hungry Planet – van vers en lokaal eten ook moddervet worden.
Seidell maakte duidelijk dat we leven in een wereld die door marketing van vooral veel eten wordt beheerst. Veel verkoopt het makkelijkst als je het vet, zout en zoet maakt. Dat vinden mensen lekker. Hier, dacht het publiek erbij. Elders niet. Het publiek schrok toen Seidell liet zien dat ook mensen in arme landen moddervet worden van onze frisdrank, ons pakjes, bakjes en zakjes eten en onze zoete, zoute en vette snacks. Arme mensen met nét wat meer geld onderscheiden zich daarmee van de echte ‘have nots’ in landen als Egypte en India en Nicaragua en Paraguay. Ze worden er zo dik van dat ze Diabetes II en daarmee samenhangende ziektes ontwikkelen. Over dat onderwerp vond onlangs in de VS een grote conferentie met belangrijke politieke beslissers, ook al hoorden we er in Nederland niets over. Duitsland en Frankrijk stuurden Merkel en Sarkozy. Nederland stuurde een gewone minister. Die van Gezondheid. Maar het was niet minister Schippers. We hebben er nog eentje die op Aruba zetelt en er naast zijn Overzeese ministerschap een handel in supplementen op na houdt. De zaal kwam met de schrik vrij toen Seidell vertelde dat onze regering dikbuikigheid niet belangrijk genoeg vindt om er iets tegen te doen. Dat moeten weerloze mensen zelf maar doen, vindt Nederland.
Mij was gevraagd iets te vertellen over het waarom van lokaal. We moeten Nederland niet 'duurzaam' willen maken door 'lokaal', zei ik. Dan moeten we echt veel te veel mensen het land uitjagen of er nog erger dingen mee doen. Ik rekende de zaal op basis van de officiële cijfers voor dat Nederland qua ecofootprint voor nauwelijks meer dan 4% zelfvoorzienend is. Belgen zijn het voor minder dan 3,5%. Die gemene en foute Amerikanen, die een leefstijl hebben die – uitvergroot tot de rest van de wereld – vijf of nog meer aardes zou vergen, blijken voor bijna 40% in hun eigen behoeften te kunnen voldoen. Waar wij 25 Nederlanden nodig hebben, hebben zij aan slechts 2,5 Amerika genoeg. Zij kunnen dus inschikken als het echt moet. Wij niet, tenzij we minstens 20 op de 25 Nederlanders laten verdwijnen. Ik noemde ook de Russen en de Brazilianen, die kunnen allemaal nog flink groeien om onze dichtbevolkte consumptiezucht tevreden te stellen. Zij hebben geen tekorten, maar overschotten.
De betekenis van lokaal eten zit dus niet in alles lokaal. Zonder internationale handel en transport valt alles stil en moeten we ruzie maken om de schaarse buit.
Lokaal heeft zin als het ons laat snappen dat eten en al dat andere spul dat we met geld kunnen betalen niet zomaar uit de hemel komt vallen en hoeveel moeite en zorg het kost om het te maken. Het feit staat nl. als een paal boven water: nog een paar jaar en zelfs lieden die het nu nog wel kunnen betalen zullen de broekriem aan moeten halen omdat de wereld uitloopt op voedseltekorten Dat is een volstrekt maffe voorspelling als je bedenkt dat de Nederlandse boer en tuinder hun eten al jaren onder de kostprijs verkopen omdat er teveel van lijkt te zijn. En toch is het waar én vreten onderwijl net-niet-meer arm en onbewust rijk zich ziek en denken bewust en alternatief rijk in onze contreien dat ze wel lokaal kunnen gaan.
Een piepjonge boerenzoon - van 13! - was gegrepen door mijn verhaal, waarin ik vertelde dat Nederland een boel eten exporteert, zoals zuivel, kippen, varkens en tuinbouwproducten omdat het ooit bang was tekort te komen, maar nu zoveel maakt dat het op de rand van zijn boerenfailliet staat en de boeren nog meer willen gaan maken om het dan – volgens mij – op korte termijn nog moeilijker te krijgen.
Hij snapte zijn pa niet. Die wil het liefst minder gaan maken om lokaal meer te verdienen aan mensen die iets voor ‘beleving’ willen uitgeven. Maar stel je voor, vroeg hij me, dat iedereen op de wereld dat wil, hoe moet dat dan?
Hij heeft gelijk en zijn pa ook. Maar velen in de zaal snapten er niks van en gaven zijn pa gelijk. Ze snapten er ook niks van toen noch Seidell, noch ondergetekende aanvankelijk een eenvoudige oplossing wilden geven. Die is er namelijk niet, maar dat willen we niet horen.
Lokaal eten is niet belangrijk vanwege het lokale, maar om ons onze afhankelijkheid van eten en anderen te doen realiseren. Als u de rest niet snapt is, dan bevindt u zich in het goede gezelschap van vele weldenkenden. Alleen kinderlogica is echt helder. Voor volwassenen is het veel belangrijker om het proces weer op gang te krijgen en – net als kinderen - te zien en voelen waar het over gaat en hoe het werkt. Aap, Noot, Mies. Daarom snappen kinderen het veel beter dan de volwassenen - waaronder de nodige beleidsmakers - die er een complex potje van hebben gemaakt en in een 4x4 of op geitenwollensokken en hun fiets naar de boer gaan om daar ‘beleving’ of het betere leven te kopen.
Er moet eten gemaakt worden en daar moet voor betaald worden, want het is heel kostbaar ook al is het zo goedkoop dat zelfs de rijkere armen in de wereld zich er inmiddels ziek aan eten. Er zijn nog steeds bergen mensen die kreperen. Lokaal is een globaal vraagstuk. Het doel zit 'm niet in 'beleving' of de relatie met meneer de boer. De goeie lokale beleving en relatie zijn wel een prima middel, want mensen snappen het pas als ze er met hun neus op staan.
En nog wat: je moet niet denken in grote oplossingen, want dan gebeurt er nooit wat. Daarom moet je gewoon ergens beginnen en al lerende je oog op het doel als totaal proberen te krijgen en houden.
Fotocredits: Mary Crimmins
Op Nijmegen Direct verscheen een verslag van de avond in Lux door Jeroen Langendam.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Dat bankiers niet altijd goed kunnen rekenen is onderhand algemeen bekend, dat ex-bankiers slordig met cijfers zijn alleen in kleine kring. Hebben we 25 Nederlanden nodig om in onze eigen behoeften te voorzien? Even de cijfers van Global Footprint Network erbij pakken: ecologische voetafdruk gemiddelde Nederlander 6.19 gha / persoon; beschikbaar in Nederland 1,03 gha. Een factor 6, das natuurlijk nog steeds veel, maar ietsje minder dan een factor 25. Al zijn dergelijke foutmarges voor (ex) bankiers wellicht acceptabel :-).
Verder moet je dan ook natuurlijk vermelden dat de voedsel voetafdruk ongeveer 1/3 is van de totale ecologische voetafdruk, dus hebben we 2 extra Nederlanden nodig om onszelf te voeden en 4 Nederlanden om onszelf warm te houden en op vakantie te gaan en naar ons tweede huis te reizen.
En de mensen in de zaal in Nijmegen hebben ook een beetje gelijk, stap over op een vegetarisch dieet en er gaat nog één gha / persoon af.
Jopie, met cijfers kun je goochelen. Er komt, mits goed berekend, altijd uit wat je er aan vooronderstellingen in stopt. Ik rekende de theoretische druk van de bevolking op zijn eigen nationale oppervlakte uit. Wat jij geeft zijn de zgn. global hectares, dat wil zeggen de gemiddelde druk van een bevolking op alle resources op aarde berekend naar ieders 'aandeel' daarin.
Dan doen we dus net of de hele wereld aan iedereen toebehoort, terwijl wij nou juist het door mij grotesk berekende onrechtvaardige deel naar ons hol hebben gesleept omdat we in onze stedelijke gebieden iets hebben dat arme mensen niet hebben en de nieuwe arme rijken in de wereld slechts in beperkte mate: geld.
De 'local beweging' roept een autarkisch beeld op. Dat is wel degelijk aan de eigen hectares gebonden.
Ik liet zien dat bijna 17 miljoen mensen op onze 41.425 km2 met een footprint van 6,2 (en verdere alle footprints uit de lijst die jij citeert) 25 theoretisch met alle grondstoffen en klimaten volgestouwde Nederlanden gebruiken. Met andere woorden: ik rekende het voor de gein eens toe naar 'alles uit de buurt' (een volstrekt theoretische notie, maar wel eentje die de 'uit de buurt mensen' met de neus op hun huidige verbruiksfeiten drukt). En voor alle duidelijkheid: dat cijfer (net als het door jou geciteerde) geldt onze totale consumptie. Niet die van voedsel alleen.
Wat de 'global hectares' uitdrukken is precies wat ik beweer: er zullen handel en transport moeten zijn.
PS1: de lijst die je citeert is gebaseerd op cijfers uit 2007 en 6 miljard mensen. Nog geen handvol jaren verder zitten we al op 7 miljard en een flink deficit verder. De nieuwe arme rijken beginnen Marsen, McDonalds en Coca naar binnen te werken.
Het goeie nieuws is dat ons deficit snel afneemt als de bevolking daalt, we ons lokaal wijder definieren (niet 30, 40 of 50 km, maar een tienvoud daarvan) en onze technologie om waste om te zetten in nieuwe producten toeneemt. En mocht iemand denken dat ik daar alle heil van verwacht: neen, dat blijft het werkelijke vraagstuk verbergen.
PS2: even grotesk was de publicatie uit Wageningen waaruit bleek dat 40% van onze nationale oppervlakte wordt gebruikt om onze huisdieren (3,2 mio katten, 1.8 mio honden en 400.000 hobbypaarden) te voeden. Het is er alleen niet minder waar om.
Met dat vegetarisch dieet gaat je hele verhaal ook niet lukken meneer Duijnhouwer.
Zeker ook nog biologisch ook, dwz. zonder kunstmest. Forget it. Zonder kunstmest heeft de landbouw heel veel dieren nodig. Of dacht jij dat onze Drentse boeren die schaapjes hier voor de toeristen hielden. A.u.b kom met je voeten op deze aarde terug.
Alleen heel vruchtbare grond kan voorlopig vegetarisch aan. Kijk maar eens waar die koeiengordel in India ooit is begonnen en onder welke omstandigheden. Let op: De kleur van het water in hun rivieren verraadt al welke kant het op gaat.
Toveal. De FAO heeft het vandaag over een nieuw boek van Andrew Macmillan en Ignacio Trueba. In The Economist formuleerden ze eerder dit jaar een even simpele als complexe oplossing, maar - voor de kenners - is het heel begrijpelijk als doel:
" Why not provide incentives for countries to curb excess consumption using phased-in tradable quotas? Countries failing to bring average consumption to below 3,000 calories a day could buy entitlements from grossly under-consuming countries, which could invest the proceeds in targeted grants aimed at eradicating the hunger that needlessly afflicts a billion people."
In de grond van de zaak is het probleem nl. simpel. Onze boeren gaan failliet omdat ze meer maken dan wij op kunnen terwijl we nog veel meer eten kunnen betalen. Anderen hongeren dood niet omdat het voedsel er niet is, maar omdat ze geen geld hebben om het te kopen. De arme nieuwe rijken daartussenin eten merk-eten met wikkels en uit flesjes omdat te laten zien dat ze net wat rijker zijn. Quoteer de intake en je bent overal van af. Nou nog even implementeren. Tussen droom en daad, staan wetten in de weg in de vorm van economische belangen en praktische bezwaren omdat we al die welvaart hier toch eigenlijk wel fijn vinden, zelfs als we op de SP of GroenLinks stemmen.
Dick, mooi verhaal, helder, maar nog niet communicatie-geschikt voor de massa. Tijd voor een campagne "Nederland laat anderen bloeden"? Dat zou nog eens andere koek zijn voor Loekie c.s.