Wat voor culinaire informatie kunnen we putten uit dit schilderij?
Om te beginnen de melk. Is het wel melk, zou het niet ook room kunnen zijn in dit zuivelland? En waar zou de melk vandaan zijn gekomen? Werd de melk aan huis bezorgd? Haalde men die op de stadsboerderij? Of buiten de stad? Kwam de melk per schip naar de stad en werd hij op de markt verkocht? Of zat er nog een schakel tussen?
Wat ging deze keukenmeid met de melk of de room doen? Verwarmen in de kom? Werd het brij? Of Spaanse pap? Of roompap? Of ging ze het brood weken in de melk?
Dan het brood. In de mand ligt een rond brood, het lijkt wel of er hele graankorrels op zitten. Een stevig brood zo te zien. De kleine broodjes lijken mij meer fijn witbrood, en daarmee het brood van de rijken, de hogere standen. Het heeft een knapperige korst. Kwam het van de bakker? Of heeft ze het zelf gebakken? Zijn het oude broodjes die in de melk geweekt gaan worden voor broodpap?
We weten het niet. We weten wel dat brood met boter, brood met kaas, een gewoon dagelijks kostje was.
De keuken is sober, met een stoofje (in een vroegere fase heeft daar nog een naaimandje naast gestaan) tegen de muur, waaruit blijken kan dat de keukenmeid het verstelwerk in de keuken verrichtte, met haar voeten op een stoofje. Er hangt blinkend koper aan de muur. En een rieten mand. De tafel is gedekt met een eenvoudig kleed. Het aardewerk is al even doorsnee. Er staat wel een wat fraaiere kan met een tinnen deksel bij. Misschien is het wel een Siegburg kan, ik kan het op de afbeelding die ik hier heb niet goed zien. Maar verder is het een sobere bedoening.De muren zijn witgepleisterd, de plint is een rijtje tegeltjes met een blauw motiefje. De soberheid komt het schilderij ten goede, maar laat ons met giswerk achter.
Wie kan en wil er meer over vertellen?
Tot slot even een stukje algemene geschiedenis: Hoe rijk waren we nu eigenlijk in de 17e eeuw? Dat viel best tegen. Een ongeschoolde arbeider verdiende ongeveer tien stuiver per dag, een geschoolde het dubbele. In Amsterdam lag het loon wat hoger. Kon je daar ook van leven? De overheid had uitgerekend dat wie 44 procent v an eht gezinsinkomen aan roggebrood - het belangrijskte voedingsmiddel - moest uitgeven, bijstand verdiende. Op basis van die berekening konden de meest mensen redelijk rondkomen. Alleen het inkomen van de kostwinner was doorgaans onvoldoende. De gezinsleden in de lagere klassen brachten ook geld in. In Leiden bestond de beroepsbevolking voor bijna een derde uit vrouwen.
Veel immigranten uit de Zuidelijke Nederlanden en Duitsland kwamen in de 17e eeuw naar de Republiek. De handel die zij meebrachten, bracht welvaart mee, maar in het kielzog van de kooplieden kwamen ook veel ontwortelde en behoeftige mensen mee. Voor hen was er geen werk en geen woning. De daklozen woonden onder de bogen van de stadsmuren van Amsterdam. De stad had een eenvoudige oplossing. Zij brak de muren af.
In deze context past de sobere keuken, de eenvoud, de melk en het brood.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Opmerkelijk ook: de afbeelding lijkt ons nu antiek. Maar de scène was hedendaags (op de kleding na) voor ongeveer elke plek in Europa, tot pakweg 1960. Van de eerste eeuw tot de twintigste waren alle uitgestalde spullen, tot en met de gekalkte muur en plint, dagdagelijks. Nu niet meer. Zelfs zo'n brood is nu haast onvindbaar, of zeer duur.
Precies Nick, is dit nu een icoon voor de Nederlandse culinaire geschiedenis? Of blijkt maar weer dat Nederland gewoon in de pas liep met de rest van Europa?
Schort en stofmouwen ook not tot pakweg WO II volop in gebruik.
"Vaderlandsche Geschiedenis" neigt om verschillen tussen staten in de verf te zetten. Nederland heeft een zeker particularisme bewaard, waarschijnlijk onder religieuze invloed en "eilanddenken" in sommige hoekjes. Maar ons deel van Europa is een kruispunt, geen uithoek. Noordzee, Maas en Rijn brachten van verre spullen aan. het zout in het brood kwam van de Balearen of Setubal. Het graan allicht uit Frankrijk. Eén van de potten komt van de Rijn, het stoofje mogelijk uit Luik. De houtskool erin van de Ardennen of het Westerwald?
Haar blauwe stof kan Genuees (Jeans) zijn of van Nîmes (denim). Zelfs de kalk moest van ver komen.
"Werd het brij? Of Spaanse pap? Of roompap? Of ging ze het brood weken in de melk? "
Zou het niet een schildersmodel zijn geweest en ging ze daarna met wat duiten naar huis?:-)
Volgens Google is het een genrestuktraditie om keukenmeiden melk uit te laten schenken.
Een van de interpretatoren zegt dat het eigenlijk zeventiende-eeuwse porno is, omdat er een cupidootje te zien zou zijn.
http://www.essentialvermeer.com/cat_about/milkmaid.html
Het blinkende koper of goud zie je veel in schilderijen en is denk ik om te laten zien hoe goed je wel niet kunt schilderen. Bewust armoede laten zien om zo te tonen dat je sociaal bewogen bent is meer negentiende-eeuws, aardappeleters etc. Mijn gok: Vermeer was hier zelf arm en heeft zijn eigen keuken en het meisje van de bakker (inclusief brood) gebruikt.
In Delft is geen straat die melkmarkt heet, maar die zijn er elders wel.
Het uitschenken van melk zal een symbool voor iets zijn. Niet van onze zuivelindustrie. Zal wel met seks te maken hebben. Geen symbool ook voor culinaire stand van het land. Je hebt ook schilderijen met konijnen, zangvogels en druiven, geschilde citroenen etc.
Het beroepsnamenboek noemt voor de zeventiende--eeuw al beroepsnamen voor melkven(s)ter: melkman, melkloper melkmeid, melkkoper alsmede melkschipper. De verkopers liepen rond of stonden op de Grote Markt, dan? Mevrouw Vermeer ging daar dan heen om haar melkkruik te laten vullen?