De dag moest zorgen voor inspiratie. Een mengeling van oud leerlingen van Jaap van meer dan 10 jaar geleden en nieuwe gezichten presenteerde visies. Sjoerd Smits (werkzaam bij Hortinova), Joan Reijs (werkzaam bij het LEI) en ikzelf (werkzaam als consultant duurzame melkveehouderij) die elk op hun eigen wijze het denken in kringlopen in de landbouw op de grond hebben gezet. Sjoerd vertelde over bodemleven en insecten. Je kunt ze voor je laten werken, composteren is belangrijk en zo kan de natuurlijke productie verhoogd worden. Joan maakte duidelijk dat we steeds meer bewijs hebben dat milieuvriendelijker boeren en een lage kostprijs met elkaar samengaan en de kunst van het boeren zit hem in de afstemming tussen bodem, plant en dier. Ikzelf zei dat regelgeving rekening moet houden met de bedrijfskringloop en alles op tafel ligt om meer impulsen vanuit beleid te gaan genereren om daadwerkelijk meer op gesloten kringlopen te gaan sturen. Die verhalen staan inmiddels als een huis. Johan Klitsie wist namens het Ministerie van VROM te melden dat er nu een stevig rapport vanuit het CLM ligt waarin de meerwaarde van kringlooplandbouw beschreven staat als ook de mogelijkheden om "bedrijfsspecifieke kringloopprestaties" te borgen.
In de middag kwam daar ook nog het verhaal van de bevlogen fouragehandelaar Theo Mulder uit Kollumerswaag bij! Hij benadrukte dat we "levens-middelen" produceren en dus alles moeten doen om die kwaliteit van die producten zo hoog mogelijk te krijgen in plaats van voor goedkope bulk te gaan en dat begint bij duurzaam bodembeheer. Allemaal pleidooien voor een meer holistische kijk op het geheel en aandacht voor kwaliteit en vakmanschap. De verhalen zijn deels vergelijkbaar met de pleitbezorgers voor de multifunctionele landbouw en het "kringloopdenken" komt sterk vanuit de biologische landbouw. De verhalen over het sluiten van kringlopen, die Jaap van Bruchem in 1996 voor het eerst begon te vertellen tegen de reguliere landbouw en het reguliere onderzoek, zijn langzaam maar zeker op de grond gezet en grotendeels overgenomen. Ik ben er zelf ook in verder gegaan en werk inmiddels met 350 melkveehouders over heel Nederland die proberen minerelenkringlopen te sluiten en kosten te reduceren (www.duurzaamboerblijven.nl). Er is terecht veel waardering voor zijn pionierswerk.
Het denken in gesloten kringlopen heeft inmiddels een stevig fundament en een breed gedragen kritische massa. Toch is er nog steeds missiewerk te verrichten. Nog altijd zijn er mensen zoals hoogleraar diervoeding Tamminga, die grote moeite hebben om hun onderzoekswerk in de context van het gehele bedrijfssysteem te plaatsen. Het zijn mensen die het dier tot op verschillende cijfers achter de komma willen optimaliseren.
Maar dan toch ook dat 'maar'. Ik heb het idee dat vanuit deze, vrij nuchtere en inmiddels goed gedocumenteerde, casussen het NVLV zich ook gelegitimeerd voelt om alles wat omstreden is in Nederland te verzamelen en te promoten. Denk aan ecotherapie, helende klanken, fluisterende paarden, laag frequente stralingskasjes en ga zo maar door. Dat gaat me een stap te ver. Veel van deze zaken moeten eerst uitgewerkt worden, getest, onderbouwd, gepubliceerd, elders geverifieerd voor ze aanspraak kunnen maken op de status die het kringloopdenken na noeste arbeid inmiddels heeft verdiend. Het is de taak van onderzoekers om met een open-mind kaf van koren te scheiden, anders worden we knettergek gemaakt.
Voor veel mensen uit het NVLV gaat dit alles niet snel genoeg.
Het lijkt er op dat Netwerk VLV een keuze moet maken. Wanneer lukraak alle "wilde ideeën" een platform krijgen blijft de afzender van het netwerk "vaag" en zit het de mensen die zaken op de grond aan het zetten zijn zelfs behoorlijk in de weg. De wetenschap heeft natuurlijk geen oneindige sommen geld en laat zich in toenemende mate sturen door commerciële onderzoeksvragen, zodat een ordinaire geldkwestie ontstaat rond het wegen van prioriteiten en persoonlijke voorkeuren van beslissers. Persoonlijk denk ik dat het bestaansrecht voor het NVLV kan liggen in het verzamelen van alles wat "afwijkt van de norm" een "broedclub voor new life sciences" die zich focust op het debat, het reguliere onderzoek blijft uitdagen en, heel belangrijk, die het kaf van koren helpt scheiden en het koren vervolgens faciliteert om onderzoeksgelden los te krijgen. De vraag is dan vervolgens wie die rol 1) erkent en 2) financiert.
Ik wens het NVLV veel succes in deze zoektocht!
Frank Verhoeven is eigenaar en oprichter van Boerenverstand en Boerenbox
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Ha een bijdrage die gewoon aardt! Leuk verslag en het klinkt goed.
Ik zie ook een beweging die juist verder specialiseert (de melkveehouder doet alleen nog de koeien, voerteelt gaat naar akkerbouwers). In de intensieve veehouderij is dat natuurlijk allang zo.
Is het tijd voor een kringloopproject voor de plaatsen waar de verschillende elementen bij verschillende ondernemers liggen?
Fijn stukje om te lezen!
@Josien, Bij verschillende ondernemers is prima! Dan hoop ik toch zo dat dan de bedrijven zich meer gaan gedragen als onderdeel van de kringloop ipv allemaal op een eilandje. Alleen hoort de consument ook in die kringloop....
@Boy: "Alleen hoort de consument ook in die kringloop.... " Hoe zie jij dat? Uitermate geïnteresseerd.
full circle. hoe laat je consumenten -op enige schaal- participeren in de kringloop? Ik denk om te beginnen door in de Libelle / Panorama / Telegraaf / Nu.nl te schrijven over Foodlog onderwerpen.
@Giedo, Simpel gezegd moeilijk te verwezenlijken. Nu gaan er met iedere vrachtwagen melk in mijn geval een hoeveelheid nutriënten richting stad die meestal niet meer beschikbaar komt voor de landbouw.
Dus voor een betere kringloop zou de menselijke uitstoot weer terug moeten komen op de akker of weide. Opties zijn:
1: feces en urine gescheiden ontvangen via dubbel riool. Verontreinigde (medicatie chemicaliën) uitwerpselen zijn een probleem wat getackled moet worden. Dit vervolgens als mest aanbieden aan de agrariërs.
2: feces en urine worden gezamelijk opgevangen in een "drager" een voorbeeld is een composttoilet maar een andere mogelijkheid is denkbaar, misschien zelfs een vloeistof met bindende werking. (zou de huidige rioolinfra bruikbaar houden) Maar verontreiniging is nog steeds een probleem.
3; Nutrienten proberen te winnen uit huidig riool, behoud infra maar is stukken moeilijker en gaat met grotere verliezen.
Verontreiniging is nog steeds een probleem.
Maar voorlopig voeren we nog op grote schaal nutriënten in via Rotjeknor dus tekort komen we nog niet. Maar een kringloop is het niet!
Het tweede "gat" in de kringloop is de uitspoeling op de akker of weide wat via rivieren de zee in stroomt. Hoe we dat terug krijgen? Visserij lijkt niet de optie ;-) Misschien algenkweek in de riviermonden.
Het derde "gat" is stikstof wat de lucht in verdwijnt. Nu halen we dat terug met energie (haber bosch proces) en op kleinere schaal met klaver dus dat is een kringloop in zekere zin. Dit gat is het makkelijkst te ondervangen.
Fosfaat en Kali zijn moeilijker terug te halen vanaf de zeebodem en of stortplaats. En dan zijn er nog talloze andere stofjes! Koper en selenium komen zo bij me op.