Op de site van de Groningse Universiteit valt sinds 4 maart een spannend artikel te vinden. Het legt de nodige bommetjes onder het eigentijdse gezondheidsgekakel.
Als Professor Frits Muskiet gelijk heeft, is een groot deel daarvan irrelevant. Door de geschiedenis heen hebben we ons eetgewoonten aangeleerd die niet bij ons lichaam passen. In de modernste geschiedenis is dat pas goed uit de hand gelopen omdat we altijd en overal, in ruime overdaad bovendien, van dat verkeerde menu gebruik maken.
De afgelopen tweehonderd jaar zijn steeds meer mensen gaan lijden aan obesitas en een aantal typische westerse welvaartsziekten zoals hart- en vaatziekten, diabetes, sommige soorten kanker en osteoporose. Volgens Frits Muskiet, hoogleraar Pathofysiologie en Klinisch Chemische Analyse aan de Rijksuniversiteit Groningen, wordt deze explosieve stijging veroorzaakt doordat onze genen nog uit de oertijd stammen en niet goed aangepast zijn aan onze huidige omgeving. 160.000 jaar geleden leefden onze voorouders als jagers-verzamelaars in Oost-Afrika. Hun genen waren perfect aangepast op die Afrikaanse omgeving. Sinds die tijd is er veel gebeurd. We gingen landbouw bedrijven; onze welvaart groeide langzaam en gestaag en vanaf de industriële revolutie explosief. Maar, stelt Muskiet, onze genen zijn in die tijd nauwelijks mee veranderd. ‘Onze genen veranderen gemiddeld met een snelheid van ongeveer 0,5% per miljoen jaar. Onze genetische bouw is dus min of meer hetzelfde gebleven.’
Doordat onze genen uit de oertijd niet goed aangepast zijn op onze huidige omgeving, ontstaan er conflicten. ‘Vanwege onze evolutionaire achtergrond zijn we bijvoorbeeld zuinig met energie. We eten daarom het liefst zoveel mogelijk en zijn van nature lui, want er kon vroeger zomaar een hongersnood uitbreken.’ In de huidige dikmakende omgeving met weinig fysieke activiteit leidt dit ‘zuinige genotype’ tot obesitas. Muskiet denkt dat veel van onze westerse welvaartsziektes verklaard kunnen worden uit conflicten met ons oergenoom. Daarom is het van belang te weten wat onze voorouders precies aten. ‘Dat kan gereconstrueerd worden via de archeologie, antropologie, vergelijkende anatomie, (patho)fysiologie en genetica. Zo blijkt uit archeologische vondsten dat we vooral dicht bij zoet water leefden en veel vis, schelpdieren, eieren, groente en fruit aten.’
Volgens Muskiet hoeven we niet precies dezelfde dingen te consumeren als een oermens als we langer gezond willen blijven. ‘Ik zeg niet dat we rauw vlees of allerlei knollen moeten gaan eten.’ Wel constateert Muskiet een aantal ‘fouten’ in onze huidige voeding als hij kijkt naar het eetpatroon van onze voorouders. ‘Er is o.a. een disbalans tussen het aantal eiwitten, vetten en koolhydraten dat we eten. We krijgen veel te veel koolhydraten binnen. Maar daar zijn we niet op gebouwd. Voor de ontwikkeling van de landbouw aten we nagenoeg geen koolhydraten uit granen. Vooral de ‘snelle’ koolhydraten zijn slecht, omdat ze een hongergevoel veroorzaken.’
Ook eten we teveel transvetzuren (deze ontstaan vooral bij het harden van vetten). ‘Deze vetzuren komen in de natuur nagenoeg niet voor en veroorzaken volgens scenario’s van het RIVM meer doden dan het verkeer. Wat mij betreft zouden ze verboden mogen worden.’ Ook zouden we meer visolie kunnen gebruiken. Bovendien krijgen we te weinig vitamine D en foliumzuur binnen. ‘Bijna alle Nederlanders hebben een vitamine D tekort. Dat leidt tot een verhoogd risico op diverse ziektes, waaronder osteoporose.’
Muskiet vindt dat er weinig aandacht is voor omgevingsfactoren (zoals voeding) bij het onderzoek naar het ontstaan van ziektes. ‘Er is een overdreven belangstelling voor de genetica in de geneeskunde. Minder dan vijf procent van de ziektes heeft een puur genetische basis.’ Het overgrote deel wordt veroorzaakt door de omgeving, waarbij ons erfelijk materiaal een secundaire rol speelt. ‘Als ik een pot met zwavelzuur leegdrink en dood neerval, geeft niemand de schuld aan mijn genoom.’ Omdat dergelijke acties nooit voorkwamen, heeft de evolutie ons niet uitgerust met genen die voorkomen dat we hieraan doodgaan. ‘Waarom zien we de analogie hiervan niet met het eten van teveel verzadigd vet of te weinig vis? Diegenen die in genetische zin het meest gevoelig waren voor onze verandering van de omgeving zijn het eerst ziek geworden en bij voortdurende verandering worden we uiteindelijk allemaal ziek.’
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Het is een zinvol verhaal, alleen... hoe oud werden de mensen in de prehistorie eigenlijk? Ook zij kenden voedseltekorten, er zijn bijvoorbeeld in Zuid Frankrijk skeletten met een tekort aan jodium opgegraven uit de Oude Steentijd als ik het me goed herinner.
We moeten dus wel een beetje oppassen om niet te vervallen in verheerlijking van de 'nobele wilde'.
Dat doet Muskiet toch ook niet? Hij laat zien dat we mogelijk geoptimaliseerd zijn voor een anders samengesteld dieet dan het moderne op bergen (goedkope) granen gebaseerde.
Als hij gelijk heeft, moet er het nodige veranderen in de manier waarop we ons voeden, maar - minstens zo belangrijk - hoe we ons eten produceren. Er zullen meer dierlijke proteinen moeten worden geproduceerd, meer groenten en fruit en minder graan. Die zijn veel minder gemakkelijk te verwerken in de eetfabrieken die we hebben staan om jaarlijks wereldwijd een paar honderd miljard dollar omzet aan vnl. koolhydraten uit te spugen.
Die verandering kan alleen maar traag gaan. Als hij nodig blijkt, moet het publiek daar ook begrip voor hebben.
Ja Lizet, wie wat rondgereisd heeft in de wereld, weet het wel zeker: ziek zijn is de norm.
Ik bracht ooit een werkbezoek van enkele dagen aan de idyllische Russell Islands (Solomon). De bewoners hadden een visserscooperatie (exporteerden naar Honiara) en kweekten cocosnoten voor Unilever. Overvloedig en gezond voedsel. Nu bleken ze allemaal, jong en oud, ziek. Iets aan de luchtwegen (ze hadden allemaal een snotneus) en verder allemaal huidziektes allerhande (ondanks de dagelijkse zeebaden) Vreemd hoor.
Wat mijnheer Muskiet schrijft klinkt heel logisch. Atkins was zo gek nog niet.
Het gebrek aan vitamine D is in Nederland erg moeilijk op te lossen. Waar steeds meer Amerikaanse onderzoeken spreken van een dosering [inderdaad, supplementen] van 20 microgram per dag om tekorten te voorkomen, mag er in Nederland maximaal 5 microgram per dagdosering in supplementen verwerkt worden.
Dat weet helemaal niemand; meneer Muskiet speculeert hier maar wat. Er is vrij weinig bekend over de leefomstandigheden van de eerste homo sapiens sapiens. Het enige wat vrij zeker is is dat de omschakeling naar landbouw in Anatolie gepaard ging met een verlies van gezondheid: de mensen werden kleiner en, voor zover je conclusies mag trekken uit de erg kleine aantallen opgravingen, minder oud.
Ik weet overigens helemaal niet zeker of dat door koolhydraten kwam; er zijn namelijk ook aanwijzingen dat de jager-verzamelaars uit de gebieden waaruit graanteelt ontstond al duizenden jaren wilde granen in grote hoeveelheden oogstte.
Hier ben ik het volledig mee eens. Ik word zo moe van brood zoeken waar geen geharde plantaardige vetten in zitten. Het is een grof schandaal dat ze nog gebruikt mag worden.