Het vernieuwde treinmuseum in Schaarbeek is nu een jaar open, reden voor Nick Trachet om eens stil te staan bij het eten op treinen. Hoeveel korter zou de rit Brussel-Aarlen niet lijken onder het genot van een driegangenmenu?
Toen de eerste treinen met passagiers begonnen te rijden, kwam het vernuft van de ingenieurs van de 19e eeuw pas goed naar boven. Waarom zou je stoppen om te eten als je een restaurant aan de trein kon hangen... en slaapkamers, een postkantoor, noem maar op?
George Pullman
De slaap- en restauratiewagens werden voor het eerst bedacht in Amerika door ene George Pullman. Zijn naam werd in vele talen synoniem voor luxebussen en -treinen. Opmerkelijk is dat deze dienstverlening in Europa werd geïntroduceerd door een Belgisch bedrijf, de Compagnie internationale des wagons-lits van Luikenaar Georges Nagelmackers. Het bedrijf bestaat nog steeds.
Driegangenmenu
In het voorjaar van 1987 heb ik voor het laatst een nachttrein genomen. Vanuit Brussel-Zuid vertrok ik naar Rome voor een nieuwe stap in mijn carrière. Ik reisde in ‘couchette’, niet in een slaapwagon. Maar gezien het historische moment besloten mijn reisgenoot en ik het eens lang te laten hangen toen we te horen kregen dat er een restauratiewagen in de trein was.
We moesten ons haasten, want in Luxemburg zou die worden afgekoppeld. De oude dame was er nog één van Wagons-lits van voor de Eerste Wereldoorlog, met als thuisbasis Oostende. Dat stond op een koperen plaatje aan de luxueuze lambrisering.
Wij hebben ons toen tegoed gedaan aan een driegangenmenu à la carte op gesteven wit linnen en met service aan tafel. Vriendelijke bediening, een woordje uitleg over het treinstel, wijn. Wat ik nog weet, is dat de maaltijd begon met gerookte zalm. In 1987 was dat nog vrij exclusief.
Belabberde koffie
Ik heb later nog wel gegeten op treinen. Op de Eurostar (eerste klas) waar het eten in de prijs van het kaartje was inbegrepen. Maar dat was ‘airline style’ op je eigen plek, niet in een apart restaurant. Het aanbod was ook banaal. Verder heb ik nog snackbars meegemaakt op een trein, en het karretje met drankjes en wafels op de lijn Brussel-Oostende. Maar de koffie was er belabberd, en die ambulante handeltjes zijn verdwenen. De treinlijnen zijn zo overbevolkt gerestructureerd dat er zelfs geen karretje meer door kan.
Railway mutton
Met de restauratiewagen ontstonden er recepten die speciaal voor de treinen waren gecreëerd. In een Indiaans restaurant in Sevenoaks (Kent, Verenigd Koninkrijk) vond ik tot mijn verwondering ‘railway mutton’ op de spijskaart. Dat blijkt een erkende bereiding in de Indiase keuken. Het gaat om een oorspronkelijk Bengaals gerecht, kosha mangsho, maar dan aangepast aan westerse smaakpapillen. Minder heet en getemperd met wat yoghurt, vaak ook aangezuurd met wat azijn om in de trein beter te kunnen bewaren tot het opdienen. Iets voor koloniale ambtenaren op reis door the subcontinent. Op het net zult u heel wat varianten vinden, van vrij eenvoudig tot hoog bewerkelijke.
Binnen Europa moet het land van de treinrestaurants Groot-Brittannië zijn geweest. Daar waren er voor de privatisering zo’n 250 sporende restaurants. Er waren lijnen met specialiteiten. Ontbijttreinen naar Londen en zelfs treinen met speciale middernachtdiners richting Westkust. Is het niet prachtig, genieten van een royale maaltijd terwijl het landschap voorbijtrekt?
Brown Windsor Soup
In Engeland bestaat er nog een bereiding die typisch is voor de trein, maar één die zelfs Britten koude rillingen bezorgt: Brown Windsor Soup. Ik kwam de vermelding tegen in Britse politieromans, sketches en artikels. Meestal wordt erop gehamerd hoe slecht die soep toch was, maar vandaag is ze gelukkig verdwenen.
Nieuwsgierig zocht ik het recept op, en ja hoor, je vindt er. Maar uit één artikel blijkt dat deze beruchte treinsoep feitelijk nooit heeft bestaan. Onderzoekers zochten in oude kookboeken, menu’s van treinmusea, reisinformatie: nergens was er sprake van BWS tot in de jaren 1950. Toen kwam komiek Spike Milligan ermee voor de dag in The Goon Show, een populair radioprogramma. Toch zijn er mensen die er herinneringen aan hebben.
Terug naar vroeger
Het restaurant van Train World heeft weinig banden met de poésie du rail. In deze tijd waarin Brussel dweept met een Tram Experience, zouden we toch ook de treinrestaurants weer mogen bovenhalen? Hoeveel korter zou de rit Brussel – Aarlen (2:55) niet lijken bij een fijn driegangenmenu?
Smakelijk.
Dit artikel afdrukken
George Pullman
De slaap- en restauratiewagens werden voor het eerst bedacht in Amerika door ene George Pullman. Zijn naam werd in vele talen synoniem voor luxebussen en -treinen. Opmerkelijk is dat deze dienstverlening in Europa werd geïntroduceerd door een Belgisch bedrijf, de Compagnie internationale des wagons-lits van Luikenaar Georges Nagelmackers. Het bedrijf bestaat nog steeds.
Driegangenmenu
In het voorjaar van 1987 heb ik voor het laatst een nachttrein genomen. Vanuit Brussel-Zuid vertrok ik naar Rome voor een nieuwe stap in mijn carrière. Ik reisde in ‘couchette’, niet in een slaapwagon. Maar gezien het historische moment besloten mijn reisgenoot en ik het eens lang te laten hangen toen we te horen kregen dat er een restauratiewagen in de trein was.
We moesten ons haasten, want in Luxemburg zou die worden afgekoppeld. De oude dame was er nog één van Wagons-lits van voor de Eerste Wereldoorlog, met als thuisbasis Oostende. Dat stond op een koperen plaatje aan de luxueuze lambrisering.
Wij hebben ons toen tegoed gedaan aan een driegangenmenu à la carte op gesteven wit linnen en met service aan tafel. Vriendelijke bediening, een woordje uitleg over het treinstel, wijn. Wat ik nog weet, is dat de maaltijd begon met gerookte zalm. In 1987 was dat nog vrij exclusief.
De treinlijnen zijn zo overbevolkt gerestructureerd dat er zelfs geen karretje meer door kan.Dat waren de laatste dagen van de restauratiewagen. Want wie reist er vandaag nog met de trein naar Rome? Een vliegtuig doet er twee uur over, een trein twintig. En je moet tegenwoordig drie of vier keer overstappen. Er zijn geen rechtstreekse nachttreinen meer.
Belabberde koffie
Ik heb later nog wel gegeten op treinen. Op de Eurostar (eerste klas) waar het eten in de prijs van het kaartje was inbegrepen. Maar dat was ‘airline style’ op je eigen plek, niet in een apart restaurant. Het aanbod was ook banaal. Verder heb ik nog snackbars meegemaakt op een trein, en het karretje met drankjes en wafels op de lijn Brussel-Oostende. Maar de koffie was er belabberd, en die ambulante handeltjes zijn verdwenen. De treinlijnen zijn zo overbevolkt gerestructureerd dat er zelfs geen karretje meer door kan.
Railway mutton
Met de restauratiewagen ontstonden er recepten die speciaal voor de treinen waren gecreëerd. In een Indiaans restaurant in Sevenoaks (Kent, Verenigd Koninkrijk) vond ik tot mijn verwondering ‘railway mutton’ op de spijskaart. Dat blijkt een erkende bereiding in de Indiase keuken. Het gaat om een oorspronkelijk Bengaals gerecht, kosha mangsho, maar dan aangepast aan westerse smaakpapillen. Minder heet en getemperd met wat yoghurt, vaak ook aangezuurd met wat azijn om in de trein beter te kunnen bewaren tot het opdienen. Iets voor koloniale ambtenaren op reis door the subcontinent. Op het net zult u heel wat varianten vinden, van vrij eenvoudig tot hoog bewerkelijke.
Is het niet prachtig, genieten van een royale maaltijd terwijl het landschap voorbijtrekt?Ontbijttrein
Binnen Europa moet het land van de treinrestaurants Groot-Brittannië zijn geweest. Daar waren er voor de privatisering zo’n 250 sporende restaurants. Er waren lijnen met specialiteiten. Ontbijttreinen naar Londen en zelfs treinen met speciale middernachtdiners richting Westkust. Is het niet prachtig, genieten van een royale maaltijd terwijl het landschap voorbijtrekt?
Brown Windsor Soup
In Engeland bestaat er nog een bereiding die typisch is voor de trein, maar één die zelfs Britten koude rillingen bezorgt: Brown Windsor Soup. Ik kwam de vermelding tegen in Britse politieromans, sketches en artikels. Meestal wordt erop gehamerd hoe slecht die soep toch was, maar vandaag is ze gelukkig verdwenen.
Nieuwsgierig zocht ik het recept op, en ja hoor, je vindt er. Maar uit één artikel blijkt dat deze beruchte treinsoep feitelijk nooit heeft bestaan. Onderzoekers zochten in oude kookboeken, menu’s van treinmusea, reisinformatie: nergens was er sprake van BWS tot in de jaren 1950. Toen kwam komiek Spike Milligan ermee voor de dag in The Goon Show, een populair radioprogramma. Toch zijn er mensen die er herinneringen aan hebben.
Terug naar vroeger
Het restaurant van Train World heeft weinig banden met de poésie du rail. In deze tijd waarin Brussel dweept met een Tram Experience, zouden we toch ook de treinrestaurants weer mogen bovenhalen? Hoeveel korter zou de rit Brussel – Aarlen (2:55) niet lijken bij een fijn driegangenmenu?
Smakelijk.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Hartgrondig en hartstochtelijk eens met Nick Trachet. De nachttreinen door Europa (en door de tunnel naar Brexit) moeten terug in hun glorie en met restauratie!
Wat een beroerd maaltje kun je tegenwoordig afhalen aan een loketje in de Thalys. Wat een narigheid tussen Frankfurt en Amsterdam. Alleen wel goed bier in Duitse treinen.
Overigens, toen je nog kon eten in een restauratierijtuig van de trein tussen Amsterdam en Parijs kwam je er als Nederlander vaak bekaaid af en soms helemaal niet aan te pas. Zat zo. Pas in Brussel werd de trein uit Amsterdam verlengd en in het deel dat aangekoppeld werd zat ook de restauratie, soms twee rijtuigen aaneen, misschien wel drie. Verrassing: volbezet. Al voor de treindelen werden gekoppeld konden reizigers vanaf Brussel vast instappen in het deel dat op de trein uit het noorden wachtte.
Wist je nog een plek te veroveren in de restauratie, dan wachtte je ongeduldige en onvriendelijke obers die weigerden Nederlands te spreken en schijt hadden aan wat van boven de taalgrens kwam.
Ook kon het gebeuren dat etensgasten die met buffelen in Brussel begonnen waren, halverwege de rit genoeg hadden en ergens anders gingen zitten uitbuiken. Dan konden alsnog andere gasten iets gaan bestellen. Maar de obers (en de chefs achter de treinkachel?) hadden dan nog meer haast. Ze wilden nog voor Compiegne de boel weer aan kant hebben. Opgejaagd werd je. Ik nam maar liever brood mee van huis.
Herinnering, lang geleden: in Nederlandse treinen kon je, bijvoorbeeld tussen Rotterdam en Arnhem, een heerlijke uitsmijter eten. Wat ging er mis later?
Las onlangs dat er enkele lijnen (?) in Europa weer zijn waar je zeer exclusief dinerend kunt reizen.
Waaronder de Royal Scotsman . Voor 36 personen maximaal. Volgens de site: “Topkoks bereiden verse maaltijden die begeleid worden door uitstekende wijnen. De tafels zijn gedekt met wit linnen, zilveren bestek en kristallen glasservies.” Niet voor Jean met z’n klak.
Maar er schijnt ook weer via Wenen, Parijs (?) een lijn te lopen naar ‘Constantinopel’.
In 1976 een trekking door de Highlands; treinen van Euston Station in Londen tot Glasgow met.. The Royal Scotsman, die ook gewone compartimenten toen had.
Gelast spoor in GB, dus geen kadoeng, kadoeng..
Identieke treinen naar Schotland toen: The Clansman, The Royal Highlander..
’s Morgens aan boord van de trein een fantastisch ontbijt. Fried haddock, mushrooms, bacon, gebakken aardappelen, ei, boontjes in tomatensaus etc. etc.
’s Middags zin een biertje. Loket volgens gebruik dicht. Vriendelijke Engelsen boden ons een blikje bier aan.
Drie weken trekking in eenzaamheid en regen, en de grote afstanden in het Noorden met de trein (diesel loc’s) afgelegd.
In die tijd stonden we gewoon in de 'middle of nowhere' met de rugzakken op het spoor met de armen in de lucht te zwaaien, en de trein stopte.. Dat was pas ‘cool’.
In de stilte hoorde je de trein al van kilometers ver aankomen.
(minder relevant: Toen we in Glascow uit het station kwamen, bij de hoerenbuurt, keek ik mijn ogen uit, en liep, terwijl mijn verse echtgenote dat zag aankomen, maar niet waarschuwde, tegen een lantarenpaal, die niet meegaf. Enorme dreun. Ik ben er nog boos over.. "Moet je maar niet zo gluren..", zei ze)
Wie kent er nog spoorwegrecepten?
Ik vond ondertussen nog een railway pudding
Een bron vermeldt: "So called because it used to be served in the dining car of the London to Manchester express".
Ook in Duitse treinen verdwijnt geleidelijk het bier (Wouter, #1). Vanaf december alcohol verbod in de Nord-West Bahn, (grenzend aan NL).
De Deutsche Bahn voelt nog niets voor een algeheel verbod op alcohol in de treinen maar de politieke druk neemt toe.
De DB heeft op veel treinen nog Bord-bistro en Restaurants. Nog steeds met keuze uit bieren en wijnen.
Ik raad iedereen aan de nachttrein Mombasa-Nairobi te nemen, het 3 gangenmenu is een must, je moet kiezen voor de vroege versie (7 uur) of de late(8 uur), want er zijn meer liefhebbers voor dan plaatsen. Het menu is typisch Brits, ook nu nog, lokale ingrediënten als kale, ugali-maispap en bonen staan nooit op het menu, wel mulligatawny (Brits Indisch) soep en mutton met knalgroene muntsaus. Vroeger (nog jaren na onafhankelijkheid) had je ook nog echt tafelzilver en prachtig servies, maar dat is geleidelijk vervangen (door jatten en aanvullen) door simpeler spulletjes.
Jagers met olifantstanden op de schouder , zoals in de film Out of Africa, zie je nu niet meer tijdens de reis, maar de rails en zelfs de stationnetjes zijn nog wel dezelfde!
Ander leuk treinreisje met luxueuze diners: vanaf Ferrol naar Ribadeo, langs de golf van Biscaye, op het smalspoor (Feve, dus niet Renfe) traject, met geweldig uitzicht op de rotskusten en de baaien links en de bergen rechts, al wordt dat landschap aardig aangetast door al die velden snijmaïs de laatste tijd, ipv die aardige omzoomde graslandjes van vroeger. Op de trein zijn landschapjes met koetjes geschilderd, onze zwart-bonte en de locale egaalbruine Galicische. Op een ander traject wordt lamprei geserveerd, na bezoek aan de lampreivissers aan de watervallen van de Mino-rivier. Niet vergeten: als toerist krijg je 50% korting op alle treinreizen (minus het eten) , bij overleggen van kortingsbiljet van 6 euro, daar kwam ik dus weer eens te laat achter, helaas, scheelt fors!