Het seizoen van de Oosterscheldekreeft loopt van eind maart tot half juli. Normaliter zijn het nu dus hoogtijdagen voor kreeftenvisser Henk Jumelet uit Bruinisse. "Vorig jaar ving ik in deze tijd per dag vijfentwintig kilo," zegt Jumelet in de NRC. "Nu nog maar twee." Wat de oorzaak is, weet hij niet, maar een vermoeden heeft hij wel: de staalslakken die in grote hoeveelheden in de Oosterschelde worden gestort om de waterkeringen te versterken.
Jumelet zag dit seizoen al met angst en beven tegemoet, zegt hij in een reportage in de NRC. "Vorig najaar hoorden we van duikers dat er al een grote sterfte onder krabben en kreeften was. De bodem lag er mee bezaaid.” En van de kreeften die hij vangt - Jumelet is één van de 20 kreeftenvissers in de Oosterschelde - gooit hij er veel terug, omdat ze slap en zwak zijn. "Ze bijten me niet", zegt hij.

De vissersgemeenschap vermoedt dat de chemicaliën uit de staalslakken de oorzaak zijn. "Overal waar deze slakken zijn gestort, zien we een terugloop in het mariene leven," legt Jumelet uit. Omdat hij zich zorgen maakt over de gezondheidseffecten op mensen - "je wilt toch niet op je geweten hebben dat de gezondheid van consumenten wordt geschaad?" - heeft hij zelf een bureau ingeschakeld. Om te kijken of er "rommel uit die staalslakken in de kreeften zit."

Staalslakken, een bijproduct van de staalindustrie, worden gebruikt ter versteviging van wegen en waterkeringen. Ze zijn goedkoper dan zand en grond. Maar uit verschillende hoeken klinken zorgen over de milieueffecten van de staalslakken. Een rapport van het RIVM, dat een jaar geleden literatuuronderzoek uitvoerde in opdracht van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), wijst erop dat de fijne deeltjes van staalslakken die in contact komen met grond-, regen- of oppervlaktewater een extreem lage zuurgraad veroorzaken. Dat kan schadelijke milieueffecten hebben op bodem en grondwater, bijvoorbeeld doordat het water- en bodemleven afsterft. Omdat in de huidige wetgeving over het toepassen van bouwstoffen geen normen zijn opgenomen voor zuurgraad, mogen staalslakken als "vrij toepasbare bouwstof" worden toegepast.

Volgens de ILT dekken de wettelijke regels voor het gebruik van staalslakken de risico's voor mens en milieu niet voldoende af.

Reden voor de provincie Zeeland om een voorlopige stop op het gebruik van staalslakken in de Oosterschelde te eisen. Staatssecretaris Vivianne Heijnen schreef in een Kamerbrief dat er "extra aandacht" nodig is voor het "verantwoord toepassen" van staalslakken en dat er een meldplicht komt voor het gebruik (die was er dus nog niet), maar voor de Oosterschelde is vooralsnog "onderzoek nodig". Onderzoek dat uitgevoerd wordt door onder meer Wageningen University. "Of er een verband is tussen staalslakken en kreeftensterfte is een hypothese die we gaan onderzoeken," zegt projectleider Jildou Schotanus. "We gaan kreeften niet alleen onderzoeken op ziekteverwekkers maar ook op toxines en zware metalen. Dat heeft tijd nodig.” Tijd die Jumelet niet heeft, want het kreeftenseizoen is al weken geleden geopend.

De grootste frustratie van Henk Jumelet ligt bij de overheid. Want waarom neemt die overheid niet het zekere voor het onzekere en verbiedt ze niet uit voorzorg het gebruik van staalslakken in de Oosterschelde? De Oosterschelde is ook nog eens een Natura 2000-gebied, en een Nationaal Park. Jumelet: "Wij vissers kleuren keurig binnen de lijntjes van de overheid. Maar Rijkswaterstaat laat de hele Oosterschelde vol vergif gooien. Daar heb ik moeite mee."