Rabobank is de leidende financier van de Nederlandse agrarische sector met een marktaandeel dat rond de driekwart van de markt bestrijkt. De bank kondigde vandaag een nieuwe koers aan voor de eisen die zij stelt aan boeren die zij een lening verstrekt. Vernieuwend is de uitbreiding van bedrijfseconomische eisen met vergaande eisen op het gebied van duurzaamheid. De impact daarvan kan verstrekkende gevolgen hebben voor de omvang en aard van de bestaande Nederlandse landbouw.
De opvallend lange termijn Agrofoodvisie 2040 van Rabobank kwam naar buiten via een interview van directeur Alex Datema met het aan boerenkoepel LTO gelieerde blad Nieuwe Oogst en maar liefst 2 artikelen in dagblad Trouw.

Duurzaamheid even belangrijk als bedrijfseconomische prestaties
Rabobank laat duurzaamheidsprestaties even zwaar wegen als bedrijfseconomische prestaties bij het beoordelen van financieringsaanvragen. Agrarische bedrijven die hun ecologische voetafdruk flink verlagen of investeren in duurzame technologieën kunnen betere voorwaarden verwachten bij een lening. Ook komen er nieuwe financieringsvormen. Specifiek voor duurzaamheidsinitiatieven introduceert de bank flexibele financieringsvormen. Die behelzen onder meer rentekortingen, aflossingsvrije perioden, ruimere financieringen en langere financieringsperioden.

Niet-duurzame bedrijven lastiger te financieren
Boeren die niet voldoen aan de nieuwe duurzaamheidscriteria kunnen het moeilijker vinden om financiering te krijgen, of kunnen geconfronteerd worden met minder gunstige voorwaarden.

Uiteindelijk kan dit leiden tot herstructurering van de agrarische bedrijvigheid. Bedrijven die niet duurzaam zijn, zullen als ze geen financiering elders in de markt meer kunnen vinden, hun activiteiten moeten aanpassen of beëindigen. De focus op duurzaamheid kan daardoor leiden tot een afname van de algehele landbouwproductie in Nederland.

Rabobank voorziet een verschuiving naar een extensievere vorm van landbouw, met minder dieren en een afname in intensieve gewassen zoals aardappelen en bloembollen.

Het nieuwe financieringsbeleid kan beslissend zijn voor de toekomstige structuur van de landbouwsector in Nederland
Reactie op klimaatrisico's en milieu-eisen
De strategische verschuiving is een antwoord op de groeiende klimaatrisico's en de noodzaak om de landbouwsector binnen de milieugebruiksruimte te houden. Rabobank benadrukt het belang van duurzame landbouw voor biodiversiteit, waterbeheer, natuurbeheer en het algemene landschap.

Voorts introduceert de bank een zogeheten 'true value'-benadering die de economische waardering van landbouwproducten niet alleen baseert op marktprijzen, maar ook op hun bijdrage aan de bredere maatschappelijke doelen en milieuwelzijn. Dit impliceert dat de bank verwacht dat de overheid en andere spelers in de keten hun verantwoordelijkheid nemen bij het dekken van kosten die boeren maken om hun bijdrage aan verduurzaming te kunnen leveren. Met andere woorden: de bank wil dat ook de overheid en andere marktspelers, zoals levensmiddelenverwerkers en supermarkten hun rol gaan nemen om de Nederlandse landbouw te verbouwen en laten voldoen aan eisen die daar vandaag aan gesteld worden. De kosten van duurzaamheid moeten worden verrekend in de productprijzen en komen dus uiteindelijk op het bord van consumenten.

Toekomstvisie en Scenario's
Rabobank schetst verschillende scenario's voor de toekomst van de landbouw, variërend van krimp door koude sanering tot beperkte krimp met nieuwe verdienmodellen. Deze scenario's hangen af van de mate waarin overheid, ketenpartners en consumenten bereid zijn om te betalen voor duurzame landbouwpraktijken en de waardering van ecosysteemdiensten.

Landbouwakkoord in een marktjasje
De nieuwe strategie van Rabobank initieert een belangrijke en mogelijk revolutionaire verschuiving in de financiering van de Nederlandse landbouw met duurzaamheid als centraal thema. Dat kan beslissend zijn voor de toekomstige structuur van de landbouwsector in Nederland. De bank benadrukt de noodzaak van een sectorbrede samenwerking om te verduurzamen met een focus op de 'true value' van landbouwproducten. Als ook de andere banken het spel van Rabobank volgen, zal de aanpak van Rabobank het mislukte landbouwakkoord dat de overheid op het niveau van koepelorganisaties probeerde te sluiten via de markt afdwingen. De luxe van vele miljarden extra maar vaak ondoelmatig ingezette steun van de overheid valt weg, maar wordt via de achterdeur van de markttucht én gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen toch weer gevraagd.

Tweede Kamerlid Laura Bromet (GroenLinks) reageert opgetogen op het nieuws. Influencer Joris Lohman wijst erop dat Rabobank niet opeens bekeerd is tot vergaande kleinschaligheid en boeren op grootvaders manier.



In een post op LinkedIn vat Rabobank-woordvoerder Martijn Rol het plan zelf als volgt samen:

- Onze voedselproductie zal aanzienlijk moeten verduurzamen om haar impact op milieu, klimaat, dier en leefomgeving te verkleinen.
- We zien 4 scenario's, van kille sanering (scenario 1) tot warme transitie (scenario 4). Welk scenario uit zal komen zal sterk afhankelijk zijn van wat de overheid doet en of er extra verdienvermogen vrij kan komen voor deze duurzaamheidsslag.
- De overheid zal moeten kiezen voor sturen via middelenbeleid (voordeel: beter te meten, nadeel: remt innovatie en ondernemerschap) of doelenbeleid (voordeel: stimuleert ondernemerschap, maar nadeel: moeilijker te meten).
- Extra verdienvermogen zal deels vanuit de maatschappij moeten komen (denk aan vergoeding voor zogenaamde groene of blauwe diensten), deels uit nieuwe activiteiten (denk aan energie-opwekking of multifunctionele landbouw) en deels uit de keten.
- Ketenpartners, van verwerking tot retail, zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Dit vanuit een sociale motivatie: versterken van Nederlands agrofoodcomplex, helpen van de landbouw en reduceren negatieve keteneffecten. Anderzijds vanuit strategische redenen: zeker stellen van sourcing, toevoer van duurzame grondstoffen en daarmee ook onderscheidend willen zijn richting de consument. Maar ook om zo te voldoen aan CSRD wetgeving, wat meer transparantie en focus op ketenimpact (scope 3) vraagt. We verwachten dan ook intensievere ketensamenwerking binnen meer gesloten, duurzamere ketens.
- Vanuit onze coöperatieve visie zijn we voorstander van scenario 4, warme transitie, waarbij op termijn op basis van 'True value' de agrofood sector een wezenlijke bijdrage levert aan de brede welvaart in Nederland: producent van duurzaam, gezond voedsel, tegen een eerlijke beloning en met versterking van de regionale bedrijvigheid en leefbaarheid
- als Rabo zullen we deze transitie ondersteunen door middel van financiering (er is 3 miljard transitiefinanciering vrijgemaakt), kennis en het versterken van netwerken en samenwerkingsverbanden.

Rol refereert aan de scenario's die de bank voor Nederland ziet: