Professor Jaap Seidell (VU), in samenwerking met Jutka Halberstadt, kwam met het boek Tegenwicht. Daarin betogen zij dat onze voedingspyschologie wordt misbruikt om zoveel mogelijk omzet door onze monden te jagen. Mensen kunnen geen weerstand bieden tegen het voedsel dat hen vanaf de winkelschappen en via de kiosken, automaten, de radio, de TV en de krant toelacht. We leven in een obesogene samenleving waarin teveel eten, teveel verkeerd eten en onvoldoende bewegen de regel is. Ontsnappen is voor een vergaande meerderheid onmogelijk. Daarom zou overheidsingrijpen gewenst zijn op terreinen die ons conditioneren tot dooreten, het eten van teveel 'highly processed foods' en te weinig beweging. Omdat de overheidswind neoliberaal is - hoewel inconsistent met het oorspronkelijke liberale denken van bijv. Mill - gebeurt dat niet en rest niets anders dan civil society actie. Groepen van mensen die de zorgplicht voor de samenleving willen nemen, kunnen ook wat bereiken. Het in Nederland overgenomen JOGG-programma is daar een voorbeeld van.
Voedingswetenschapper en wetenschapskritikaster prof. Martijn Katan (VU) valt Seidell bij. 'Wie het [boek] heeft gelezen, begrijpt beter dan de meeste zogenaamde experts waarom we te dik worden en wat ertegen te doen is", schrijft hij in zijn voorwoord bij Tegenwicht.
Internist 'dr. Frank' van Berkum kwam eerder dit jaar met zijn tweede dieetboek voor een breed publiek. Op deze site legde hij meermalen zijn motieven uit. Aan het einde van de keten staat de te dikke medemens die helaas een medische case is geworden. Dan is behandeling nodig. Dat kan met onnatuurlijke middelen (van maagbandjes tot Modifast) en met een comfortabel dieet dat zo goed mogelijk verzadigt. Ook in geval van overgewicht, de fase vóór de medische is die behandeling geschikt. Afvallen moet, zegt van Berkum, want ernstig overgewicht heet niet voor niets morbide obesitas, terwijl overgewicht in teveel gevallen tot ernstig overgewicht leidt. Na het afvallen is echter coaching en begeleiding nodig om mensen op een gezond eet- en beweegpatroon te houden. Ook volgens hem staat het individu bloot aan teveel verleidingen om dat zelfstandig te kunnen. Naast en na medische behandeling is volgens Van Berkum begeleiding nodig die thuishoort in het zorgpakket.
Professor Frans Kok (WUR) kwam in samenwerking met wetenschapsjournalist Broer Scholtens met het boek Gezond Eten, gewoon doen. Ze vatten mainstream onderzoek op het gebied van voedingsleer samen en zeggen dat je het 'gewoon moet doen' ook al erkennen ze dat dat niet makkelijk is. Opvallend is de aanval op diëten. Sonja Bakker krijgt er van langs. In het bijzonder moet echter Frank van Berkum het ontgelden. Kok gaat zover zich in de media te presenteren als "dr. Frans" die dr. Frank bestrijdt omdat hij een charlatan zou zijn en dat hij de druppel was die zijn wetenschappelijke emmer deed overlopen. Diëten werkt niet, zeggen Kok en Scholtens. Gewoon gezond doen wel. Kennelijk is het voor hen toch een zaak van individuele verantwoordelijkheid. Ze blijven er in hun voedingstechnische boek - met recepten uit restaurant O mundo van het Wageningse etablissement De Wereld - verder stil over. Zij focussen op nutriënten en willen bewijzen dat je door het juiste te eten en goed te bewegen vanzelf in goede gezondheid blijft. Onlangs bewees echter de Amerikaanse professor Mark Haub dat je ook prima kunt afvallen met een dieet van Twinkies en Marsen.
De schijnbaar grappige controverse tussen 'dr Frans' en 'dr Frank' maskeert een heel serieuze vraag: moeten we dikke mensen behandelen en begeleiden en daar als maatschappij de zorg en kosten voor nemen of moeten we hen vertellen dat ze 'gewoon gezond moeten doen' onder verwijzing naar wat richtlijnen die de burger zelf maar moet zien na te leven? Zoniet, dan moet hij of zij zelf voor de kosten opdraaien.
Die vraag is uiterst serieus: er dreigt verregaand beleid op gemaakt te worden.
Voor dit debat hebben we de heren Jaap Seidell, Hanno Pijl, Frank van Berkum en Frans Kok uitgenodigd. Daarnaast hebben we andere mensen uitgenodigd die zich professioneel of politiek met voeding en gezondheid bezighouden:
Prof. dr. Edith Feskens, WUR
Prof. dr. Michael Müller, WUR
Prof. dr. Frits Muskiet, RUG
Prof. dr. Renger Witkamp, WUR
Prof. dr. Gertjan Schaafsma, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Dr. Gert Schuitemaker, Ortho
Yneke Vocking, voedingsdeskundige en initiator van de 'Academie voor Leefstijl en Gezondheid'
Elly Kaldenberg, voedingsdeskundige
Sabine Uitslag, CDA, 2e kamer, woordvoerder voor volksgezondheid
Laurent de Vries, directeur GGD
Andere professionals die zich met voeding en gezondheid bezighouden zijn welkom. Aanmelden: redactie@foodlog.nl
Naast deze lijn openen we na enkele dagen een schaduwlijn, waarin de lezers van foodlog commentaar kunnen geven op wat de professionals in deze lijn zeggen.
De redactie van foodlog.nl modereert beide lijnen strict op feitelijke argumenten, de keuzen die deelnemers maken en de onderbouwing van beide.
Noot voor de genodigden: log in met uw gebruikersnaam en wachtwoord, daarna verschijnt een reactievak onder de laatst geplaatste reactie. Als u al bent ingelogd, hoeft dat niet nogmaals
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Genen: 3% volgens de geleerden.
Er bestaat geen obese voedsel Frank van Berkum of je moet "groente en fruit" en alle light producten bedoelen, waar te weinig vet en suiker in zit en dikmakende kunstmatige suikers. Een groot aandeel in de alsmaar dikker wordende medemens aan de ene kant, en de alsmaar toenemende problemen aan de andere kant van het spectrum, komt ook voor een groot deels op het konto van de voedingsdeskundigen en de jacht op hun eigen (egoistische) gelijk en de daarmee samengaande stigmatisering van de mensen die wat dikker zijn, maar wel supergezond. Je hoort de geleerden niet over de ondervoede medemens, maar daar is dan ook niet zoveel aan te verdienen. Het is gemakkelijker en oogst ook meer bijval om die luie, zich vol vretende, a-sociale, voor de maatschappij kosten veroorzakende, naaste. hardhandig aan te pakken. Dat hij/zij hierdoor alsmaar dikker gaat worden is mooi meegenomen voor de bariatrische chirurgen. Bovendien jagen de beelden van die veel te dikke mensen ook beneden aan de ladder mensen in het harnas, en zo creeert men het perpetilum mobile van de voedingsdeskundigen. Geweldig toch: Alle programma's mislukken maar leveren continu nieuwe cliënten op. Frank's financiële strafprikkel is ook al vaker toegepast en faalde volledig. De financiële beloning voor mensen die het lukte om op een verantwoorde wijze gewicht te verliezen bleek erg succesvol. Bij je geboorte staat al nagenoeg vast hoe lang en hoe zwaar je zult gaan worden! Ieders heel persoonlijke sett-point. Daar is geen ontkomen aan, zelfs niet met bariatrische operaties. Na verloop van tijd gaat het lichaam toch weer maatregelen nemen om aan deze natuurwet te gaan voldoen. Dat kan even duren voordat de genen in vergadering bijeen, besloten hebben wat ze aan het gecreerde probleem zullen gaan doen. Dat kan een harde strijd worden tussen natuur en de verstandig (?) operende (< = grapje) mens. Tegen genen hebben we geen kans!
@gertjan Schaafsma
Ik ben het niet geheel met je eens. We heffen al jaren extra belastingen op nicotine, alcohol en benzine. Dus waarom niet op obesogeen voedsel? Maak vers en gezond goedkoper. Hoe weet ik nog niet. Ik ben nooit een voorstander geweest van betutteling door overheden, maar denk daar toch langzamerhand anders over. De continue indoctrinatie via reclames over voedsel wat je niet nodig hebt, is ook een vorm van betutteling. Waarom dan niet een signaal (financiële prikkel) af geven? Als er een beter alternatief is hoor ik het graag.
Nederland heeft meer fietspaden dan welk land op de wereld. Laten we ze eerst maar eens gebruiken.
De problematiek van overgewicht en obesitas is buitengewoon gecompliceerd en niet duurzaam aan te pakken met enkelvoudige oplossingen, zoals dieten en andere goedbedoelde eenvoudige adviezen. Het voorstellen van het heffen van belasting op vette voedingsmiddelen was enige jaren geleden in discussie. Een belachelijk voorstel. We gaan ook geen extra belasting heffen op luie stoelen, computers, spelcomputers, auto's en andere zaken die onze omgeveing obesogeen maken. Er zit volgens mij toch niets anders op dan de mens primair verantwoordelijk houden voor zijn leefstijl. Maar die verantwoordelijkheid moet wel kunnen worden genomen en dat vraagt effectieve kennisoverdracht, zorg en begeleiding. Verder is het zinvol lichamelijke activiteit grootschalig te bevorderen. Daar liggen nog heel wat mogelijkheden, zoals meer fietspaden, fiets gemakkelijker in de trein, geen roltrappen, waar die niet echt nodig zijn, afschaffing van de overdrachtsbelasting bij aankoop van huizen om te bevorderen dat men dichter (op fietsafstand) bij het werk gaat wonen etc.
Obesitas: meervoudig probleem vraagt meervoudige aanpak
Mensen gaan bij voorkeur aan de slag met problemen die een duidelijke oorzaak en een duidelijke oplossing hebben. En als een probleem niet overzichtelijk is, dan doen we wel alsof. Politici en journalisten zijn er meesters in. Obesitas is op het eerste gezicht een bijzonder makkelijk op te lossen probleem. Wat minder eten, wat meer bewegen en ook jij, dikke medemens, zult slank zijn. Maar zo gemakkelijk is het helaas niet. Want aan obesitas ligt een wirwar aan oorzaken ten grondslag. In het boek ‘Tegenwicht’ van Jaap Seidel worden er tientallen genoemd. Wanneer u een daadkrachtig stukje van mij verwacht, met een ‘zo gaan we het de wereld uithelpen aanpak’, moet ik u dus teleurstellen. Het probleem is te complex.
Moeten we dan niks doen? Zeker niet. Minister Schippers gaat voor toegang tot kennis over gezond leven om mensen weerbaarder te maken. Een prima aanpak. Je kunt de beste wil van de wereld hebben om je obesitas aan te pakken, zonder kennis ben je nergens. Een medewerker van een GGD hoorde eens een moeder vertellen dat ze haar kinderen groente gaf. In de vorm van paprikachips. Ja, u leest het goed, de vrouw was er daadwerkelijk van overtuigd dat ze er goed aan deed haar kind chips te geven, er zaten immers aardappelen en paprika’s in? Een extreem voorbeeld, dat geef ik toe, maar kijk bijvoorbeeld eens naar het aantal ouders dat denkt dat een bekers vol zoet sap prima zijn voor een peuter.
Weten en kunnen
Helaas zijn we er niet met kennis alleen, je moet ook in staat zijn om die kennis toe te passen en niet iedereen kan dat. Gebrek aan wilskracht, zeggen sommigen. Maar veertig jaar geleden waren er niet half zoveel mensen te zwaar. Twintig jaar geleden ook niet. Zijn we massaal alle wilskracht verloren of spelen er ook andere zaken een rol? Jaap Seidel denkt het en ik ben het met hem eens. Het toegenomen aanbod speelt bijvoorbeeld een rol, de veel grotere porties en de marketing. Neem de (grote!) dozen chocolade die je volgens de ‘merci’ reclame moet geven om te laten zien dat je blij bent dat iemand er is.
Minister Schippers hamert naast kennis op eigen verantwoordelijkheid. Ben ik ook voor. Waar het kan en waar de eigen verantwoordelijk gesteund wordt. Kinderen die opgroeien met ouders die paprikachips een goede vervanging van een warme maaltijd vinden, kunnen die verantwoordelijkheid niet nemen. Mensen die wanhopig alle diëten gevolgd hebben en dan de verantwoordelijkheid nemen om een leefstijlbegeleidingprogramma te volgen moeten niet het lid op de neus krijgen, die moeten geholpen worden.
Gemakkelijkste keus
De WHO (World Health Organization) adviseerde om de de gezonde keuze de gemakkelijkste keuze te maken. Dat vraagt een aanpak op heel veel terreinen. Kennis bij ouders en kinderen. Schoolkantines zonder chips. Laagdrempelige zorg in de buurt, waarbij je gemakkelijk hulp kunt krijgen ook voor je overgewicht in obesitas is veranderd. En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Laten wij als professionals die zich bezig houden met de aanpak van obesitas niet in discussie gaan over dé oplossing, maar laten we werken aan de aanpak van álle oorzaken. De GGD’en werken er al aan, wij werken graag met u samen.